آتش بس در مزارع مازندران

سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش در کشور ما به ویژه در شمال کشور هر ساله انجام می‌شود و انگیزه‌ها و اهداف مختلفی برای کشاورزان جهت این کار وجود دارد اما ناآگاهی کشاورزان از خطرات این روش سبب مرگ زمین‌های حاصلخیز خواهدشد.

---

سوزاندن بقایای گیاهی به خصوص کاه و کلش در کشور ما به ویژه در شمال کشور هر ساله انجام می‌شود و انگیزه‌ها و اهداف مختلفی برای کشاورزان جهت این کار وجود دارد اما ناآگاهی کشاورزان از خطرات این روش سبب مرگ زمین‌های حاصلخیز خواهدشد.
صدرالدین متولی، دکتری ژئومورفولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد نور با اشاره به این که در کشور ما از سال های گذشته آتش زدن کاه و کلش به دلیل کنترل آفت و حذف علف های هرز و آسان کردن زمینه شخم برای کشت محصول رواج یافته است، به خبرنگار ایسنا توضیح داد: آتش زدن کاه و کلش علاوه بر دود و سوختگی، چهره زمین را از حالت زیبایی بصری خارج کرده و مشکلات زیست محیطی هم برای مردم و اکوسیستم منطقه وارد می کند.
وی با بیان این که آتش زدن کاه و کلش روشی نادرست برای کنترل آفات است، تصریح کرد: در این روش ممکن است میلیاردها ریال خسارت به مناطق مختلف وارد شود، همچنین گاهی آتش سوزی با سرایت به زمین های همسایه خسارت سنگین از بعد روحی و اجتماعی جبران ناپذیری را به همراه خود دارد.
متولی با اشاره به این‌که سوزاندن بقایای گیاهی علاوه بر اثرات نامطلوب آنی در بلندمدت هم خساراتی را به وجود می‌آورد، یادآور شد: تغییر کیفیت خاک، کاهش عملکرد محصول، افزایش گازهای گلخانه‌ای و افزایش گرما در زمین از عوامل نامطلوب این روش است.
وی ادامه داد: مزرعه خود، یک اکوسیستم طبیعی است. با توجه به وجود موجودات زیاد و ذره بینی مانند قارچ‌ها و کرم‌ها که باعث تولید مواد مغذی در خاک می‌شود، آتش زدن باعث حذف این گونه میکرو ارگانیسم‌ها و از بین رفتن مواد مغذی در خاک نیز می‌شوند.
این دکتری ژئومورفولوژی با اشاره به این‌که بر اساس تحقیقات 70 درصد مواد عالی خاک از بقایای گیاهی تشکیل شده است، خاطرنشان کرد: سوزاندن کاه و کلش موجب عواملی چون کاهش جذب عناصر گیاهی توسط ریشه ها، کم شدن ظرفیت نگه داری آب در خاک، پایین آمدن راندمان مصرف آب و نفوذ پذیری خاک و همچنین اختلال در فعالیت میکرو ارگانیسم های موجود در خاک شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه، آتش سوزی را سبب افزایش فرسایش و بالارفتن مصرف کودهای شیمیایی در خاک دانست و اظهارکرد: بر اساس تحقیقات به عمل آمده هر 10 سال که به طور مداوم کاه و کلش ها تحت تاثیر آتش سوزی قرارگیرد، خاک از حالت حاصلخیزی خارج و زمین به یک زمین کاملا نامرغوب تبدیل می شود؛ همچنین باعث کاهش میزان محصولات زراعی از بعد کمی و کیفی می‌شود.
وی افزود: عدم تامین علوفه و خوراک مورد نیاز دام ها یکی دیگر از مضرات سوزاندن بقایای گیاهی است که با اعمال مدیریت و فرآوری گیاهی، درصد مهمی از کمبود علوفه و سوء تغذیه دام ها را می‌توان برطرف کرد.
متولی با اشاره به اینکه سوزاندن هر یک میلیون تن کاه، حدود 56 هراز تن دی اکسید کربن در هوا آزاد می‌کند و باعث اضافه تر شدن بسیاری از بیماری‌های تنفسی و حملات قلبی خواهد شد خاطرنشان کرد: اقدامانی چون خرد کردن بقایا و توزیع در سطح مزرعه، رعایت تناوب در کشت محصولات، چراندن دامها و کمپوست کردن بقایا از راهکارهای اولیه‌ای است که می‌تواند جایگزین آتش زدن کاه و کلش در شالیزارها شود؛ همچنین مشاوره و ترویج آموزش به کشاورزان می‌تواند از این اشتباه رایج جلوگیری کند.
مهدی بشارتده سطوطی، دکتری اقتصاد کشاورزی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: کشاورزانی که زمین های خود را با کودهای عالی تقویت می کنند، عملا با آتش زدن کاه و کلش باعث فقیر شدن زمین و افزایش شوری خاک خواهند شد و در نهایت خاک را از حاصلخیزی خارج می‌کنند. با آتش زدن اراضی ذرات و میکروارگانیسم هایی که باعث حاصلخیز شدن خاک می‌شود از بین خواهد رفت و کشاورز مجبور است این عناصر را از طریق کودهای عالی با هزینه بیشتر در اختیار گیاه قرار دهد؛ هر چه هزینه تولید افزایش یابد، سود حاصل کشاورز هم کاهش پیدا خواهد کرد در واقع کشاورز به نوعی منابع خود را به آتش کشیده است.
دکتری اقتصاد کشاورزی، آتش زدن کاه و کلش بوده را فاقد توجیه علمی و اقتصادی دانست و تصریح کرد: مکانیزاسیون و ادوات جدید و همچنین خرد کردن و جمع آوری بقایای گیاهان قبلی برای تردد آسان تر ادوات کشاورزی جهت آماده سازی کشت بعدی از راهکارهای مناسب در مقابل آتش زدن کاه و کلش است.
امید رضا تونی، دانشجوی دکتری آلودگی محیط زیست در گفت و گو با ایسنا با اشاره به این که از دیدگاه زیست محیطی، زیستگاه موجودات زیادی از اندازه میکرو تا ماکرو در خاک وجود دارد، اظهارکرد: آتش زدن کاه و کلش هم باعث از بین رفتن جاندار و هم باعث مهاجرت این موجودات خواهد شد تا زیست گاه دیگر و مناسب تری را برای خود انتخاب کنند.
وی آلودگی هوا را مهم ترین و اساسی ترین آسیب آتش زدن کاه و کلش دانست و تصریح کرد: آتش زدن وسعت زیادی از کاه و کلش مزارع با توجه به این که استان مازندران دارای زمین های کشاورزی بسیاری در شهر ها و روستاها است، آلودگی فراوانی را به همراه دارد.
دانشجوی دکتری آلودگی محیط زیست با اشاره به دیدگاه حقوقی براساس تبصره ماده 6 قانون مدیریت پسماند، افزود: جهادکشاورزی به لحاظ پسماند کشاورزی موظف به اطلاع رسانی و آموزش به روستاییان در این زمینه است، به علاوه و بر اساس ماده 688 قانون مجازات اسلامی هر اقدامی علیه تهدید عمومی جرم تلقی می‌شود. همچنین در قانون هوای پاک ماده 20، سوزاندن بقایای اراضی زراعی پس از برداشت محصول، ممنوع و از 20 تا 80 میلیون ریال برای کشاورزانی که اقدام به این کار می‌کنند جریمه در نظر گرفته شده است.

خبرگزاری ایسنا – 97/4/19