در حال
جستجو...
نماتد پسته و راهکارهای موثر مقابله و درمان
- شناخت نماتد پسته و مناطق پرخطر
- تأثیر نوع خاک و آبیاری بر شیوع
- نحوه انتقال و گسترش آفت
- علائم دقیق آلودگی
- روش‌های پیشگیری
- درمان ترکیبی و مقابله
- سوالات متداول
شناخت نماتد پسته و مناطق پرخطر
نماتد پسته یکی از مخرب‌ترین آفات درختان پسته است که با حمله به ریشه، موجب کاهش کیفیت و کمیت محصول می‌شود. این آفت با نام علمی Meloidogyne spp شناخته می‌شود و به صورت میکروسکوپی در خاک زندگی می‌کند؛ با کمک دهان نیزه‌مانند خود، به سلول‌های ریشه حمله کرده و باعث تشکیل گال (غده) می‌شود.
در ایران دو گونه غالب گزارش شده‌اند: Meloidogyne incognita و Meloidogyne javanica. شیوع و تراکم جمعیت این نماتدها در طی سال تغییر می‌کند و در ماه‌های گرم سال (به‌ویژه مرداد) جمعیت آنها به اوج می‌رسد که با افزایش دمای خاک مرتبط است.
نکته‌ای درباره پراکندگی
پراکندگی آفت یکنواخت نیست؛ حتی در درون یک شهرستان ممکن است نقاط آلوده زیاد و نقاطی کاملاً سالم وجود داشته باشد. بنابراین، نمونه‌برداری هدفمند و آزمایشگاهی برای تشخیص قطعی ضروری است.
تأثیر نوع خاک و آبیاری بر شیوع نماتد
نوع خاک یکی از عوامل تعیین‌کننده در شدت خسارت است. برخلاف باور عمومی، خاک‌های شنی و سبک به دلیل داشتن منافذ بیشتر و نفوذپذیری بالاتر، محیطی مناسب‌تر برای تکثیر نماتدها فراهم می‌کنند؛ در حالی که خاک‌های رسی و سنگین معمولاً شرایط نامساعدتری برای نماتد ایجاد می‌کنند.
علاوه بر بافت خاک، نحوه و کیفیت آبیاری اهمیت زیادی دارد. آبیاری با منابع آلوده یا آبیاری سطحی می‌تواند لاروها را جابجا کند و زهکشی ضعیف باعث تجمع رطوبت و افزایش فعالیت نماتد می‌شود. توصیه می‌شود از روش‌های آبیاری مدرن مانند قطره‌ای استفاده و از آبیاری بیش از حد خودداری شود.
نحوه انتقال و گسترش آفت نماتد پسته
حرکت طبیعی نماتدها بسیار کند است، اما عوامل انسانی و مکانیکی می‌توانند سرعت گسترش را به‌طور چشمگیری افزایش دهند. منابع اصلی انتقال عبارتند از:
- نهال‌های آلوده: اصلی‌ترین مسیر ورود نماتد به باغ‌های سالم، کاشت نهال‌های آلوده است. خرید نهال از مراکز معتبر و بررسی ریشه‌ها قبل از کاشت ضروری است.
- ابزار و ماشین‌آلات کشاورزی: تراکتورها، تایرها و ابزارهای دستی می‌توانند خاک آلوده را منتقل کنند؛ تمیز کردن و ضدعفونی کردن ادوات قبل از ورود به باغ بسیار مهم است.
- آبیاری سطحی: آب جاری از منابع یا کانال‌های آلوده می‌تواند لاروها را جابجا کند.
- بقایای گیاهی آلوده: جابجایی ریشه‌ها و بقایای گیاهی آلوده می‌تواند آلودگی را گسترش دهد.
رعایت بهداشت مزرعه و جلوگیری از انتقال خاک بین نواحی مختلف، از مهم‌ترین اقدامات کنترلی است.
علائم دقیق آلودگی به نماتد درخت پسته
تشخیص زودهنگام آلودگی، کلید کاهش خسارت است. از آنجا که فعالیت نماتد در زیر خاک انجام می‌شود، علائم روی اندام هوایی اغلب دیر ظاهر می‌شوند و ممکن است با کمبود عناصر غذایی اشتباه گرفته شوند.
علائم روی شاخ و برگ
اولین علائم قابل مشاهده شامل زردی برگ‌های جوان، کاهش رشد شاخه‌ها، دیر سبز شدن نسبت به درختان سالم و ریزش زودهنگام برگ‌هاست. این علائم ممکن است از لبه برگ شروع شود و به سراسر برگ گسترش یابد.
علائم روی ریشه
علامت اختصاصی و تعیین‌کننده، تشکیل گره یا گال بر روی ریشه است؛ ریشه‌های آلوده کوتاه‌تر، ضخیم، زخم‌دار و دارای رشد ناموزون بوده و در موارد شدید پوسیدگی و شاخه‌شاخه شدن ریشه مشاهده می‌شود. برای تشخیص قطعی، نمونه‌های خاک و ریشه باید به آزمایشگاه ارسال شوند.
روش‌های پیشگیری از آلودگی به نماتد
پیشگیری بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر از درمان است. اقداماتی ساده اما مؤثر عبارتند از:
- استفاده از نهال‌های گواهی‌شده و سالم: نهال‌ها را از مراکز مجوزدار تهیه و قبل از کاشت ریشه‌ها را کنترل کنید.
- ضدعفونی خاک: آفتاب‌دهی (سولاریزاسیون) خاک با پوشش پلاستیک شفاف به مدت 4–6 هفته یا استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده (در صورت مجاز بودن و با رعایت اصول حفاظتی) می‌تواند جمعیت نماتد را کاهش دهد.
- تناوب زراعی: کاشت گیاهان غیرمیزبان مانند یونجه، گندم و چاودار به مدت 2–3 سال، جمعیت نماتد را کاهش می‌دهد.
- مدیریت آبیاری و زهکشی: جلوگیری از آبیاری بیش از حد، استفاده از سیستم‌های قطره‌ای و ایجاد زهکشی مناسب به کاهش فعالیت نماتد کمک می‌کند.
- بهداشت ابزار و ماشین‌آلات: تمیز کردن چرخ‌ها، ابزار و تجهیزات قبل از ورود به باغ‌های سالم ضروری است.
درمان قطعی نماتد پسته با روش‌های ترکیبی
مبارزه مؤثر با نماتد معمولاً نیاز به ترکیب روش‌های فرهنگی، بیولوژیک و شیمیایی دارد. برخی از روش‌های کاربردی عبارتند از:
نماتدکش‌ها و زمان مصرف
استفاده از نماتدکش‌های تاییدشده با رعایت دستور مصرف و زمان‌بندی مناسب (معمولاً اواخر زمستان یا اوایل بهار پیش از فعالیت نماتدها) می‌تواند مفید باشد. برای کاربرد صحیح سموم، اغلب توصیه می‌شود سم با ماسه یا ماده حامل مخلوط و سپس در سطح یا اطراف ریشه پخش و به وسیله آبیاری به عمق منتقل شود. همیشه دستورالعمل ایمنی و مقررات محلی را رعایت کنید.
کودهای زیستی و تقویت مزمن گیاه
باکتری‌های مفید ریزوسفری مانند باسیلوس و سودوموناس در کاهش جمعیت نماتد مؤثر هستند و می‌توانند با تقویت پاسخ ایمنی گیاه، مقاومت آن را افزایش دهند. همچنین تغذیه مناسب با پتاسیم و فسفر و کاربرد اسید فسفریک می‌تواند شرایط ریشه را بهبود بخشد و فعالیت نماتد را محدود کند.
بهبود بافت خاک
افزودن مواد آلی پوسیده و کمپوست باعث سنگین‌تر شدن بافت خاک و افزایش جمعیت دشمنان طبیعی نماتد می‌شود. در خاک‌های شنی، افزودن کود دامی پوسیده و ترکیبات آلی توصیه می‌شود.
در موارد آلودگی شدید، حذف و سوزاندن درختان آلوده و ریشه‌های آنان همراه با ضدعفونی خاک و خودداری از کاشت مجدد پسته به مدت حداقل یک سال، از راهکارهای ضروری است. در صورت بازکاشتن، استفاده از ارقام مقاوم توصیه می‌شود.
سوالات متداول
چگونه از ورود نماتد به باغ جلوگیری کنیم؟ استفاده از نهال‌های گواهی‌شده، ضدعفونی خاک قبل از کاشت، تناوب زراعی و مدیریت آبیاری از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه‌اند.
علائم اولیه آلودگی چیست؟ زردی برگ‌های جوان، کاهش رشد شاخه‌ها، تشکیل گره روی ریشه و کاهش باردهی از علائم اصلی هستند.
آیا درمان کامل و قطعی وجود دارد؟ درمان مؤثر معمولاً نیازمند رویکرد ترکیبی است: استفاده از نماتدکش‌های مجاز، کودهای زیستی، بهبود تغذیه و در موارد شدید حذف درختان آلوده.
کدام استان‌ها بیشتر درگیر هستند؟ استان‌های کرمان، سمنان، یزد و خراسان جنوبی بیشترین سطح باغات پسته و بیشترین گزارش آلودگی را دارند.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
