آشنایی با ساخت انواع استخر ذخیره آب کشاورزی

بطور کلی خاکبرداری استخر های ذخیره آب به سه شکل انجام میگیرد:

-استخر عمقی :

در مناطقی که باد منطقه شدید و بادخیزند و لایه های خاک مناسب خاکبرداری است بهتر است خاکبرداری با توجه به حجم مورد نیاز ذخیره آب در عمق انجام شود.در این استخر ها لبه های استخر کمی بالاتر از سطح قرار میگیرد و خروج آب حتما باید بوسیله سیستم های پمپاژ و کف کش ها انجام گیرد که  این روش متداول ترین نوع استخر است.

استخر نیمه برجسته :

درمواردی که لایه های سطحی خاک نرم و مناسب خاکبرداری است ولی لایه های زیرین سخت و یا سنگی میباشد  یا مشکل بالا بودن سطح آب زیر سطحی وجود دارد بهتر است  از این روش استفاده نمود.در این روش خاکبرداری تا عمق معینی انجام میشود و با خاک برداشته شده لبه های استخر ذخیره آب را خاکریزی میکنند. در این روش با توجه به ارتفاع سطح بالائی استخر بخشی از آب را برای زمینهای پائین دست استخر با  لوله گذاری در کف جهت خروجی بصورت ثقلی خارج کرده  و برای تخلیه بقیه آب  میتوان از پمپ و کف کش ها استفاده کرد.

-استخرهای همکف :

در مناطقی که محدودیت های بالا وجود ندارد و البته فضا کافی است میتوان استخر احداثی به شکل کامل روی سطح زمین احداث شود.در این روش خاکریزی روی سطح انجام شده اما قابل انجام برای حجمهای بالا نیست. و برای ارتفاع دیوارهها محدودیت وجود دارد اما در این روش نیازی به وجود  پمپ نبوده و جریان به وسیله فشار آب و به کمک جاذبه انجام میشود

با توجه به مصالح استفاده شده در ساخت استخر ذخیره آب کشاورزی نیز میتوان دسته بندی زیر انجام شود:

1-استخر خاکی با عایق ژئوممبران

2-استخر های بتنی مسلح و غیر مسلح

3-استخر های اجری با روکش سیمان

4-استخر های سنگ و سیمان با لایه ی ایزوگام

درمورد انواع مصالح کاری فوق میتوان از لایه های ژئوممبران و استخر های سنگ و سیمان به عنوان مرسوم ترین روش ها نام برد که البته در سالهای اخیر ژئوممبران ها جایگزین تمامی روش های نام برده  شده است

برای بهره برداری از آب ذخیره استخرها در صورتی که کف استخر همسطح و یا بالاتر از کف زمین زراعی باشد آب بصورت عادی از استخر توسط لوله خروجی خارج میگردد ولی اگر استخر در عمق ساخته شود حتما باید با پمپ تخلیه گردد   که برای تخلیه از سه نوع پمپ استفاده میگردد پمپهای لجنکش و پمپهای حلزونی و پمپهای شناور در هر صورت باید توجه داشته باشید که پمپهای شناور در کف استخر بصورت خوابیده و در کنار استخر با نصب پمپ  داخل یک چاه کم عمق بهترین روش میباشد استخرهای  کشاورزی را  میتوان به دو منظوره کردن استفاده کرد.

در این روش آبزی پروری هم در استخر ذخیره آب صورت میگیرد و از آن به عنوان استخر پرورش ماهی استفاده می شود. در این روش میتوان با تغذیه مناسب و برنامه مناسب ابزی پروری علاوه بر کسب درامد از پرورش ابزیان، از آب غنی شده بوسیله کود ابزیان سود و مقداری هم کود را به خاک زیر کشت و گیاهان مزارع خود برسانید فقط توجه داشته باشید که چنانچه از سیتمهای آبیاری قطره ای استفاده میکنید فضولات ماهیها در دستر کوچک و گاها بزرگی برای فیلتراسیون شما خواهد بود

استخرهای  ژئوممبران

ژئوممبران ها اساسا ورقه های نازک و نفوذ ناپذیری هستند که از مواد لاستیکی یا پلاستیکی ساخته میشوند ژئوممبرین ها دسته ای از خانواده ژئوسنتیتیک ها هستند که به شکل قابل ملاحظه ای نفوذ ناپذیرند . ماده اصلی تشکیل دهنده ژئوممبرین ها پلیمر های مصنوعی اند و مهمترین نقش آنها به عنوان ماده ای محافظ در برابر عبور آب می باشد. کاربرد وسیع ژئوممبرین ها وابسته به خواص فوق العاده آنها نسبت به وزنشان می باشد. از مشخصات بارز این عایق ها می توان به مقاومتهای کششی ، پارگی ، سوراخ شدگی بسیار بالای آنها اشاره نمود.. همچنین نفوذ ناپذیری ، انعطاف پذیری توام با مقاومت بالا در برابر پاره شدگی و سوراخ شدگی و تغییرات بالای دمای اطراف ، مقاومت در برا برمواد شیمیایی ، سبک بودن و نصب سریع آنها است. از آنجا که ژئوممبرانها دارای طبیعت پلیمری هستند به همین  دلیل در مقایسه با خاک های رسی و ژئو تکستایل ها نفوذ ناپذیرتر می باشند

مزایای احداث استخرهای کشاورزی با ورق ژئوممبران

استخر های کشاورزی باید به گونه ای طراحی و اجرا شوند که علاوه بر رفع نیاز آبی افراد، دارای طول عمر بالا و قابل نوسازی باشند.

از مزایای ورق های ژئوممبران به موارد زیر میتوان اشاره کرد:

نصب سریع و اسان.

کاهش چشمگیرهزینه ها در مقایسه با بتن و سنگ و سیمان.

ضمانت نامه 10ساله از کارخانه تولید کننده ورق

عمر مفید 20-40 سال ژئوممبران ها با توجه به شرایط محیطی و پروژه.

مقاومت حرارتی بالا.

استقامت بالای ورق های ژئوممبران دربرابر فشار آب.

وجود ضخامت های متفاوت برای عمق های متنوع و بالا

ضخامت ورق های ژئوممبران بطور معمول بین 1،1.5،2 میلی متر تولید میشود. ضخامت 1میلی متر کاربردی نبوده ودر غالب پروژه های عمومی از ضخامت 1.5 میلیمتر استفاده میکنند وضخامت 2میلی متر آن تنها در پروژه های با عمق های بالای 15متر کاربرد دارد و درعمق های کمتر از ان مگر در شرایط محطاطانه از این ضخامت استفاده میکنند.

خنثی بودن پلی اتیلن ها در برابر الودگی ها و مواد افزودنی.

نچسبیدن جلبک و خزه ها به دیواره و کف استخر.

در استخرهای ژئوممبران این نقص برطرف شده است زیرا مواد پلی اتیلن به کار رفته در ساخت ان این خاصیت را داراست که مانع از چسبیدن و رشد جلبک و خزه ها شوند.

قابلیت اپارات و تعمیر در صورت بروز مشکل

در صورت ایجاد هرگونه مشکل در استخر های ژئوممبران میتوان انهارا تعمیر و بسرعت مجددا به مسیر ابگیری بازگرداند که همین مسئله در دیگر مصالح قابل انجام نیست.

غیر قابل جویده شدن توسط جوندگان موذی

خرید ورق ژئوممبران (و ژئوتکستایل) و نصب

پس از مشخص نمودن اینکه استخر باید ژئوممبران باشد میتوان نسبت به خرید ان اقدام کنید. که با توجه به  وجود  تولید کنندگان متنوع در کشور  میتوانید با شرکتهای مختلف مشورت کرده و ازکشاورزانی که قبلا استخر احداث کردن برای انتخاب نوع ورق  و پیمانکار مطمئن کمک بگیرید  .

توجه داشته باشید اطلاعات کامل نوع خاک مزرعه را در اختیار فروشنده قرار دهید و در صورت وجود سنگریزه و نامناسب بودن خاک کف و دیواره ها جهت نصب مستقیم ژئوممبران، از ورقی جداکننده و موکت مانند به اسم ژئوتکستایل بر روی لایه خاک استفاده  نمایید که مانع مناسبی برای جلوگیری از صدمه خوردن ورق ژئوممبران و افزایش طول عمر ان میشود.ضخامت ژئوتکستایل ها متناسب با نوع خاک و بزرگی سنگدانه های کف و دیواره های استخر خاکبرداری شده داردبهر حال بازدید فروشنده از مزرعه قبل از خرید کاملا ضروری میباشد مگر اینکه با منطقه اشنا بوده و تسلط لازم به خاکهای منطقه داشته باشد .

مرحله احداث استخر کشاورزی

در مراحل اجرای پروژه های استخر کشاورزی باید دقت داشت که هرکدام از مراحل اجرایی بسیار مهم بوده و اشتباه در هر قسمت اجرا میتواند عواقب پرهزینه و دردسری را به همراه داشته باشد. در ذیل مراحل احداث بصورت تئوری و اشتباهات عمومی مطرح میشود:

اول نقشه برداری و طراحی محل احداث پروژه

پس از نقشه بردای اراضی در طراحی استخر باید اول  محل پروژه مشخص شود

 دوم   طراحی پروژه که دارای ویژگی های زیر باشد:

محاسبه حجم خاکبرداری استخر مورد نیاز با توجه به حجم ورودی آب و مدت زمان  ورود جریان به استخر

مشخص نمودنمحل استخر روی نقشه و محل اجرای پروژه

توجه به وجود مسیرعبور ماشین الات خاکبرداری

نزدیکی جریان ورودی به محل پروژه و قرار گیری استخر در محل مناسب زمین کشاورزی و باغی

حوضچه ارامش قبل از ورود جریان به استخر جهت پیشگیری از ورود الودگی ها و زباله به استخر

طراحی لوله گذاری مناسب و بهینه برای مصارف سیستم تحت فشار

خاکبرداری :

شکل و نحوه خاکبرداری در انواع استخر ها متفاوت است. در استخر های ژئوممبرانی بهترین روش، خاکبرداری شیبدار است. باید خاطر نشان کرد که  شیب استخر بهتر است بین 45-70درجه اجرا شود. در شیب های بالاتر اجرای ژئوممبران سخت تر شده و در شیب های پایین صرفه اقتصادی ندارد.

عملیات خاکبرداری باید توسط ماشین الات خاکبرداری انجام  شود و شیب دهی بطور منظم در سطوح داده شود.

در استخر هایی که بصورت عمودی اجرا میشوند فشار خاک جانبی وجود دارد و پس از گذشت مدتی پروژه را دچار مخاطره میکند.

در خاکریزی باید دقت نمود خاک در محل خاکریزی باید متراکم باشد و سست بودن، انرا دچار شکستگی میکند.

پهنای بخش خاکریزی باید با توجه به نوع خاک مشخص شود و حدودا بین 1.5 تا 2.5 متر تعیین میشود.

آماده سازی بعد از خاکبرداری :

تسطیح و مشخص کردن محل لوله گذاری خروجی و ورودی

پس از انجام خاکبرداری باید دیواره و کف استخر ازسنگ های درشت و قلوه سنگ ها عاری شود،درتمامی استخرهای کشاورزی کف سازی یکی از بخش های اصلی اجراست..

محل لوله های ورودی و خروجی دراستخر باید مشخص شده و توسط ملات ریزی و دیگر تمهیدات حول انها تقویت شده تا از فشار اب در سالهای بعدی دچار مشکل نشود.

حفر ترانشه در استخر های ژئوممبرانی : در استخرهای ژئوممبرانی نیاز به حفر ترانشه در فاصله یک تا یک و نیم متری از لبه استخر وجود دارد که این ترانشه با عمق تقریبی 60 سانتیمتر و دور تا دور لبه استخر باید زده شود تا ورق ژئوممبران مدفون شده و جلوگیری از خیزش ورق شود.

ارسال ورقهای ژئوممبرین بصورت لوله ای در بازار عرضه می شود . که در زمان تخلیه باید مراقبت لازم برای جلوگیری از صدمه زدن به آنها صورت پذیرد

.

نصب ژئوممبران

مهمترین بخش در مورد لایه ژئو ممبرین مربوط به درز گیری ها و جوش دادن صفحات ژئوممبرین در محل می باشد. چرا که اگر نشتی در این مکان ها رخ دهد طرح کارایی خود را از دست داده و اهداف مورد نظر بر آورده نخواهد شد بعد از جوشکاری کنترل جوش و بازرسی نهائی.

یعنی پس از نصب ورق ،نصاب از مطمئن بودن محل جوش ها در کف و دیواره اطمینان حاصل کرده و بازدید نهایی انجام میشود در هنگام نصب ژئوممبرین باید کاملا توجه داشت که از هر گونه خراش بر سطح آن جلوگیری شود خراش های سطحی به شکل قابل توجهی موجب کاهش مقاومت می شوند.

فنس کشی و تامین امنیت

یکی از بخش های بسیار مهم احداث استخر ژئوممبران فنس کشی و علائم امنیتی مورد نیاز حول استخر است.در این قسمت جهت امنیت پروژه باید بلافاصله پس از اجرای پروژه فنس کشی حول استخر انجام شود چرا که علاوه بر امنیت اشخاص،جوندگان و دیگر حیوانات میتوانند دچار مشکل شوند و علاوه بر خسارت مالی احیانا خطر جانی نیز ایجاد شود.

علاوه بر فنس کشی باید تابلو های اعلان خطر تعبیه و روی انها نصب شود تا مانع از ورود اشخاص شود و مسئولیتی بر عهده کشاورز و مالک نباشد:

بدلیل اجرای عموما شیبدار استخر های ژئوممبرانی، این استخر ها قابل استفاده شخصی و تفریحی و شنا نیست و توصیه نمیشود. باید توجه داشت وجود نردبان مخصوص و انداختن تیوب به داخل استخر باعث کاهش صدمات احتمالی میشود.

ابگیری اولیه استخر و نهایتا تکمیل ظرفیت

پس از انجام مراحل بالا نهایتا ابگیری انجام میشود. در استخر های ذخیره آب کشاورزی بهتر است ابگیری بصورت چند مرحله ای صورت بگیرد.

دلیل این امر،فشار ناگهانی آب به نواحی مختلف استخر است.پیشنهاد کلی اینست که ابگیری کامل بصورت 3مرحله ای صورت گیرد و در نهایت استخر کشاورزی شما نباید بصورت لب به لب پر شود و بهتر است ارتفاع آب حدود 30تا 50 سانتیمتر از لبه  استخر پایینتر باشد.