بررسی اثر تغذیه الیاف موثر فیزیکی بر دستگاه گوارش گاوهای شیری

 دیواره سلولی مواد خوراکی به دو بخش دیواره سلولی موثر و دیواره سلولی موثر از نظر فیزیکی تقسیم میشود. دیواره سلولی موثر با تامین حداقل الیاف مورد نیاز، درصد چربی شیر را در حد مناسب حفظ میکند.

---

بررسی اثر تغذیه الیاف موثر فیزیکی بر دستگاه گوارش گاوهای شیری
خلاصه:
 دیواره سلولی مواد خوراکی به دو بخش دیواره سلولی موثر و دیواره سلولی موثر از نظر فیزیکی تقسیم میشود. دیواره سلولی موثر با تامین حداقل الیاف مورد نیاز، درصد چربی شیر را در حد مناسب حفظ میکند. نقش الیاف موثر فیزیکی به مشخصه ی فیزیکی دیواره سلولی (بر اساس اندازه ذرات) مربوط می شود که فعالیت جویدن و ماهیت دو فازی محتویات شکمبه ای را متاثر می سازد و در واقع باعث تشکیل لایه ی علوفه در سطح مایعات شکمبه می گردد که تحریک  نشخوار و نگهداری حرکات طبیعی شکمبه را در پی خواهد داشت. با تغذیه علوفه خرد شده بلند به گاوهای شیری می توان محل هضم نشاسته را از شکمبه به روده ها تغییر داد. بعلاوه زمان جویدن و نشخوار افزایش یافته و در نتیجه ترشح بزاق و مواد بافری افزایش می یابد که در نهایت باعث کاهش بروز اسیدوز شکمبه ای می شود. اسیدوز شکمبه ای موجب تخریب دیواره شکمبه، کاهش هضم فیبر، کاهش مصرف خوراک، کاهش سنتز پروتئین میکروبی، کاهش تولید و در نهایت باعث لنگش و کاهش بازده تبدیل غذایی می شود. غلظت دیواره سلولی توصیه شده برای جیره غذایی گاوهای شیری، در سطح 25 درصد ماده خشک جیره است و لازم است 19 درصد آن از دیواره سلولی علوفه باشد. برای اندازه گیری فیبر موثر فیزیکی میتوان از روش های مختلفی همچون روش غربال استفاده نمود.
مقدمه:
از آنجا که دامپروری یک امرکاملاَ اقتصادی است و در حدود 70% هزینه های یک دامداری صرف تهیه خوراک دام می شود، بنابراین هر گونه تجدید نظر و پیشرفتی در این زمینه تاثیر مستقیم در افزایش بازده دارد. غذای اولیه و پایه دام علوفه است. مساله اساسی و مهم که در بخش تغذیه دام مطرح می شود، قسمت الیاف خام می باشد، که به اجزای کوچکتر نظیر NDF ،ADF تقسیم شده استNDF .  عبارتست از مواد نامحلولی که  در شوینده خنثی باقی می ماند. این قسمت شامل ترکیبات اصلی دیواره سلولی نظیر سلولز، همی سلولز و لگنین می باشد. ADF نیز به مواد نامحلول باقی مانده در شوینده اسیدی گویند که شامل سلولز و لگنین می باشد. امروزه به قابلیت هضم و قابلیت تخمیر فیبر جیره بیشتر از دیگر مسائل  تغذیه ای توجه شده است. الیاف یا بخش ساختمانی عبارتند از بخش های تشکیل دهنده دیواره سلول که قابلیت هضم کمی دارند و در گونه های تک معده ای قابلیت هضم ندارند، اما در نشخوارکنندگان بواسطه حضور میکروارگانیسم های موجود در شکمبه که به عنوان یک شبکه تخمیر عمل می کنند، قابلیت هضم از متوسط تا بالایی با توجه به کیفیت و مرغوبیت دارند. مصرف مقدار کافی الیاف و مواد خشبی برای تولید طبیعی و سلامتی گاوهای شیری ضروری است. از طرفی وجود مقادیر زیادی الیاف، غذای مصرفی و در ادامه بازده میکروبی و تولید شیر را محدود می کند. پس به یک میزان حداقل الیاف نیاز است تا سلامت حیوان، میزان و درصد چربی، مصرف ماده خشک، مصرف انرژی و تولید شیر در حداکثر گردد. این مقدار موثر و کمینه الیاف خام قسمتی است که نشخوار، میزان عبور غذا از شکمبه، ترشح بزاق، تولید استات شکمبه ای و درصد چربی را تحریک می کند.
 اثرات اسیدوز:
از اثرات اسیدوز می توان به ضعف سلامتی، افزایش لنگش، کاهش بازده تبدیل غذایی، کاهش مصرف غذا و کاهش سنتز پروتئین میکروبی اشاره کرد(Yang and Beauchemin,2005). هنگامی که معده با مقدار زیادی اسید مواجه می شود، اسیدوز بروز میکند. این اسیدها باعث آسیب بر دیواره شکمبه می شوند. که در نهایت باعث می شود که اسید تولید شده توسط باکتریها وارد سیستم گردش سیاهرگی می شوند، که سمی هستند و سبب ایجاد ورم چرکی کبد می شوند. انباشته شدن این اسیدها، در سیستم گردش سیاهرگی موجب لنگش میگردد. همچنین اسیدوز شکمبه ای باعث کاهش پروتئین میکروبی می شود چون در نتیجه اسیدی شدن معده،فعالیت میکروارگانیسم ها متوقف میشود. زیرا میکروارگانیسم ها در PH پائین از بین می روند، در نتیجه باعث کاهش پروتئین های میکروبی می شود، بنابراین نیاز به مکملهای پروتئینی در جیره افزایش می یابد. که موجب افزایش هزینه های  خوراک میگردد .(Donovan, 2001) از اثرات فیزیکی فیبر می توان به افزایش فعالیت نشخوار، افزایش مقدار ترشح بزاق وکاهش مقدار اسیدهای تخمیری در شکمبه اشاره نمود، وجود نشخوار طبیعی از طریق ارائه خوراک با سطوح کافی فیبر در جیره گاو شیری از کاهش چربی شیر و مشکلاتی همچون از خوراک افتادن، اسیدوز و لنگش در دام جلوگیری می کند (Beauchmin, 2005). فیبر موثر فیزیکی علاوه بر کنترل PH شکمبه، موجب افزایش ترشح بزاق و حفظ ماهیت دو فازی محتوبات شکمبه ای میشود. دیواره سلولی از همی سلولز، لیگنین و همچنین پکتین تشکیل میگردد. که فقط با پروسه تخمیر میکروبی شکمبه هضم میشوند. وجود فیبر در جیره، میزان مصرف غذا، میزان نشخوار، میزان PH شکمبه و هضم را در حد مطلوب نگه می دارد (Penner, 2006). توصیه معمول انجمن تحقیقات ملی آمریکا (NRC)، در مورد استفاده از  NDF در تغذیه دام 25 تا 28 درصد ماده خشک جیره میباشد. لازم به ذکر است که از این مقدار 75 درصد از طریق علوفه تأمین میگردد.
اندازه گیری فیزیکی فیبر:
سیستمهای مختلفی برای اندازه گیری NDF پیشنهاد شده است. برخی از مهمترین این روشها عبارتند از روش تجزیه رگرسیون و روش غربال با سوراخهای 18/1 میلیمتری. مرتنز سیستمpeNDF  را با استفاده از تجزیه رگرسیون برای سنجش عوامل موثر فیزیکی pef  برای گروههای NDF  بر اساس فعالیت جویدن توسعه داده است. عامل موثر فیزیکی (Pef) خوراکها نسبت به فعالیت جویدن گاوهای تغذیه شده با علوفه خشک گرامینه بلند، سنجیده می شود. نسبتی از ماده خشک (NDF) که روی  غربال با سوراخهای 18/1 میلی متری باقی می ماند بوسیله مرتنز به عنوان یک روش آزمایشگاهی پیشنهاد شده که ممکن است برای تجربه روزمره NDF موثر از لحاظ فیزیکی در خوراکها قابل کاربرد باشد. در نهایت مواد باقی مانده بر روی هر غربال و ته جعبه را وزن نمایید. که در این حالت درصد ذرات با طولهای مختلف می تواند به صورت عددی مشخص شود ( بر اساس وزن تر) ) (Mertenz1997)جدول1 (.
 جدول1. راهنمای استفاده از غربال در جیرهای مختلف
نوع غذا    توزیع در غربال های مختلف
   بالایی وسطی پائینی
 TMR1
 %10
%50-30
 %50
 سیلاژعلوفه خشک
     %20      %50-20    %40
سیلاژ ذرت    %5
     %50
     %50
1-غذای مخلوط علوفه و کنساتره (Total mix ration)
 در این جدول مقادیر استاندارد و مورد انتظار توزیع خوراکهای متفاوت روی غربالها با سوراخهای متفاوت آورده شده، به عنوان مثال؛ هنگامی که از خوراک به صورت  TMR استفاده میکنیم انتظار میرود که حداکثر 10% از خوراک روی غربال بالایی،بین 30% تا50% روی غربال وسط و حداقل 50% در غربال پایینی که سوراخ ندارد قرار بگیرد .(Lammers,1996)
  نتیجه گیری :
تحقیقات نشان داده است ناکافی بودن فیبر در جیره گاوهای شیری باعث بروز مشکلات گوارشی و متابولیکی در دام می شود (Beauchmin,2005). فیبر موثر فیزیکی می تواند از مشکلات ذکر شده جلوگیری کرده و موجب سلامت شکمبه در گاوهای شیری گردد. در نتیجه خطر ابتلا به اسیدوز کاهش یافته و بازده تبدیل غذایی بهبود میابد. بنابران بکار بردن علوفه با اندازه مناسب باعث کاهش خطر ابتلا به اسیدوز شکمبه می شود . علوفه می تواند مقداری از انرژی را نیز تامین کند (Lammer,1996). و همینطور تخمیر مناسب شکمبه وقوع اسیدوز را به حداقل میرساند پیشنهاد می گردد میزان فیبر جیره بررسی شود. شکل فیزیکی جیره به نحوی باشد که روزانه بیش از 10 ساعت نشخوار و جویدن را در پی داشته باشد. بنابراین بهتر است از سیستم تغذیه ای TMR  استفاده شود. تعداد دفعات تغذیه به 2 تا 3 بار در روزافزایش یابد.