اصول تولید گوشت گوسفندی

تولید گوشت قرمز جزءصفات مهم اقتصادی در پرورش نشخوار کنندگان به حساب می آید . بیشترین بخش از درآمد حاصل از پرورش گوسفند به تولید گوشت برمی گردد .

---

تولید گوشت قرمز جزءصفات مهم اقتصادی در پرورش نشخوار کنندگان به حساب می آید . بیشترین بخش از درآمد حاصل از پرورش گوسفند به تولید گوشت برمی گردد . بالا بودن نسبت زایش در میش ها باعث استحصال بیشتر گوشت در گوسفندداری ها شده که این امر نیز دال بر اهمیت باروری در گوسفند است . به منظور افزایش قدرت باروری در گوسفندان و تولید بره هایی با ماندگاری بیشتر روشهای مختلفی به کار می رود:
- پایین بودن سن در اولین زایش .
- بیش از یک بار زایش در سال .
- افزایش درصد دوقلوزایی.
- افزایش تعداد بره های از شیر گرفته شده .
- اصلاح نژاد .
برای رسیدن به اهداف پیش بینی شده در روش های ارائه شده سلکسیون (انتخاب ) و برنامه های آمیخته گری انجام می شود و تحولات نوینی در تغییرات شرایط تغذیه ای ، بهداشت و مدیریت گله به وجود می آید که روشهای پیشرفته ای نیز به کار گرفته می شود .
پتانسیل تولید گوشت گوسفندی در کشور :
تعداد دام مقابل کشتار در سال 1382 مطابق با ضریب 32 درصدی کشتار حدود 16 میلیون رأس پیش بینی شده بود که از این تعداد دام قابل کشتار مقابل کشتار مطابق با آمار ارائه شده حدود 6 میلیون و 731 هزار راس در کشتارگاه ها و بقیه نیز به صورت سنتی و آزاد ذبح گردیده است که میزان گوشت تولیدی را می توان در حدود 284 هزار و 133 تن برآورد نمود . بنابراین از هر دام کشتاری به طور میانگین 70/17 کیلوگرم گوشت بدست آمد که این رقم خیلی کمتر از رقم مورد انتظار می باشد .
در واقع می توان گفت که پتانسیل گوشت تولیدی از گوسفند با توجه به حدود 51 میلیون راس گوسفند و بره هنوز خیلی بیشتر از میزان تولیدفعلی است .
1- آمار نشان می دهد که بیش از 51 میلیون راس گوسفند در سنین مختلف در کشور وجود دارد که هر سال به دلیل محدودیت در منابع علوفه ای و تغذیه ای افزایشی در حدود 3/1 میلیون راس برای آن پیش بینی می شود که با توجه به این میزان افزایش ، تغییری در میزان گوشت تولیدی و فرآورده های دامی به ازای هر راس مشاهده نشده است .
لذا بهتر است با توجه به شرایط اقلیمی کشور افزایش جمعیت دام متوقف گردد و برای تحقق این امر نیز هر سال حداقل بیش از نیم میلیون راس از آمار فعلی مورد توجه برای کشتار اختصاص یابد .
2- می توان بره استحصالی از هر میش مولد را تا نسبت 3/1 (از 83/. به 3/1 بره در یک سال ) افزایش داد . به عبارتی می توان درصد آبستنی و درصد دوقلو زایی را در گله بالا برد .
اگر در مراکز و ایستگاههای پرورش گوسفند درصد دوقلوزایی تا 30 درصد و تولید بره تا میزان 3/1 به ازاء هر راس میش در یک سال بالا رود و این فعالیت در سطح کشور گسترش یابد می توان انتظار داشت که پس از کسر تلفات علاوه بر وضع موجود ، رقم قوچ و میش حذفی به میزان 6 میلیون را برسد .
3- در صورت کاهش تلفات میش و بره به ترتیب به میزان 2و 5 درصد می توان به تعداد 5/2 میلیون راس بره اضافی در گله رسید .
4- افزایش چهار کیلوگرمی گوشت تولیدی به ازاءهر دام کشتاری به وزن 22 کیلوگرم ، تنها به بهبود و اعمال روش های تغذیه ای مناسب امکانپذیر خواهد بود که پیش بینی می شود در صورت اجرای برنامه های اصلاح نژادی در دام های پرواری میزان تولید به دوبرابر مقدار فعلی برسد .
در حال حاضر با توجه به رعایت موارد فوق و با ثابت نگهداشتن میانگین وزن لاشه به میزان 18 کیلوگرم میزان تولید گوشت گوسفندی در سال آینده را می توان تا رقم 620 هزار تن افزایش داد .
منابع تولیدی گوشت گوسفندی و بره :
نژاد های گوسفند نیز مانند گاو و گوساله از نظیر میزان تولید گوشت تفاوت هایی با هم دارند بنابر این برای افزایش درآمد یک پرواربندی و اقتصادی کردن واحد تولیدی بهتر است با توجه به شرایط اقلیمی مختلف در کشور از نژادهای مناسب استفاده شود .
1- نژادهای گوشتی : در این نوع نژاد علاوه بر بالا بودن تولید گوشت سهم پشم تولیدی نیز از رقم بالایی برخوردار است . اما درآمد حاصل از پشم در درجه دوم اهمیت قرار دارد . در تمامی نژادهای گوشتی 25 درصد از بره های ماده برای باروری جایگزین 25 درصد از میش های گله مادر شده و بقیه کشتار می شوند . صفت مشترک تمامی نژادهای گوشتی ، وجود قابلیت رشد سریع و نتاج خوب و مناسب آنها در یک سطح بسیار زیاد برای پرواربندی است . تفاوت موجود در بین نژادهای گوشتی در میزان باروری ، کیفیت پشم ، جثه دامهای بالغ ، طول عمر و درجه چربی دار بودن (میزان چربی ذخیره شده در بدن آنها) است .
مهمترین نژاد های شناخته شده گوشتی عبارتند از سافولک ، همشایر ، بوردرلایستر ،دورست هورن ، لینکلن اکسفورد و ساوات داون است .
2- نژادهای چند منظوره : آمار نشان می دهد که نژادهای بومی به عنوان نژادهای چند منظوره بیشترین جمعیت گوسفندی در کشور و دنیا را تشکیل می دهند با اینکه نژادهای بومی در کنار تولید گوشت از جنبه تولید شیر و پشم ،درآمد ناچیزی ایجاد می کنند اما به دلیل عدم دوشش این نژاد ها آن هم به خاطر اقتصادی نبودن این پروسه صرفاً جهت تولید گوشت تحت پرورش قرار می گیرند . حال با درنظر گرفتن موقعیت نژادهای بومی بهترین راه اصلاح آن ها با استفاده از نژادهای گوشتی خارجی است .
در میان نژادهای بومی کشور ، آنهایی که از نظر تولید گوشت مناسب تشخیص داده می شوند اکوتیپ های لری بختیاری و شال در ردیف اول قرار دارند . این نژاد ها با توجه به درشتی جثه برای اصلاح نژاد با نژادهای گوشتی مشهور دنیا مناسب هستند . نقطه منفی در نژادهای قابل اصلاح کشور وجود دنبه بسیار بزرگ است که این امر نیز باعث افت باروری در دام می شود . زیرا قوچ ها در عمل جفت گیری با بالا بردن دنبه دچار مشکل می شوند بنابراین برای رفع این مشکل بهترین روش استفاده از تلقیح مصنوعی است .
3- نژادهای شیری : توجه به اینکه درآمد زایی و اقتصادی بودن واحددامداری به میزان گوشت تولیدی بستگی دارد اما نژادهایی همچون قزل ، فشندی، لری ، ماکوئی ٬ هرکی، بهمئی ، مغانی ودالاق جز نژادهایی از گوسفندان بومی هستند که از شیردهی قابل توجهی برخوردار هستند. لذا در صورت برنامه های اصلاحی می توان تولید شیر این نژادها را تا رقم 220 کیلوگرم در سال افزایش داد . بره های این قبیل نژاد ها که دارای دنبه پر چرب و اسکلت بندی قوی هستند سریع تر از بره های دیگر نژادها ی بومی با دنبه پر چرب رشد می کنند . با توجه به این که طول عمر میش های شیر ده زیاد است لذا بخش بزرگی از نتاج آنها به عنوان دام کشتاری باید مورد استفاده قرار گیرد .
پروار بندی :
پرواربندی باید به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد و منظور از تولید گوشت گوسفندی، باید تولید گوشت بره مد نظرباشد . گوشت حاصل از میش خذفی ، قوچ و بره های اخته شده و معوملاًارزان و کیفیت پایینی دارند . لذا پرواربندی این نوع دامها توصیه نمی شود زیرا هزینه های بالا رفته و برای افزایش یک کیلوگرم وزن زنده باید دوبرابر نیاز غذایی یک بره مواد غذایی غذایی برای حیوان تامین شود . درضمن علوفه مصرفی دام به جای گوشت تبدیل به چربی خواهد شد . در کشور ما نزدیک به یک هفتم گوشت تولیدی گوسفند از بره حاصل می شود و تعداد بره های ذبح شده نیز نزدیک به یک سوم کل گوسفندان کشتاری هستند از هر بره حدود 7 تا 8 کیلوگرم گوشت بدست می آید که این میزان در مقایسه با کشورهایی که از نظر تولید گوشت گوسفندی حائز اهمیت اند رقم پایینی است .
با توجه به اصل مورد نظر یعنی تولید گوشت بره به جای گوشت گوسفندی ، پیشنهادات زیر قابل طرح می باشد :
1- افزایش تولید بره به ازای هر راس میش (3/1 بره در سال و افزایش درصد دوقلو زایی ).
2- کاهش تلفات در بره های تولیدی تا رسیدن به سن کشتار (تلفات باید در زیر 5 درصد حفظ شود)
3- حذف زیادی از بره های تولیدی و جایگزینی نسبت کمی از بره ها به جای گله مادری به شرط استفاده از تکنیک های جدید که تولیدبیشتر از دام کمتر را هدف قرار می دهد و بهترین روش استفاده از هورمون تراپی و تلقیح مصنوعی می باشد .
4- اجرای برنامه صحیح و مناسب پرواربندی در بره ها به منظور رساندن وزن لاشه آنها به 20 کیلوگرم یک اصل قابل توجه در تولید گوشت گوسفندی است . باید بره های کشتاری و بره های داشتی از بدو تولد تا سن چهار ماهگی تحت پروار ویژه و سیستم تغذیه ای مناسب قرار گیرند .
این مسئله از یک طرف روشی برای کنترل ترکیب گله و از طرفی برای بالا بردن میزان گوشت تولیدی بره تا سن چهار ماهگی است ، آن دسته از بره هایی که از رشد خوبی برخوردار هستند باید برای باروری جدا شوند و بقیه نیز به مدت 3 تا 4 هفته تحت تغذیه پایانی قرار گرفته و به عنوان بره کشتاری مورد توجه قرار گیرند .
در صورت پروار کردن بره های تولیدی حاصل از آمیخته گری تجاری و بره نژادهای چند منظوره حاصل از نژادهای گوشتی در سن پنج ماهگی وزن بدن به 40 تا 45 کیلوگرم و میزان گوشت تولیدی به 20 کیلوگرم خواهد رسید که این امر با قرار دادن 5/3 تا 4 کیلوگرم کنسانتره در جیره با افزایش وزن روزانه بیش از 500 گرمی محقق خواهد شد .
در کشور دلایلی برای تائید اصول فوق وجود دارد . وزارت جهاد کشاورزی به منظور جلوگیری از ضرر ناشی از کشتار زود هنگام بره های پروار شده در سن 2 تا 3 ماهگی مطابق با این روش ، می تواند طرح ممانعت از کشتار زود هنگام بره ها را در بعضی از استانهای گوسفند خیز به مرحله اجرا درآورد .
می توان با پرداخت تسهیلات و اعتبارات بانکی به پرواربندان وزن بره ها را حداقل تا 25 کیلوگرم رسانید که این امر منجر به سود بیشتر دامداران به منظور بازپرداخت وامهای بانکی خواهدشد . رعایت نکات مدیریتی از جمله بهسازی و نوسازی جایگاه دام و رعایت نکات بهداشتی در دامداری ها رقم قابل توجهی را در افزایش وزن لاشه و در نهایت بهبود وضعیت اقتصادی دامدار در پی خواهد داشت.