اطلاعاتی جامع و مفید درباره نوار تیپ در آبیاری قطره ای

آبیاری با نوار تیپ یکی از روش های آبیاری موضعی است که در دهه های اخیر در کشورهای پیشرفته صنعتی در سطح وسیع ، بیشتر برای واحد های زراعی و کم و بیش برای باغات مورد استفاده قرار گرفته است

---

امروزه بحران کم ابی در جهان یکی از معضلات بزرگ جوامع بشری است و این معضل بویژه در صنعت کشاورزی که بخش بزرگی از مواد غذایی ما را تولید و تامین می کند بیشتر مشهود است . اهمیت بسیار زیاد اب در صنعت کشاورزی و جلوگیری ازهدر رفتن آن کارشناسان و متخصصان این صنعت را بر ان داشت تا روش‌های نوینی برای آبیاری محصولات کشاورزی ابداع کنند . و بواسطه همین نیازمهم تحقیقات انجام شده منجر به ابداع روش‌های مختلف آبیاریهای مدرن گردید. اکنون در دنیا دو روش آبیاری مرسوم است اول آبیاری بارانی و دوم آبیاری موضعی که شامل آبیاری قطره ای هم میشود برای آبیاری قطره ای از لوله های دریپردارو یا نوارهای آبیاری تیپ استفاده مینمایند در حال حاظر این روش‌ با توجه به سادگی نصب و با توجه به کم ابی های اخیر در کشور رونق بسیار زیادی پیدا کرده و استفاده از آن منجر به صرفه‌جویی بالا در مصرف آب گردیده است.
آبیاری با نوار تیپ  ( نوار آبیاری ) یکی از روش های آبیاری موضعی است که در دهه های اخیر در کشورهای پیشرفته صنعتی در سطح وسیع ، بیشتر برای واحد های زراعی و کم و بیش برای باغات مورد استفاده قرار گرفته است و در کشور ما نیز چند سالی است که مورد بهره برداری قرار گرفته و استفاده از آن رو به گسترش است . احساس نیاز کشاورزان برای سهولت در آبیاری و استفاده بهینه از منابع آب ، باعث به وجود آمدن سیستم آبیاری قطره ای شده است. امروزه کشاورزان با بکار گیری این سیستم آبیاری ، از حدر رفت آب تا 70 درصد جلوگیری می کنند.
تنها تفاوت این روش با آبیاری قطره ای ، کاربرد نوار های تیپ به جای لوله های آبده مرسوم و قطره چکان دار است .این سیستم شامل ایستگاه پمپاژ و فیلتراسیون و خطوط لوله های اصلی ، نیم اصلی و مانیفولد می باشد .

نوار تیپ چیست و چه کاربردی دارد ؟
نوار تیپ یا نوار آبیاری قطره‌ای ، نوعی از لوله های با آبدهی متفاوت است که بطور مخصوص در آبیاری قطره ای مورد استفاده قرار میگیرد که بصورت نواری بوده و با دیواره ای نازک از جنس پلی اتیلن ساخته میشود . نوار تیپ تقریبا مسطح و بسیار نرم وانعطاف پذیر است ، با ورود جریان آب در داخل آن به صورت لوله در آمده و پس از قطع جریان آب دوباره به صورت مسطح باز می گردد . این نوار هنگام ورود آب به آن پر می شود و قطره های اب از طریق روزنه ها و یا دریپر هایی ( قطره چکان ) که در فواصل منظم ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانت روی آنها تعبیه شده خارج شده و آبیاری انجام می شود. و پس از پایان آبیاری، تیپ دوباره به صورت مسطح در می آید. ضخامت دیواره نوار تیپ بسیار نازک است ( 150 یا 175 و یا 200 و یا 250 میکرون ) و فاصله بین قطره چکان ها در نوار آبیاری مختلف است . از تیپ های ضخیم تر معمولا برای آبیاری زیر سطحی گیاهان مختلف استفاده می شود.
نحوه استفاده از نوارتیپ به این صورت است که ان را بر روی زمین‌ و کنار ردیف گیاه کشت شده پهن می کنند و آبی که از سوراخ‌ها خارج میشود عملیات آبیاری را انجام میدهد .
از نظر نوع خروجی آب این نوارها به دو دسته تقسیم میشوند ۱- نوار پلاک دار ۲- نوار تیپ درزدار که این درز میتواند در بغل نوار آبیاری و یا در وسط آن قرار گرفته باشد .
هر کدام از انواع این نوارها برای کاربرد های متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد .این نوارها انواع مختلفی دارند و قیمت آنها براساس مشخصات فنی (ضخامت – فاصله روزنه ها ) وکیفیت تولید متفاوت است .
نوار آبیاری تیپ عموما برای کشت‌های ردیفی مانند فلفل ، خیار، گوجه فرنگی ، کاهو، سیب زمینی ، گل کلم ، کلم ، پنبه و نیز کشت گیاهانی مانند ذرت ، حبوبات ، ، کنجد، و غیره .... مورد استفاده قرار می گیرد. برای آبیاری گیاهان ردیفی در مزارع ، نوار تیپ آبیاری نزدیک منطقه توسعه ریشه گیاه نصب می‌شود تا آب از طریق نفوذ عمقی در خاک به محدوده ریشه گیاه برسد. تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. با استفاده از روش آبیاری قطره‌ای می توان تلفات آب را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
جنس نوار تیپ از پلی اتیلن می باشد و پس از تولید ، کلاف پیچ می شود و اندازه طول کلافها از ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ هزار متر می باشد که کلاف ۱۰۰۰ متری آن در ایران متداول تر است .
عملکرد سیستم آبیاری تیپ چگونه است ؟
این سیستم ، از ایستگاه پمپاژ،فیلتراسیون لوله های اصلی و فرعی، شیرفلکه ها، اتصاالت و نوارهای آبیاری تیپ تشکیل شده است. جهت آبدهی یکنواخت و مناسب لوله های تیپ ، فشار کاری معمول برای کارکرد این سیستم ۱ بار( 10 متر ) است که توسط ایستگاه پمپاژ تامین می گردد.
وظیفه ایستگاه پمپاژ تامین و تنظیم فشار لازم برای گردش آب در سطح مزرعه و خروج یکنواخت آب از روزنه های لوله تیپ، بوده و فیلتراسیون برای جلوگیری از ورود ذرات ریز و معلق آب به داخل سیستم آبیاری و مسدود نمودن روزنه ها و سوراخهای خروجی دریپرها میباشد
انتخاب یک فیلتر مناسب برای مزرعه بر اساس کیفیت آب آبیاری ان منطقه است ، که این کار توسط طراح سیستم آبیاری انجام می شود. وجود فیلترها باعث حذف ذرات ریز و معلق آب می گردد و از گرفتگی لوله ها و ایجاد یکنواختی در خروج آب جلوگیری میکند و باعث بالا بردن عمر مفید نوارهای آبیاری تیپ می شود . علاوه بر این در صورت نصب تانک کود و تجهیزات کوددهی در ایستگاه پمپاژ، می توان عملیات کوددهی مزرعه را نیز بوسیله لوله های تیپ انجام داد .
قطر لوله های اصلی و فرعی در این سیستم ، به مساحت مزرعه تحت آبیاری و دبی عبوری از آنها بستگی دارد . که در زمان طراحی سیستم، توسط طراح مربوطه تعیین می شود .
مزایای استفاده از نوار تیپ (نوار آبیاری )
نوار تیپ مانند دیگر روش های آبیاری تحت فشار ، در صورت طراحی و اجرای صحیح ، دارای مزایای بسیار زیادی است که در ذیل به انها می پردازیم :
- حمل و نقل سریع و نصب آسان ، به دلیل سبکی و حجم بسیار کم نوارهای تیپ .
- اتصالات نوار تیپ بسیار ساده و استاندارد بوده و نصب آن به صورت دستی و ماشینی انجام می شود .
- بعضی از نوارهای تیپ قابلیت نصب زیر سطح خاک را نیز دارا هستند ولی عموما روی خاک قرار داده میشوند .
- یکنواختی در توزیع آب ، که این امر امکان یکنواختی رشد بوته ها را فراهم می سازد .
- میزان هدر رفت آب بسیار کم است و این عامل سبب افزایش سطح زیر کشت و در نتیجه افزایش محصول می گردد .
- سهولت در مبارزه با علفهای هرز بدلیل عدم رشد زیاد علف های هرز در سطح مزرعه .
- به دلیل استفاده از نوعی پلیمر مخصوص در ساخت این نوارها ، سطح آن بسیار صیقلی بوده و از رسوب مواد معدنی و جلبک در داخل نوارها جلوگیری می شود .
- قابلیت تنظیم نوار تیپ بر روی ریشه‌ها، که باعث می شود ساقه و برگ‌های گیاهان خیس نشده و امکان رشد آفت‌ها نیز در آنها کم ‌شود.
- نوار تیپ امکان استفاده در فصول مختلف کشت را فراهم می کند .
- با استفاده از این نوارها آب در همه قسمت‌های مزرعه سرازیر نشده و در نتیجه علف‌های هرز کمتر مجال رشد پیدا می‌کنند.
- جلوگیری از فرسایش خاک و بهبود کیفیت و تهویه خاک .
- نوار تیپ در مقابل اشعه ماورای بنفش ، سموم و کودهای شیمیایی مقاوم می باشد .
- نوار تیپ به علت فاصله کم بین خروجی ها ، یک نوار پیوسته رطوبت در زیر خاک و در ناحیه ریشه گیاه به وجود می آورد .
- این نوارها به علت داشتن نازل های خروجی یکنواخت با آبدهی کم ، قابلیت نصب در مسیر های طولانی را دارد و در نتیجه ، موجب کم شدن هزینه ها در خطوط پخش ، توزیع و اتصالات می گردد .
- در آبیاری قطره ای با نوار تیپ (نوار آبیاری ) اگر چه هزینه اولیه زیاد است اما در نهایت به دلیل کاهش هزینه هایی از قبیل مصرف آب ، سم و کود و همچنین افزایش بازدهی محصول سود بیشتری عاید کشاورزان می گردد .
کاربردهای نوار تیپ :
نوارهای آبیاری تیپ برای انواع کشت های متراکم وردیفی مورد استفاده قرار می گیرد در کشاورزی برای آبیاری گیاهان ردیفی (مانند گل کلم، کاهو، فلفل، پنبه…) و نیز گیاهان زراعی (گندم، ذرت، حبوبات…) وسیله پخش آب به اندازه کافی نزدیک گیاه نصب می‌شود تا آب از طریق نفوذ عمقی در خاک به محدوده ریشه گیاه برسد.
در سیستم آبیاری نوار تیپ، آب در نزدیکی منطقه توسعه ریشه گیاه به زمین داده می‌شود تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود. که این امر باعث صرفه جویی بالایی در مصرف اب می گردد . این روش در گلخانه ها نیز قابل استفاده می باشد.
یکی از مهم ترین کاربردهای نوارتیپ برای آبیاری، مربوط به نواحی خشک است که با کمبود آب روبرو هستند. هم چنین گلخانه‌ داران و کسانی که در مناطق خشک کشاورزی می‌کنند می‌توانند با وصل کردن منبع آب ورودی به باغ یا گلخانه از این نوارها برای بهینه‌سازی مصرف اب در حد بسیار بالا کمک بگیرند. در برخی از کشورها از این سیستم جهت ابیاری گلخانه ها استفاده می گردد که نتایج بسیار خوبی نیز بهمراه داشته است . نکته قابل توجه درباره استفاده از این نوار در چنین مناطقی این است که نوار تیپ نیازی به فشار منبع آب بالایی ندارد .
انواع نوار تیپ :
نوارهای آبیاری برای روش های مختلف (سطحی و زیرسطحی) و گیاهان مختلف، با تنوع بسیار زیادی از نظر ضخامت و فاصله بین قطره چکان ها یا درزها تولید می شوند. اما پرمصرف ترین نوع آنها نوار آبیاری با ضخامت ۱75 و 200میکرون با فواصل آبدهی ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانتی متر می باشد.
معمولاً نوارهای آبیاری از نوع درزدار و پلاک دار می باشند. نوار تیپ پلاک ‌دار دارای قطره‌چکان است و در فواصل مشخص ۱۰، ۲۰ و ۳۰ سانتی متر دارای پلاک (قطره چکان) می باشند . آبدهی پلاک ها 2/1-6/1- 2 لیتر بر ساعت بوده وضخامت نوارهای آبیاری پلاک دار از 150 تا 200 میکرون وفشار کارکرد 8/0 تا 1 بار می باشد . اما نوار تیپ درزدار، قطره‌ چکان ندارد و به جای آن مسیری زیگزاگ شکل (زیپ مانند) در کنار آن وجود دارد که باعث شکستن فشار آب شده تا قطرات از طریق درزها خارج و به پای گیاه برسند که اصطلاحاً به درز از بغل معروف است.
معایب نوار تیپ :
استفاده از نوار تیپ (نوار آبیاری) را نمی‌توان در مناطقی که منبع آبی آنها شور میباشد استفاده کرد چرا که نمکهای آب در داخل روزنه ها رسوب کرده و باعث مسدود شدن خروجی آب میگردد که البته افراد مطلع برای باز کردن خروجیها از اسید شوئی استفاد میکنند که در بخش مقالات سایت بازار بزرگ کشاورزی توضیه داده شده است برای کشت محصولات غیر ردیفی مثل گندم و جو حتما فاصله ردیفها را باید 50 سانتی در نظر گرفت رویش نامنظم و غیر ردیفی نمی‌توان از این نوارها استفاده کرد. هم چنین در آبیاری درختان و باغات تقریبا غیر ممکن است بتوان از نوار تیپ استفاده کرد .