مراحل مختلف کشت در گلخانه خیار‏


دسته بندی: گلخانه
مراحل مختلف کشت در گلخانه خیار‏

به طور کلی زمان‌هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمانهای ‏نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌شود‎.‎
انتخاب زمان کشت‏
قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار گلخانه ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبیل آمار هوا‌شناسی منطقه نظرات و تجربیات مهندسین ‏کشاورزی و کشاورزان با تجربه و مهم‌ترین مورد قیمت این محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نمایید زیرا ‏زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم داشته و باعث بالا رفتن روحیه کار و تلاش می‌گردد‎.‎
مثلا در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می‌شود و در خرداد ماه سال بعد برداشت محصول پایان می‌یابد. ‏و در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر ماه و دی ماه دارای هوای ابری و سرد می‌باشند زمان کشت را به نحوی انتخاب ‏می‌کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز کشت باشد‏‎.‎
به طور کلی زمان‌هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمانهای ‏نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده‌ای روبرو می‌شود‎.‎
انتخاب بذر‏‎:‎
بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم‌های مناسب صورت می‌گیرد‎.‎
مثلا برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می‌شود و تا آخر خرداد سال بعد می‌توان برداشت محصول داشت ‏و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می‌شود بذرهای تک گل پیشنهاد می‌شود که دارای برگ‌های ‏کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره‌های طولانی مناسب می‌باشد ولی در اقلیم‌های که دو فصل کشت دارند بهتر است از ‏واریته‌های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارنداستفاده گردد‏‎.‎
شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت آن و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت ‏در فصولی می‌نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می‌شوند که برای آن‌ها اندکی ناشناخته و ‏غریب می‌نماید. کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته‌های مختلف ندارند اشتباه عمده‌ای را مرتکب می‌شوند و آن این است که ‏واریته‌های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده‌اند و محصول خوب و زیادی برداشت کرده‌اند مجددا برای کشت پائیزه ‏انتخاب می‌کنند‎.‎
با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه‌های کوچک در هر بوته مشاهده می‌کنند که به علت ریز ماندن ‏میوه‌ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی‌کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل می‌کنند در حالی که بذر‌های ‏تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می‌کنند اما محصول بیشتری برداشت می‌شود‎.‎
نحوه کشت‏‎:‎
پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی کشت مستقیم و ‏کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه‌ای و مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن ‏از کشت در خزانه بهره گیری کرد‏‎.‎
برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار مورد نیاز بیته ‏موس ریخته شود‏‎.‎
بهترین خاک برای کشت در گلدانهای نشاء ماده‌ای طبیعی به نام بیته موس می‌باشد که در بازار انواع خارجی و ایرانی آن یافت ‏می‌شود‎.‎
اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء داراینور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۴ تا ۸ روز بذر جوانه می‌زند و چنانچه شرایط ‏مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر ایجاد می‌شود و ثانیا در جریان ‏رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد‏‎.‎
توصیه می‌شود این نوع بذر‌ها را به علت گرانی آن‌ها ۴۸ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه نخی و یا پنبه‌ای ‏نگهداری کرد‏‎.‎
باید دقت کرد قبل از این کار بذر‌ها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت‌های لازم را به عمل آورد تا گیاه جوان ‏بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود‏
تهیه زمین‎:‎
تهیه زمین به نجو مطلوب برای کشت بذر اهمیت دارد. زمین خیار باید با شخم عمیق برگردانده شود و همانطوریکه در مبحث ‏کوددهی قبل از کاشت توضیح داده شد با کودهای لازم تقویت شود‏‎.‎
بوته‌های خیار را می‌توان یک ردیفه و یا دو ردیفه کاشت ولی کشت دو ردیفه متداول‌تر است. فواصل بین ردیف‌ها و بوته‌ها به ‏عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرک‌ها و ستون‌ها و… بستگی دارد. ولی در ‌‌نهایت باید فواصل را طوری تنظیم کرد که ‏تراکم در واحد سطح از حد معینی تجاوز نکند در غیراینصورت بروز انواع بیماری‌ها و کمبود‌ها در اثر انبوه بودن شاخ و برگ اجتناب ‏ناپذیر است. چراکه با افزایش شاخ و برگ، دریافت نور برای تمام بوته‌ها یکسان نخواهد بود. معمولاً فواصل را طوری تعیین می‌کنند ‏که تراکم متوسط بوته‌ها ۲. ۵-۳ بوته در متر مربع باشد. البته خیارهای بلند اروپایی حدود ۱. ۵-۲ بوته در متر مربع هم کافی است‏‎.‎
کشت و تعیین فواصل‏
تولید نشاء‏‎:‎
بالا بودن قیمت بذور هیبرید سبزی و صیفی به دلیل دارا بودن کیفیت بالا، امکان استفاده از روشهای سنتی در کشت این بذور را ‏غیر ممکن می‌سازد. کشورهای پیشرفته بذور‏‎ F‎‏۱‏‎ ‎تولید و به کشورهای دیگر صادر می‌نمایند. در مورد خیار پس از تهیه بذور دورگ ‏می‌توان اقدام به کشت بذر و سپس استفاده از نشای آن نمود‏‎.‎
فواصل کشت‏‎:‎
بسیاری از پرورش دهندگان تصور می‌کنند با افزایش تعداد بوته در واحد سطح، قادر به برداشت محصول بیشتری خواهند بود ولی ‏اشتباه می‌نمایند زیرا نه تنها امکان برداشت بیشتر محصول می‌سر نیست بلکه عملیات نگهداری کند‌تر و امکان بروز بیماری‌ها ‏بیشتر خواهد شد‏‎.‎
در هر حال تراکم کشت بستگی به عواملی مانند نوع خاک و زمان کشت دارد، در خاک قوی، کشت تابستانه که شاخ و برگ ‏گیاهان بیشتر از حد معمول از نرمال است تراکم بوته کمتر خواهد بود. ولی در کشت زمستانه و خاک سبک این تراکم می‌تواند ‏کمی بیشتر شود که متوسط پیشنهادی بین ۲ تا ۵/۲ بوته در متر مربع خواهد بود، بدین ترتیب که به ازای هر سه خط کش با ‏فاصله ۷۰ سانتی م‌تر، یک راهرو دسترسی یک متری باید در نظر گرفت‏‎.‎
فواصل کاشت‏‎:‎
فواصل کاشت در سیستم آبیاری جوی و پشته: عرض جوی ۴۰-۵۰‏cm ‎و عرض پشته حدود ۱۰۰‏cm ‎است. بوته‌ها در دو طرف ‏جوی و ۵‏cm ‎دور‌تر از لبه جوی کشت می‌شوند. با توجه به فواصل گفته شده، فاصله ردیف‌ها در دو طرف جوی ۵۰-۶۰‏cm ‎و در دو ‏طرف پشته ۹۰‏cm ‎خواهد بود. فاصله بوته‌ها در روی هر ردیف ۴۰‏cm ‎می‌باشد‎.‎
باید دقت کرد که فاصله ردیف‌ها در دو طرف پشته‌ها از ۹۰‏‎ cm ‎کمتر نشود. زیرا در غیر اینصورت نور کافی به بوته‌ها نمی‌رسد و ‏رفت و آمد مشکل می‌شود‎.‎
فواصل کاشت در سیستم آبیاری قطره‌ای: در آبیاری قطره‌ای جوی وجود ندارد و بجای آن یک لوله پلاستیکی که در فواصل معینی ‏دارای سوراخ می‌باشد برای آبیاری استفاده می‌شود. ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری قطره‌ای بفاصله ۵۰-۶۰‏‎ cm ‎کاشته ‏می‌شوند و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی۹۰‏cm ‎فاصله منظور می‌شود. در آبیاری قطره‌ای بجای جوی از یک نوار برجسته خاک ‏که سطح آن حدود ۶-۱۰‏‎ cm ‎از سطح پشته بالا‌تر است ایجد می‌شود و لوله آبیاری در وسط این نوار خاک قرار می‌گیرد. عرض نوار ‏خاک برجسته حدود ۷۰‏‎ cm ‎است و بوته‌ها از هر طرف ۱۰‏‎ cm ‎داخل نوار گذاشته می‌شوند‎.‎
البته فواصل گفته شده همیشه ثابت نیستند و در نقاط مختلف بنابر نظر کار‌شناسان و تولید کنندگان ممکن است تغییراتی داشته ‏باشند. اکثراً تصور می‌شود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به‌‌ همان نسبت افزایش ‏می‌یابد. البته این رابطه تا حد معینی درست است ولی همانطوریکه قبلاً هم گفته شد چنانچه تعداد بوته‌ها از حد مطلوب بیشتر ‏شود انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و توسعه بیماری‌ها می‌گردد و در ضمن در مقدار ‏برداشت نیز تأثیر می‌گذارد‎.‎
در کشت پائیزه که به علت در پیش بودن سرما رشد بوته نسبتاً محدود است توصیه می‌شود که تراکم بوته را ۱۰% بیشتر ‏می‌گیرند و در کشت بهاره که هوا رو به گرمی می‌رود و بوته‌ها رشد بهتری دارند تراکم مناسب ۱۰% کمتر از حد متوسط ‏می‌باشد‎.‎
پوشش خاک‏‎:‎
در آبیاری قطره‌ای روی خاک را با یک لایه پلاستیک (پلی اتیلن) می‌پوشانند و دو طرف نوار پلاستیک را حدود ۱۰‏‎ cm ‎زیر خاک ‏می‌کنند. سپس در محل کاشت بذر روی پلاستیک یک بریدگی مثلثی شکل ایجاد کرده بذر را زیر بریدگی می‌کارند. بوته خیار بعد ‏از سبز شدن از محل بریدگی پلاستیک خارج می‌شود و بقیه قسمتهای خاک زیر پوشش پلاستیک محفوظ می‌ماند. پوشش ‏پلاستیک شفاف معمولی باعث حفظ رطوبت و حرارت خاک می‌شود. در شرایط عادی درجه حرارت خاک زیر پوشش بطور متوسط ‏‏۴-۵°‏‎ c ‎از خاک بدون پوشش بیشتر است. در نتیجه ریشه‌ها بهتر رشد کرده و نمو خیار تسریع می‌کنند. درصورتیکه از نوار ‏پلاستیک مشکی یا قهوه‌ای رنگ برای پوشش پشته‌ها استفاده شود از رشد علفهای هرز نیز جلوگیری شده و هزینه وجین بطور ‏قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد‎.‎
بستن بوته‏‎:‎
با ظهور ۴ برگ حقیقی گیاه، ساقه باید به نخهای آویزان شده از سقف بسته شود، بوته‌ها در یک جهت به دور نخ کنفی پیچانده ‏شده و هر چند روز یکبار تجدید خواهند شد، در غیر اینصورت ساقه خم شده و پس از زمانی کوتاه برگرداندن مجدد آن باعث ‏خسارت به قسمتهای میوه دهنده انتهایی گیاه خواهد شد‏‎.‎
هرس بوته‌های خیار‎:‎
حذف شاخه‌های اضافه به بوته اجازه رشد طولی و تولید میوه هرچه نزدیک‌تر به ساقه اصلی را داده، بعلاوه تهویه و برداشت را ‏تسهیل می‌نماید‎.‎
هرس شامل قطع کلیه شاخه‌های فرعی که بین برگ و ساقه اصلی رشد می‌نماید تا ارتفاع ۴۰-۳۵ سانتی متری از محل یقه و ‏بعذاً قطع جوانه انتهایی این شاخه‌ها بعد از ظهور دو برگ می‌باشد، زیرا که میوه‌های تحتانی دارای کیفیت مناسب نبوده و با خاک ‏و گل در تماس خواهند بود، در مورد بخش دوم هرس لازم به ذکر است که میوه‌های نزدیک ساقه اصلی دارای کیفیتی مناسب‌تر ‏از میوه‌های ساقه فرعی بوده، بنابراین با این روش عملاً سعی شده که میوه مرغوبتری تولید شود‏‎.‎
هرس بعدی شامل قطع برگ‌های زرد شده ابتدایی بوته‌هایی است که تولید را به پایان رسانده و در تغذیه گیاه اثر ندارند، ولی ‏باید توجه داشت که هرس برگ و شاخه‌های فرعی نمی‌تواند یکباره انجام گیرد و باید به تدریج و در طول رشد گیاه قسمت‌های ‏اضافی را حذف نموده، در غیر اینصورت پس از چند هفته اگر یکباره ساقه و برگ‌های اضافی حذف شوند، به بوته شوک وارد شده ‏و قادر به عرضه میوه مناسب نخواهد شد‏‎.‎
انتقال نشاء به زمین اصلی‎:‎
وقتی بذر‌ها سبز شدند و رشد کافی نمودند باید آن‌ها را به زمین گلخانه منتقل کنیم‎.‎
بدین منظور حفره‌هایی که با فاصله معین و بر اساس تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است بر روی بستر‌ها تعبیه می‌کنیم ‏که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدانهای سینی نشاءمی باشد‏‎.‎
آنگاه با احتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدان‌ها جدا کرده و در حفره‌ها قرار می‌دهیم. در اینجا باید مراقب باشیم تا به ‏ریشه‌ها آسیبی وارد نیاید‎.‎
بعد از انتقال نشاء به زمین آبیاری را شروع می‌کنیم‎.‎
به یاد داشته باشیم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نباید از حد معمول تجاوز کند زیرا در این صورت است که ریشه به علت حجم ‏کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبیعی باز می‌ماند‎.‎
محاسن استفاده از نشاء در خیار‎:‎
‏۱‏‎- ‎با توجه به ارزش بذور دو رگ به خصوص انواع گلخانه‌ای مصرف بذر را به حداقل می‌رساند‎.‎
‏۲‏‎- ‎رشد سریع نشأ پس از انتقال به زمین اصلی به دلیل عدم جابجایی ریشه‌ها بدون هیچگونه صدمه‌ای ادامه خواهد یافت‎.‎
‏۳‏‎- ‎دستیابی به محصول زودرس به دلیل آنکه در شایس تولید نشاء امکان رسیدگی و تنظیم درجه حرارت و رطوبت در رشد سریع ‏بذر دوره تولید را کوتاه‌تر می‌نماید‎.‎
‏۴‏‎- ‎به دلیل نشای سالم مزرعه‌ای یکنواخت خواهیم داشت که مسلما «باعث تولیدی بالا‌تر و عرضه‌ای بیشتر می‌گردد‎.‎
آماده سازی نشاء برای انتقال‏‎:‎
قبل ازآنکه نشاء از محیط کنترل شده خزانه وارد زمین شود، باید چند روز گیاه را با شرایط محیط بیرونی تطبیق داده و سپس اقدام ‏به انتقال آن نمود. این مسئله در بهار جهت عادت به سرما و در پاییز برای عادت به گرما انجام می‌شود، در این صورت هوای ‏گلخانه را روزی چند تا چندین ساعت در شرایط عادی از هوای بیرون از گلخانه قرار می‌دهند تا درزمان جابجایی به نشا صدمه وارد ‏نگردد‎.