برنامه ریزی با ملاتونین در نشخوارکنندگان

برنامه ریزی تولید مثل اغلب به معنی تولید مثل در خارج از فصل به منظور اطمینان از فروش بره ها هنگامی که تقاضا در بالاترین سطح و قیمت های فروش در بیشترین میزان است، می باشد.

---

برنامه ریزی تولید مثل اغلب به معنی تولید مثل در خارج از فصل به منظور اطمینان از فروش بره ها هنگامی که تقاضا در بالاترین سطح و قیمت های فروش در بیشترین میزان است، می باشد. بسته به منطقه و نژاد، ساده ترین راه انجام این کار ممکن است ازطریق تأثیر جنس نر یا با استفاده از بالا بردن سطح تغذیه [۱] یا تغییر میزان نور، اسفنج های مهبلی آغشته به پروژسترون یا در چند ساله اخیر با استفاده از ملاتونین باشد.
گوسفندها، گونه های فصلی هستند.
فعالیت تولیدمثلی گوسفند به خصوص در مناطق معتدل (اروپای شمالی) در اواخر تابستان و اوایل پاییز به بیشترین میزان می رسد. به عنوان مثال نژادهای گوسفند فرانسوی درطی فصل زمانی که روزها کوتاه تر می شود یعنی از آخر ژوئن ]اوایل تیر[ ( زودترین موقع) و آخر آگوست ]اوایل شهریور[ (برای همه افراد نژاد مذکور) تا ماه ژانویه]دی[ جفت گیری می کنند.
برنامه ریزی تولید مثل اغلب به معنی تولید مثل در خارج از فصل به منظور اطمینان از فروش بره ها هنگامی که تقاضا در بالاترین سطح و قیمت های فروش در بیشترین میزان است، می باشد. بسته به منطقه و نژاد، ساده ترین راه انجام این کار ممکن است ازطریق تأثیر جنس نر یا با استفاده از بالا بردن سطح تغذیه [۱] یا تغییر میزان نور، اسفنج های مهبلی آغشته به پروژسترون یا در چند ساله اخیر با استفاده از ملاتونین باشد.
گوسفندها، گونه های فصلی هستند.
فعالیت تولیدمثلی گوسفند به خصوص در مناطق معتدل (اروپای شمالی) در اواخر تابستان و اوایل پاییز به بیشترین میزان می رسد. به عنوان مثال نژادهای گوسفند فرانسوی درطی فصل زمانی که روزها کوتاه تر می شود یعنی از آخر ژوئن ]اوایل تیر[ ( زودترین موقع) و آخر آگوست ]اوایل شهریور[ (برای همه افراد نژاد مذکور) تا ماه ژانویه]دی[ جفت گیری می کنند.
ماهیت فصلی این فعالیت به تغییرات طول نور روزانه (فتوپریود) بستگی دارد. روزهای کوتاه تر (پاییز) فعالیت جنسی را تحریک می کند درحالی که روزهای بلندتر (بهار) اثر ممانعت کننده روی چنین فعالیت هایی در نشخوارکنندگان کوچک دارد. کنترل فعالیت جنسی فقط به وسیله ایجاد تغییرات در روزهای بلند و کوتاه امکان پذیر می شود؛ چنین تغییری در شرایط طبیعی وجود دارد.
در کشورهای جنوب اروپا، شمال آفریقا و خاور میانه، میش ها به سادگی در خارج از فصل جفت گیری می کنند و غالباً دو فصل جنسی دارند، فصل اصلی از آگوست ]مرداد ـ شهریور[ تا ژانویه ]دی ـ بهمن[ و فصل کوتاه تر دوم در بهار (آوریل تا مه ]فروردین تا خرداد[) است. مثلاً در مراکش نژادهای بوجاد (Boujaad) و بنی گویل (Beni guil) یک فصل جفت گیری دارند که از ماه مه ]اردیبهشت ـ خرداد[ تا دسامبر ]آذر ـ دی[ با یک اوج در آگوست ]مرداد ـ شهریور[ به طول می انجامد درحالی که نژاد تیمالیدیت Timalidite کمی زودتر جفت گیری می کنند (آوریل تا دسامبر ]فروردین تا دی[) و نژاد دمن Dman به جهت توانایی تولید زودهنگام و تعداد بالای بره متولد شده در سال مشهور است (۶/۱ تا ۳/۲) به هرحال باروری[۱][۲] و تعداد بالای بره متولد شده در سال[۲][۳] در این دوره پیش از فصل کاملاً مطلوب نیستند و بنابراین روش های برنامه ریزی تولیدمثلی به منظور افزایش تولید در این دوره استفاده می شوند.
فتوپریود چگونه عمل می کند؟
فتوپریود ازطریق غدهٔ کوچکی در پایه مغز، بدنه پینه آل، عمل می کند که در طول شب ملاتونین را تولید و ترشح می کند. سپس ملاتونین روی هیپوتالاموس تأثیر گذاشته و ازطریق GnRH، غدهٔ هیپوفیز را تحریک می کند که این غده نیز هورمون های گنادوتروفین (FSH , LH) که مسئول فعالیت تخمدان و بیضه هستند را ترشح می کند. این هورمون یک پیام آور بیوشیمیایی است که به سیستم نورواندوکراین پستانداران اجازه می دهد تا طول تابش نور روزانه را اندازه گیری کند.
ملاتونین در طول شب ترشح می شود و به علت این ترشح حیوانات ازطول شب و در نتیجه روز آگاه می شوند.میزان ملاتونین مترشحه به جریان خون به وسیله غده پینه آل متناسب با طول شب است و از این رو باتوجه به فصل متفاوت خواهد بود. درنتیجه کاهش طول روشنایی روز افزایشی در این میزان ملاتونین رخ می دهد. (تابستان و پاییز) که سبب آغاز فعالیت جنسی در گوسفند و بز نر وماده می شود.
آزمایش روی میش های اواریکتومی شده کهدر آنها از قرص کاشتنی رگولین و استروژن استفاده شده و ترشح ضربانی GnRH و LH کنترل شده بود. پس از ۴۰ تا ۶۰ روز قرص کاشتنی ملاتونین ، افزایشی را در فراوانی آزاد شدن این دو هورمون و درنتیجه در میانگین غلظت پلاسمایی LH القاء کرد.
کاشتنی ملاتونین): تبدیل روز به شب
در اوایل دهه ۸۰ میلادی مطالعات دربارهٔ تأثیرات ملاتونین در میش ها نشان داد که تجویز طولانی مدت درطی یک دوره یک ماهه همان تأثیرات روزهای کوتاه را بر روی فیزیولوژی حیوانات به وسیله القاء شروع دوباره فعالیت جنسی را دارد. بطوریکه به صورت طبیعی از تحول تابستانی به بعد در زمانیکه طول فاز شبانه به تدریج زیاد می شود، افزایش ترشح ملاتونین و درنتیجه نوسانات پیک های LH افزایش می یابد. در پایان روزهای ۴۰ تا ۶۰ ، فعالیت جنسی در ماده ها و نرها آغاز می شود.
یک قرص کاشتنی زیرجلدی حاوی ۱۸ گرم ملاتونین ساخته شد (رگولین Regulin، ceva santeAnimole) و با حمایت مالی INRA و مؤسسهٔ de l&#۰۳۹;Elevoge روی نژادهای فرانسوی مختلف استفاده شد. این محصول یک قرص کاشتنی بسیار کوچک با طول فقط چند میلیمتر است که در زیر پوست قاعده گوش با استفاده از یک تفنگ مخصوص جاسازی می شود و محتوای ملاتونین آن درطی یک دوره حداقل ۶۰ روزه ( دوره مورد نیاز برای عمل آن ) آزاد می شود و هیچ نیازی به برداشت آن نیست.
نحوه استفاده:
ملاتونین کاشته شده به این روش نیاز به ۴۰ تا ۶۰ روز برای شروع فعالیت تولید مثلی در جنس نر و ماده دارد بنابراین قرص های کاشتنی باید ۶ تا ۷ هفته قبل از اینکه میش ها و قوچ ها درکنار هم قرار گیرند ، جاگذاری شوند تا از اثر دام نر فایده لازم حاصل شود. زمانی که نرها و ماده ها از هم جدا بوده (ازنظر دیدن، شنیدن و بو) و سپس قرصها ی کاشتنی مورد استفاده قرار می گیرد. برای حصول نتایج مطلوب هر رأس قوچ مورد آزمایش باید برای ۲۰ ـ ۲۵ میش استفاده شود.
مزایای استفاده از ملاتونین
رگولین سبب زودتر شروع شدن فصل جنسی در بزها و گوسفندهای نر و ماده شده و معیارهای تولید مثلی پیش از فصل جنسی را بهبود می بخشد. بدون توجه به میزان تولید مثل خارج از فصل ، فصل جنسی را می توان ۱ تا ۵/۱ ماه زودتر آغاز نمود. مطالعات بسیار زیاد روی نژادهایی که به سادگی می توانند خارج از فصل آمیزش کنند نشان داده است که کارایی تولید مثل (باروری و تعداد بره متولد شده) در این موارد بهبود می یابد. آزمایشات انجام گرفته در اسپانیا، ایتالیا، یونان، قبرس، ترکیه، تونس، مراکش، سوریه و اردن نشان داده است که در همه موارددر صورت استفاده در شرایط مناسب ممکن است درمقایسه با ماده های درمان نشده ]با ملاتونین[ در همان دوره، ۱۵ تا ۲۵ بره بیشتر در ۱۰۰ میش به دست آید.
مزیت تولید مثلی دیگرملاتونین که توسط پرورش دهندگان مشاهده شده است اینکه به همان خوبی که فصل جنسی را جلو می اندازد، بر روی میزان بره زایی درطی یک دوره سه هفته ای در گروهی که در همان روز (قرص) کاشته شده است ]در مقایسه با گروهی که با ملاتونین درمان نشده اند[ تاثیر دارد.از زمان شروع استفاده آن در فرانسه در سال ۱۹۹۶م بسیاری از آزمایشات انجام گرفته در مزارع پرورش گوسفند تأیید کرده است که یک قرص کاشتنی زیرجلدی تجویز شده در ۴۲ تا ۴۹ روز (۶ تا ۷ هفته) قبل از تاریخ جفت گیری با میل جنسی (یک قوچ به ازای ۲۰ـ۲۵ میش) باعث نزدیک شدن تولدها در یک دوره تولید مثلی می شود. همچنین جداسازی نرها از ماده های تحت درمان ه ]با ملاتونین [باعث ایجاد اثر دام می گردد، زمانی که قوچ ها ۴۲ تا ۴۹ روز پس از کاشتن (قرص) در ماده ها، وارد گله می شوند.
اثر تولید مثلی دیگر ملاتونین، تأثیرش بر روی تعداد بره های متولد شده است. به طور سیستمیک ۱۵ تا ۲۵ بره بیشتر در ۱۰۰ رأس میشی که قرص کاشته شده است درمقایسه با جفت گیری طبیعی در همان دوره با میش های درمان نشده ]با ملاتونین[ تولید می شود: یعنی دوقلوزایی بیشتر و تک زایی کمتر، بدون هیچ گونه تغییری در تعداد ]زایش های[ سه تایی یا بیشتر. این تأثیر حتی در نژادهای با تمایل طبیعی ] به تولید [ بره خارج از فصل هم می تواند مشاهده شود. دلیل فیزیولوژیکی برای این تأثیر ـ که بین تولید کنندگان گوشت گوسفند ارزش بیشتری دارد ـ هنوز به طور کامل شناخته شده نیست. اما تحقیقات مجدانه در حال انجام است.
نمودار توصیف تولد یک، دو و سه تایی را پس از جفت گیری طبیعی در میش های Tarasconnais نشان می دهد. بسته به اینکه قرص رگولین کاشته شده است یا نه (گروه کنترل). اطلاعات این آزمایش به وسیله مؤسسه فرانسوی del&#۰۳۹;Elvoge انتخاب شده است.
برخی اطلاعات محلی
در تونس، آزمایشات با همکاری دانشکده دامپزشکی نانت بر روی نژادهای بومی انجام شد: در نژاد دم باریک غرب thin tailed ofwest و مرینوس سیاه (Black merino) قرص های کاشتنی ملاتونین در فوریه (بهمن ـ اسفند) استفاده شد یعنی دوره ای که فعالیت جنسی در ماده ها در کمترین میزان طبیعی است. در نتایج ۲۸۰ تولد، تزاید ( به میزان کمتر) و بنابراین باروری (تولید کلی) به طور مشخص بین گروه کنترل و گروهی که در آنها قرص ملاتونین کاشته شده ، متفاوت بود. به علاوه دوره بره زایی بسته به نژاد ۱۳ تا ۱۶ روز زودتر صورت می گیرد و همچنین تفاوت در باروری بین گروه های کاشته شده با ملاتونین و گروه های کنترل معنی دار نبود. گروه ملاتونین ۳۰ بره بیشتر از گروه درمان نشده تولید کرد یعنی ۲۲% تولید بیشتر.
سایر نقاط:
آواسی گسترش یافته ترین نژاد در خاور میانه و خاور نزدیک است. در سوریه ۱۶ میلیون، عراق ۶ میلیون، اردن ۷/۱ میلیون، ترکیه ۱ میلیون و… رأس وجود دارد. به لحاظ منشأ، نژادی است که همراه با قبایل چادرنشین مناطق بیابانی بوده است و بهترین نژاد شیری در منطقه، با تولید شیر بیش از ۳۰۰ لیتر درطول ۲۱۰ روز می باشد. هرچند ماده هایی با میزان تولید شیر بیشتر از ۷۵۰ لیتر در طول دوره شیرواری هم می توان یافت.
به هرحال فصل جنسی این نژاد شیری ممتاز دقیقاً مشخص نیست. دوره جهت گیری اش در میانه ژوئن ]اواخر خرداد[ شروع و تا دسامبر ]آذر[ ادامه می یابد اما زمان ایده آل برای قرص کاشتنی نیاز به شناسایی دارد. امروزه این مسئله دلیلی برای موفقیت آزمایشات در سوریه شده است حتی می توان بهبود قابل ملاحظه ای را در میزان باروری در اوایل فصل (مارس ]اسفند[ / آوریل ]فروردین[) مشاهده کرد یعنی سودی درحدود ۷۰%.
تمام این آزمایشات ما را قادر به تصحیح روشی برای استفاده از قرص های کاشتنی ملاتونین مطابق نژاد و کشور و نیز تعیین دوره مناسب جهت استفاده برای میش ها و بره میش ها در نژادهای اصلی خواهد کرد.
سایت دام آوران