مایکوپلاسما در گاوهای پرواری

سویه‌ای از مایکوپلاسما که باعث پلوروپنومونی واگیر گاوان می‌شود جزء اولین بیماری بود که در ایالت متحده ریشه‌کن شده است.

---

مایکوپلاسما در گاوهای پرواری
دکتر فرشاد اکبرنژاد
مایکوپلاسما 100 سال پیش برای اولین بار از پنومونی و آرتریت در انستیتو پاستور جدا شد. سویه‌ای از مایکوپلاسما که باعث پلوروپنومونی واگیر گاوان می‌شود جزء اولین بیماری بود که در ایالت متحده ریشه‌کن شده است. نشانه‌های معمول این بیماری اولین بار در دهه 1970 در ایالات متحده گزارش شد؛ اما موارد بسیار اندکی از آن در ویرجینیا شناسایی شده است. در تابستان 2000، موارد فراوان جدیدی از این بیماری به صورت تک گیرگزارش شد. امروزه این بیماری انتشار جهانی دارد و موارد انفرادی بیماری تقریباً در هر گله‌ای روی می‌دهد. شیوع بالا می‌تواند باعث ضررهایی برای تولیدکنندگان می‌شود. این امکان وجود دارد که موارد اندکی از Mycopolasma bovis تا قبل از سال 2000 تشخیص داده نشده باشند. در یک مطالعه در سال 2006، باکتری M.bovis در 46 درصد از گله‌های گاو که دارای ریه‌های نرمال بودند (Gagea, etal.,2006b)، 85 درصد از گله‌های گاو مبتلا به پنومونی فیبرینی حاد و 98 درصد از گله‌های مبتلا به پنومونی مزمن گزارش شد(Gagea, etal.,2006b).
مایکوپلاسما به کندی رشد می‌کند و نیاز به محیط خاص دارد، به طوری‌که اگر محیط‌های کشت اختصاصی برای این باکتری تهیه نشود، نمی‌توان آن را شناسایی کرد. پنومونی مایکوپلاسمایی به طور اولیه گوساله‌های پرواری یا با تغذیه دستی را درگیر می‌کند اما گهگاهی در گوساله‌های شیری و در جراحی‌های گاو و گوساله یافت شده است.
انتقال
مایکوپلاسما دارای گونه‌های متعدد است اما معمولترین علت پنومونی مایکوپلاسمایی M.bovis است. مهمترین روش انتشار احتمالی مایکوپلاسما در اثر تماس گوساله با گوساله است. این بیماری، در اثر تماس مستقیم گوساله با گوساله، یا از طریق هوا زمانی که گوساله‌ها در بهاربند و نزدیک هم نگهداری می‌شوند و نیز از طریق خوراندن دارو و بلوس به وسیلۀ تفنگ قرص‌خوران باعث انتشار بیماری بین گوساله‌ها می‌شود. حتی به نظر می‌رسد مایکوپلاسما بویس می‌تواند در محیط به مدت کوتاه زنده بماند و از طریق آلوده کردن طویله، ظروف غذا، وسایل نقلیه و غیره بیماری منتشر می‌شود. البته این روش به نظر نمی‌رسد وسیله مهّم انتقال بیماری باشد. تا زمانی که مایکوپلاسما در دستگاه تنفسی فوقانی باقی بماند باعث ایجاد بیماری بالینی نخواهد شد. هنگامی که باکتری وارد ریه‌ها شود باعث پنومونی می‌شود که تا حدی با پنومونی تب حمل‌ونقل که بیشتر تولیدکنندگان گاو گوشتی با آن آشنا هستند، متفاوت می‌باشد. باکتری M.bovis از دستگاه تنفسی می‌تواند وارد جریان خون شود و سپس به مفاصل، اندامها و اعصاب از طریق جریان خون وارد گردد. در گاوهای گوشتی مایکوپلاسما به طور معمول از طریق جریان خون به مفاصل، اندامها و اعصاب وارد می‌گردد (Meda etal 2003). در گاوهای گوشتی مایکوپلاسما به طور معمول مفاصل را درگیر می‌کند و باعث آرتریت و زمین‌گیری و التهاب تاندونها و مایع درون مفصل می‌شود. مایکوپلاسما همچنین می‌تواند گوش‌ها، چشم‌ها و دستگاه تناسلی را درگیر کند.
علائم کلینیکی
پنومونی
مایکوپلاسما بوویس به خودی خود می‌تواند باعث بیماریهای تنفسی شود با وجود این، این بیماری بیشتر زمانی رخ می‌دهد که یک عامل استرس اولیه به گوساله وارد شود و باعث بیماری کمپلکس تنفسی مرسوم شود و سپس بیماری مایکوپلاسموز 7 تا 14 روز پس از آن ظهور خواهد کرد. در این حالت به خاطر اینکه عامل سومی در کمپلکس بیماری دخالت کرده است به آن بیماری سه‌گانه می‌گویند. ویروس اسهال ویروسی گاوان نیز سیستم ایمنی گاو را سرکوب می‌کند و باعث مستعد شدن گاوان به پنومونی مایکوپلاسما بوویس و دیگر بیماریهای تنفسی می‌شود. مایکوپلاسما سیستم ایمنی گاو را ضعیف می‌کند و دفاع سیستم تنفسی علیه بیماری را مهار می‌کند.*
علائم کلینیکی معمول عبارتند از سرفه‌های تنفسی خشک و خشن، تب با درجۀ پایین، افزایش حرکات تنفسی به طور خفیف، افسردگی خفیف و آبریزش از بینی. از آنجائیکه مایکوپلاسما نمی‌تواند مانند Mannheimia haemolytica توکسین تولید کند این گوساله‌ها در ابتدا علائمی شبیه گوساله‌های مبتلا به پنومونی دیگر ندارد و شدت بیماری آنها به شدت گوساله‌های دیگر مبتلا به پنومونی نیست.
این گوساله‌ها هشیار هستند و اشتهای نسبتاً خوبی دارند. با وجود این اگر این گوساله‌ها در اوایل بیماری درمان نشوند بیماری به طور پیشرونده‌ای ادامه خواهد یافت و درمان آنها بسیار سخت‌تر خواهد شد. این بیماری ممکن است 4 تا 7 روز پس از اینکه دستگاه تنفسی آلوده شود و قبل از اینکه گوساله‌ها علائم کلینیکی برجسته‌ای نشان دهند طول بکشد، و تا این مرحله تخریب مشخص و اغلب دائمی به ریه‌ها وارد شده است. نتایج این سناریو مرگ بالای گوساله‌ها و افزایش موارد مزمن بیماری را در پی خواهد داشت. یافته‌های نکروپسی مربوط به مایکوپلاسما شامل وجود آبسه‌های کوچک در ریه می‌باشند که به آن یک منظرۀ دانه برنجی می‌دهد. گوساله‌های مبتلا به پنومونی مایکوپلاسمایی به درمانهای استاندارد برای بیماریهای کمپلکس تنفسی گاوی یا BRDC پاسخ نمی‌دهند و اغلب پس از یک ما ه از درمان اولیه درباره عود خواهند کرد .
آرتریت
برخی از گوساله‌های مبتلا به پنومونی ناشی از مایکوپلاسما بوویس 2 تا 4 هفته بعد دچار آرتریت شدید خواهند شد. سویه‌های متفاوت مایکوپلاسما بوویس دارای احتمال متفاوت در ایجاد مشکلات مفاصل هستند به طوری که شیوع برخی از آنها با ابتلای بسیاری از گوساله‌ها به لنگش همراه خواهد بود در حالی که سویه‌های دیگر ممکن است دیگر چنین علائمی نداشته باشند. گوساله‌های مبتلا دارای مفاصل متورمی هستند که بسیار دردناک می‌باشد لذا باعث می‌شود که آنها از راه رفتن به طرف آخور غذا و آب امتناع کنند. زمانی که عفونت به مفاصل گوساله‌ها می‌رسد احتمالاً تخریب شدید ریه‌ها رخ داده است. در موارد نادر، گوساله‌ها مبتلا به درگیری مفاصل هستند بدون اینکه هیچ نوع علائم ریوی نشان دهند. مفاصل کارپ و استایفل مهمترین مفاصلی هستند که معمولاً درگیر هستند، اما هر نوع مفصلی می‌تواند درگیر شود. گوساله‌ها ممکن است در یک یا چند مفصل دچار لنگش شوند.
تورم مفصل ابتدا از التهاب کپسول و بافت‌های اطراف آن آغاز می‌شود. اگرچه سطوح استخوانی پوشیده شده از غضروف در مفصل، بهبودشان بسیار ضعیف است، اما درگیری آنها حداقل است. پیش‌آگهی گوساله‌های درگیر بسیار اهمیّت دارد و حتی در برخی موارد مفاصلی که شدیداً درگیر می‌شوند، اغلب بهبود می‌یابند.
سایر علائم کلینیکی
درصد اندکی از گوساله‌های گوشتی مبتلا به پنومونی مایکوپلاسمایی دچار عفونت‌های گوش یا اوتیت می‌شوند. این گوساله‌ها دارای گوش‌های افتاده هستند که چرک از یک گوش یا دو گوش آنها خارج می‌شود. در موارد نادر، مانکوپلاسما به گوش داخلی حمله می‌کند و باعث چرخش سروگردن، چرخش یا افتادن سر به یک سمت، و یا عدم توانایی در برخاستن از طرفی که به زمین افتاده است می‌شوند. (Smith,2002,p951). مایکوپلاسما همچنین می‌تواند باعث سقط، ناباروری، التهاب پستان، و التهاب چشم‌ها درگوساله‌گوشتی‌گردد‌ اما این موارد نادر است   .
تشخیص
تشخیص قطعی پنومونی مایکوپلاسمایی مشکل است زیرا M.bovis می‌تواند از کشت ترشحات بینی و مجاری هوایی فوقانی گوساله‌های نرمال جدا شود. به منظور اطمینان از اینکه M.bovis در پنومونی دخالت دارد، نیاز است از ریه‌های گوساله جدا شود. همانگونه که قبلاً توصیف شد، این باکتری نیاز به محیط کشت اختصاصی دارد. هنگامی که درگیری مفصل با علایم گوش‌های‌افتاده تنها در یک گروه گوساله که مبتلا به پنومونی هستند جلب توجّه کند. یا هنگامی که پنومونی به درمان پاسخ نمی‌دهد باید M.bovis شک کرد. بسیار مهّم است که به خاطر داشته باشید که برخی سویه‌های M.bovis باعث لنگش یا افتادن گوش‌ها نمی‌شود، و احتمال دارد که گوساله‌های مبتلا به مایکوپلاسموز بدون وجود این علایم اضافی باشند. در ایالات متحده، M.bovis مهّمترین عامل بیماریزای دستگاه تنفسی گاوان است که به خوبی به درمان پاسخ نمی‌دهد.
درمان
مایکوپلاسما به سختی به درمان جواب می‌دهد زیرا بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌های موجود علیه آن بی‌اثراست. آنتی‌بیوتیک‌های مانند پنی‌سیلین، poly fex® ، Naxcel® ، Excenel® ، Excede® باعث از بین رفتن باکتری به وسیله تخریب دیواره سلولی باکتری می‌شوند. از آنجائیکه مایکوپلاسما فاقد دیواره سلولی معمولی است، این آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان آن بی‌اثرند. Micotil® نیز فاقد اثر یا دارای اثر کم بر مایکوپلاسما است. اکسی‌تتراسایکلین (به صورت ترکیبات LA-200® ، Biomycin 200® ، Tetradure 200® و دیگر نامهای ژنریک نتایج مختلفی در درمان مایکوپلاسما داشته است). در یک مطالعه 50 درصد از موارد جدا شده M.bovis به اکسی‌تتراسایکلین مقاوم بودند. Tulathromycin یا (Draxxin) ® تنها داروی تأیید شده برای مایکوپلاسما است، و در مطالعه‌ای دیگر نشان داده شد این دارو احتمالاً مؤثرترین داروی شناخته شده است .(Godinho,etal.2005) آنتی‌بیوتیک Draxxin مناسب‌ترین دارو برای بیماری مایکوپلاسموز است زیرا یک دُز آن 7 تا 14 روز در غلظت مناسب درمانی خون علیه باکتری‌های مایکوپلاسما و Mannheimia haemolytica، پاستورلا مولتی سیدا و هیستوفیلوس‌سومنی ، که تمام آنها عامل BRDC هستند، باقی می‌ماند. سایر داروها که نتایج خوبی دارند عبارتند از Nuflor®، Adspec® ، ® Baytril وAl80® نیز می‌توانند در درمان مایکوپلاسما هنگامی که یک عفونت مرکب به M.haemolytica و مایکوپلاسما وجود دارد، مؤثر باشند.
دو عامل بسیار مهّم در درمان مایکوپلاسما شناسایی سریع بیماری در اوایل بیماری و درمان طولانی مدت است. گوساله‌های درمان شده در اوایل بیماری پاسخ نسبتاً خوبی به بیماری می‌دهند. نیاز به درمان طولانی‌تر از معمول برای BRDC با توجّه به این واقعیت که بدون درمان فشرده، درمان آن با پیش‌آگهی ضعیف همراه است و بیماری 30 درصد از 70 درصد گوساله‌ها ممکن است عود کند تخریب ریه بیشتر می‌شود احتمال بهبود بیماری کمتر خواهد شد. امروزه پیشنهاد شده است که سطوح درمانی مداوم آنتی‌بیوتیک‌ها برای گوساله‌های مبتلا به مایکوپلاسما پنومونیه به مدت 14 ـ 10 روز تجویز شود.
کلراتتراسایکلین به میزان 25/0 تا 0/1 گرم به ازای هر 100 پوند وزن بدن در هر روز می‌تواند به غذای دام اضافه شود و پروتکل درمانی به مدت 14-10 روز پیشنهاد می‌شود. اگر به عفونت مایکوپلاسما مشکوک شدید با یک دکتر دامپزشک برای انجام یک پروتکل درمانی که مناسب با دستورالعمل‌ها و ارائه بهترین درمان مشورت نمائید. کاربرد آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان مفاصل متورم معمولاً هنگامی که پنومونی کنترل شده است توصیه نمی‌شود. مؤثرترین درمان برای گوساله‌های مبتلا به آرتریت فراهم آوردن امکان دسترسی آسان آب و غذا برای آنها است تا از گرسنگی و دهیدراتاسیون آنها پیشگیری شود. همچنین ضروری است چندین بار در روز در اختیار این گوساله آب و غذا قرار دهید تا شروع به بهبود نمایند. خوشایندترین جنبه این بیماری این است که هنگامی که پدیدار می‌شود، زمان کافی برای بهبودی تعداد زیاد گوساله‌های مبتلا خواهید داشت. مفاصل برای بهبودی کامل نیاز به هفته‌ها تا ماهها زمان دارند و پس از آن گاوها شروع به افزایش می‌کنند.
پیشگیری
از آنجائیکه درصد زیادی از گاوهای سالم دارای M.bovis در دستگاه تنفسی فوقانی هستند، تقریباً برای پرورش‌دهندگان، با توجه به اینکه تمام گاوهای آنها از منابع بیرونی هستند. اجرای روش‌های بیوسکوریتی برای جلوگیری از ورود مایکوپلاسما به فارم‌های آنها تقریباً غیرممکن است. با وجود این، پرورش‌دهندگان گاو و گوساله باید یک پروتکل بیوسکوریتی دقیق در هنگام ورود گاو جدید به گله در نظر بگیرند. از آنجائیکه بیماری مایکوپلاسموز بعد از BRDC رخ می‌دهد، مهمترین جنبه پیشگیری از پنومونی مایکوپلاسمایی (مایکوپلاسما پنومونیه) کاهش عوامل استرس‌زا برای گاوهایی است که مبتلا هستند. باید عملکردهای مشابهی برای پائین آوردن خطر BRDC انجام میدهند تا بهترین کار برای کاهش خطر مایکوپلاسموز انجام گردد. واکسیناسیون مناسب، برنامه‌های تغذیه‌ای، تقویت برنامه‌های مواد معدنی باعث توسعه سیستم ایمنی گاوها می‌شود و باعث می‌شود آنها کمتر به BRDC و مایکوپلاسموز مبتلا شوند. تعداد گاوهای خریداری شده در هر زمان نباید بیشتر از ظرفیت امکانات باشد گوساله‌های با ضعیف یا دارای ریسک ابتلای بالا نباید خریداری شوند مگر اینکه از نزدیک بررسی شوند و به آسانی برای درمان کنترل شوند. همچنین تفنگ مایع‌خوران و بلوس‌خوران باید در بین هر بار استفاده زمانی که به چندین گوساله به صورت ردیفی خورانده می‌شود باید ضدعفونی شوند. شناسایی و درمان حیوانات بیمار به طور اولیه نه‌تنها تعداد موارد مزمن و مرگ‌ومیر گوساله‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه باعث کاهش انتشار بیماری بین جمعیت گاوهای گوشتی می‌شود.
خلاصه مقاله
مایکوپلاسما یکی از مهّمترین علل پنومونی و لنگش مربوط به آن در گاوهای گوشتی پرواری است. فراوانی و شدت بیماری در دهه اخیر به طور سریع در حال رشد است.شناسایی اولیه و درمان موارد بیمار و برنامه های کلی مدیریت شروع و شدت بیماری را کاهش می‌دهد. اگر به بیماری مایکوپلاسما مشکوک شدید، با دکتر دامپزشک خود تماس بگیرید. اگر این بیماری سریعاً شناسایی نشود، می‌تواند باعث ضررهای اقتصادی و مدیریتی در یک فارم شود.

منبع : سایت فارمیران