زمان از شیر گیری گوساله ها

 پرورش گوساله شیرخوار یکی از مهم ترین بخش های پرورش گاو های شیری و گوساله های پرواری است. مدیریت در این بخش اهمیت بالایی دارد، چون باید یک موجود شبه تک معده ای را با مدیریت پرورشی و تغذیه ای صحیح، به یک نشخوارکننده با کارایی بالا تبدیل کنیم. فرایند شیرگیری یکی از این مواردی است که همه روش‌های مختلف مدیریتی به دنبال یک نتیجه هستند، و آن هم این است که غذای گوساله از خوراک مایع به خوراک جامد منتقل می‌شود. در بسیاری از واحدها، اغلب اوقات تصمیم گیری برای از شیرگیری فقط بر اساس سن گوساله‌ ها انجام میشود. ولیکن برای تضمین اینکه انتقال موفق آمیز باشد، عوامل دیگری هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند. در ادامه این موارد را با هم بررسی میکنیم.

مقدار آغوز برای گوساله

آغوز یا ماک اولین شیری است که گاو تولید می‌کند. آغوز از شیر طبیعی بسیار غنی‌تر می‌باشد، ولی بطور خاص میزان ایمونوگلوبولین‌ های (آنتی‌بادی‌ها) آغوز بسیار بیشتر از شیر طبیعی است. آنتی‌بادی‌ها در ایجاد سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از بروز بیماری‌های عفونی نقش دارند.

کیفیت آغوز بر اساس غلظت آنتی‌ بادی‌ های موجود در آن تعریف می‌شود و میزان آن از گاوی به گاو دیگر بسیار متغیر است.

آنتی‌بادی‌ها نمی‌توانند در زمان بارداری از گاو ماده به گوساله انتقال یابند، بنابراین گوساله در زمان تولد بدون ایمنی و دفاع در برابر پاتوژن‌ها متولد می‌شود و بلافاصله پس از وارد شدن به کانال زایمان در معرض چالش‌ها قرار خواهد گرفت.

اگر گوساله بلافاصله پس از تولد میزان کافی از آنتی‌بادی‌ها را از طریق آغوز دریافت نکند، انتقال غیرفعال آنتی‌بادی‌ها (FPT) بروز می‌نماید. نرخ مرگ و میر و بیماری در گوساله‌های با FPT بسیار بالا است. گوساله‌هایی هم که زنده می‌مانند نرخ رشد ضعیف‌تری نسبت به گوساله‌هایی که آغوز با کیفیت مناسب دریافت کرده‌اند دارند.

همچنین آغوز میزان انرژی بالاتری نسبت به شیر طبیعی دارد که این برای گوساله تازه متولد شده که ذخیره چربی بالایی ندارد، بسیار مهم می‌باشد.

گوساله‌های تازه متولد شده باید به میزان 10 تا 15 درصد از وزن بدنشان (4 تا 6 لیتر برای گوساله‌های 40 کیلوگرمی) با یک آغوز طلایی در 6 ساعت اول زندگی تغذیه شوند. آغوز طلایی، آغوز با کیفیت بالایی است که حاصل اولین شیردوشی پس از گوساله‌زایی است. به یاد داشته باشید از آنجایی که شیردان گوساله تازه متولد شده ظرفیت محدودی و تقریباً 1.5 تا 2 لیتر دارد، باید با میزان آغوز کمتر ولی در دفعات بیشتر مورد تغذیه قرار گیرد. (یعنی 2 بار تغذیه در 12 ساعت اول زندگی)

گوساله تازه متولد شده توانایی مکیدن پستان مادر را ندارد، پس باید برای خوراندن آغوز ظرفی را در نظر بگیرید و آغوز را درونش بریزید. در این صورت می‌توانید به راحتی سر گوساله را به داخل ظرف ببرید تا متوجه خوردن آغوز شود.

برخی از دامداران سطل های مخصوصی را برای خوراندن آغوز دارند. این سطل را در قسمت پایین سوراخ و لوله باریکی را از آنجا وارد می‌کنند که با این روش به راحتی قسمت مربوط به لوله یا شلنگ جلوی دهان گوساله قرار می‌گیرد و او با مکیدن، خوردن آغوز را شروع می‌نماید. این روش تنها برای خوراندن آغوز نمی‌باشد بلکه در روزهای ابتدایی برای شیر دادن به گوساله هایی که تازه متولد شده اند هم استفاده می‌شود.

گوساله تا چند ماه باید شیر بخورد؟

از دیدگاه نظری می توان بیشتر گوساله ها را از ۴ هفتگی به بالا از شیر گرفت. اما از نقطه نظر دستیابی به بهترین کارکرد گوساله و هزینه های پرورش، سن بهینه از شیر گیری نزدیک به ۵ تا ۶ هفتگی است البته بجز برای سیستم های تولیدی ویژه مانند تولید گوشت سفید گوساله.

معیارهای تأثیر گذار بر سن از شیر گیری به شرح زیر است:

۱) سن

۲) وزن بدن

۳) میزان مصرف خوراک های جامد

میزان بهینه هر سه معیار فوق، با توجه به نژاد و سیستم تولیدی، متفاوت است. از دیدگاه نظری زمانیکه گوساله ها در آغل های انفرادی نگهداری می شوند، میزان مصرف کنسانتره خشک دامی، بهترین معیار برای از شیر گیری است و برخی پرورش دهندگان گوساله، مصرف ۵ کیلوگرم کنسانتره در روز را برای از شیرگیری در نظر می گیرند.

وزن گوساله در هنگام قطع شیر

گوساله پس از 9 ماه تغذیه از مادر متولد می شود و تغذیه انفرادی آن آغاز می گردد. گوساله ها در هنگام تولد میانگین حدود 40 کیلوگرم وزن دارند. انها روزانه حدود 4 کیلوگرم شیر یا جایگزین شیر مصرف می کنند و این روند تا دو هفتگی ادامه دارد. گوساله ها از هفته دوم بصورت آزاد کنسانتره دریافت می کنند. از 2 تا 6 هفتگی 6-5 کیلوگرم شیر، 850 گرم کنسانتره و 150 گرم خشبی مصرف کرده و در 2 ماهگی زمانیکه مصرف کنسانتره به 2.5 کیلوگرم رسید، شیر به صورت پله ای یا یک مرتبه قطع می شود.

سن قطع شیر گوساله

گوساله ها می توانند برای شیرگیری در ۳ تا ۴ هفتگی آماده باشند. با این حال، گوساله های شیرگیری شده در ۳ هفتگی، به توجه بیشتری نیاز دارند و زمان و نیروی کار بیشتر مورد نیاز برای به مصرف رساندن استارتر به این گوساله ها بیان می کند که صبر کردن تا ۴ هفتگی بهتر خواهد بود.

شیرگیری زودتر گوساله ها تا جایی که امکان دارد، باعث می شود آنها مصرف خوراک خشک را سریعتر آغاز کنند و در زمان و هزینه صرفه جویی می کند. مهم است بیاد داشته باشیم که از شیرگیری زود، بدون توسعه شکمبه نمی تواند موفقیت آمیز باشد. اگر شکمبه برای پذیرش خوراک خشک آماده نباشد، گوساله از کمبود رشد تا ۳ هفته بعد از شیرگیری، رنج خواهد برد. اگر شکمبه به میزان کافی توسعه نیافته باشد، ابن کمبود رشد بعد از شیرگیری در هر سنی می تواند رخ دهد.

با مراقبت و مدیریت مناسب، اکثر گوساله ها می توانند، در ۴ تا ۵ هفتگی شیرگیری شوند، ولی تصمیم از شیرگیری را تنها بر اساس سن نگیرید. به جای آن، از مقدار استارتر مصرف شده گوساله، به عنوان نشانگر اصلی زمان شیرگیری استفاده کنید.

مقدار شیر مورد نیاز گوساله

طی هفته اول 6 کیلوگرم شیر (6 لیتر) بصورت روزانه در اختیار گوساله قرار دهید. از هفته دوم تا هفته ششم این مقدار را به 8 لیتر شیر (دو وعده) در روز برسانید. در طی هفته ششم بعد از تولد، شیر مصرفی را به 6 لیتر شیر (دو وعده) در روز کاهش دهید. در هفته هفتم شیر مصرفی را به 4 لیتر شیر و یکبار در روز کاهش دهید. تا بتوانید در انتهای هفته هفتم فرایند از شیرگیری را انجام دهید.

تغذیه گوساله بعد از شیرگیری:

آب تمیز، کمی استارتر تازه و علوفه خشک با کیفیت، باید از سن پایین در دسترس گوساله ها قرار گیرد. از آنجاییکه گوساله ها تا هنگامی که به سن 2 هفتگی برسند، توان مصـرف شـایان توجهی از هر کدام از این 3 ماده را ندارند؛ شاید بهتر باشد تا 2 هفتگی استارتر تغذیه نشود. این کار نه تنها موجب صرفه جویی در هزینه های پس مانده های مواد خوراکی گران می شود، بلکه می تواند مصرف خوراک را در مرحله ای آغاز کند که گوساله از نظر فیزیولوژیکی برای خــوردن غذای جامد، آمادگی دارد.

پس از از شیرگیری، گوساله ها را باید در آغلهای پرورشی، نگهداری نموده و با همان استارتری تغذیه کرد که بدان عادت دارند. پس از 2 تا 3 هفته، آنها را به جایگاهی گروهی منتقل کرد  و بتدریج با جیره ای تغذیه کرد که برای گوساله ی جوان در حال رشد مناسب است.

استارتر گوساله:

گوساله ها باید از 4 تا 6 روزگی به استفاده از شروع کننده یا استارتر ترغیب شوند. در مخلوط های شروع کننده باید از عناصر غذایی مرغوب و خوش خوراک استفاده شود.

در صورتی که علوفه در 8 هفته اول مصرف نشود، میزان فیبر خام جیره شروع کننده را می توان تا 10 درصد افزایش داد. گوساله را می توان هنگامی که روزانه 0/45 تا 0/91 کیلوگرم شروع کننده مصرف می کند از شیر گرفت. مصرف شروع کننده باید به 1/8 کیلوگرم تا 2/3 کیلوگرم در روز محدود شود. گوساله ها در 8 هفته اول بعد از تولد، قادر نیستند که مقدار زیادی علف خشک و علوفه مصرف نمایند. آن ها معمولاً در سن یک تا دو هفتگی شروع به مصرف علف خشک می نمایند و از همین زمان به بعد است که می توان علوفه را در اختیار آنها قرار داد. علف خشک نسبتاً مرغوب و خشک خوراک ترجیح داده می شود. گوساله باید به مصرف علوفه ترغیب شود، زیرا از 4 ماهگی به بعد علوفه جزء اصلی جیره خواهد شد. چنانچه گوساله علوفه را به جای شروع کننده مصرف می کند، به منظور ترغیب مصرف شروع کننده، باید مقدار علوفه را کاهش داد. سیلوی ذرت و مرتع را قبل از 4 تا 6 ماهگی نباید به مصرف گوساله ها رسانید. طی 3 تا 4 ماه دوره پرواربندی جیره به صورت زیر تنظیم می گردد:

مصرف آب گوساله:

مصرف آب گوساله شیری نسبت به دیگر مواد مغذی از قبیل پروتئین، انرژی و مواد معدنی بیشتر است و ارتباط مستقیمی بین مصرف آب و مصرف ماده خشک در ان ها وجود دارد. یکی از نکاتی که که مصرف آب گوساله شیری را مهم می کند از دست دادن آب در گوساله های جوان، بواسطه اسهال می باشد. در صورتی که آنها تقریباً ۴ درصد آب از دست بدهند، مصرف بیشتر آب می تواند این تفاوت را جبران کند به طوری که گیرنده های اسمزی باعث می شوند مصرف آب گوساله شیری بیشتر شود، اما اگر میزان کاهش مصرف آب بدن به ۸ تا ۱۰ درصد برسد، الکترولیت ها نیز از بین می روند و ممکن است به محلول الکترولیت و روش های درمانی بیشتری برای زنده نگه داشتن گوساله نیاز باشد. گوساله ها در زمستان به آب نیاز دارند زیرا آنها به جای اینکه رطوبت دریافت کنند هنگام تنفس رطوبت بیشتری به هوای سرد و خشک زمستان می فرستند. بنابراین آنها با هر بار تنفس، آب بدن خود را از دست می دهند.

مصرف ماده خشک با مصرف آب ارتباط مستقیم دارد. محدود کردن مصرف آب گوساله شیری به محدود شدن مصرف ماده خشک منجر می شود. نیاز گوساله ها به آب چهار برابر مصرف ماده خشک است و اگر آب کثیف باشد، گوساله ها آب کمتری می نوشند و همچنین خوراک دام کمتری مصرف می کنند. شاید آب هنگام خوراندن به گوساله ها تمیز باشد، اما اگر ظرف آب و استارتر از هم فاصله نداشته باشند گوساله ها آب را در ظرف خوراک استارتر گوساله و جیره را در ظرف آب می ریزند و این باعث مرطوب شدن جیره و کثیف شدن آب می شود که در نتیجه به کاهش مصرف آب گوساله شیری و ماده خشک به طور همزمان منجر می شود. در جدول زیر میزان احتیاج گوساله ها به اب اورده شده است:

نحوه شیر دادن به گوساله تازه متولد شده:

خوراندن شیر و آغوز با روش ها و ابزار مختلف امکان پذیر است، که هر کدام مزایا و معایب خود را دارد:
١- شیر خوردن با پستان مادر(طبیعی): به دلیل وضعیت مناسب سر و بدن گوساله، شیر به آرامی و سرعت آهسته وارد شیردان میشود. ولی در این روش احتمال انتقال آلودگی به بدن گوساله وجود دارد. همچنین ما کنترلی روی میزان مصرف شیر گوساله نخواهیم داشت.
٢- با استفاده از لوله معدی یا درینکر : که بیشتر برای خوراندن آغوز به گوساله تازه متولد شده و گوساله هایی که به دلیل بیماری توان و میل خوردن ندارند استفاده میشود، که آن هم باید توسط یک شخص وارد و با رعایت ملاحظاتی انجام شود.
٣- استفاده از بطری و ظروف پستانک دار: استفاده از پستانک هم میتواند برای روزهای اولیه و هم تا انتهای شیرخوارگی صورت گیرد که بستگی به مدیریت مجموعه خواهد داشت. از لحاظ موقعیت سر و بدن و سرعت ورود شیر و کنترل میزان مصرف روش بسیار مناسبی است، ولی از لحاظ رعایت اصول بهداشتی ظروف و پستانک نیازمند مدیریت و دقت بالاست.
۴- استفاده از سطل : یکی از رایج ترین روش های شیر دادن است، که در ابتدا عادت دادن گوساله به شیر خوردن در آن زمان بر است ولی اگر گوساله ای به آن عادت کند به راحتی در سطل شیر خواهد خورد. در این روش نگه داشتن دمای مناسب شیر و بهداشت ظروف از نکات مهم محسوب می شود.
۵- دستگاه های اتوماتیک : خیلی در ایران مرسوم نیست و هزینه اولیه آن بالاست. اما در ادامه مدیریت شیر دادن به گوساله ها را بسیار ساده میکند. ( زمان بندی مناسب، نیروی کارگری کمتر، غلظت و حجم و دمای مناسب شیر و… )