لزوم استفاده از عوامل محرک رشد در پرواربندی دامها

حدود 40 سال است که در دام های اهلی از فرآورده های موثر در افزایش میزان رشد استفاده می کنند

---

مائده جنگی
حدود 40 سال است که در دام های اهلی از فرآورده های موثر در افزایش میزان رشد استفاده می کنند این فرآورده ها که از آن تحت عنوان محرکین رشد یاد می شود که در اصطلاح به مواد ی گفته می شود که مصرف این مواد سبب افزایش عواید اقتصادی از یکی از سه راه زیر می شود.
1.بهبود سرعت رشد و ضریب تبدیل خوراک 2.کاهش مرگ و میر 3.کاهش ابتلا به بیماریها این در حالی است که این مواد باعث افزایش چربی لاشه نمی شوند و لاشه بهتری ایجاد می کنند.با توجه به نشریات مرور شده میزان افزایش وزن روزانه پس از تجویز محرکها برای گوساله های پرواری 5 تا 15درصد و بهبود ضریب تبدیل غذای حدود 3 تا 4 درصد بوده است که البته به مقدار و نوع علوفه مصرفی بستگی دارد.
دسته بندی : بسته به اینکه از چه نقطه نظری محرک ها را دسته بندی کنیم روش عمل فرق کرده و ممکن است دو محرک که در یک روش تقسیم بندی در دو دسته جداگانه ای قرار داشته باشند در یک تقسیم بندی دیگر در یک گروه جای گیرند.
یک روش متداول گروه بندی محرک ها بر اساس نحوه مصرف آنها ست که بطور کلی در 2 دسته تقسیم بندی می شوند.
1- محرک بصورت افزودنی غذایی مصرف می شود.
2- بصورت ایمپلنت (محرک زیرپوستی ) زیر پوست کاشته می شود.
در روش اول افزودنی ها با جیره غذایی روزانه دام مخلوط می شود و در روش دوم ایمپلنت در زیر پوست ناحیه گوش قرار داده می شود.طول دوره اثر ایمپلنت ها بیشتر از افزودنی هاست.خود افزودنی غذاها را می توان به دو دسته یونوفرها و غیر یونوفرها تقسیم کرد یونوفرها باعث تغییر در وضعیت جابجایی یون ها در طرفین غشاهای بیولوژیک میکروب های شکمبه می شوند در شکمبه یونوفرها باعث افزایش قابلیت هضم پروتئین وماده خشک و همچنین باعث افزایش پروپیونات و کاهش تولید استات و متان می گردند.افزودنی های غیر یونوفری فعالیت بعضی از میکرو ارگانیسم های روده را مهار کرده و باعث افزایش دسترسی دام به انرژی برای رشد می شوند.و حالا اگر بخواهیم بصورت اصولی و طبق مکانیسم عمل، این محرکها را بشناسیم بهتر است که از روش دیگری استفاده کنیم که در اینجا ذکر می شود؛در این روش دسته بندی محرک های رشد بر اساس مبداء تولیدی آنها و مکانیسم عمل آنها می باشد که محرک ها را در پنج دسته جای می دهد:
1- آنتی بیوتیک ها:
موادی هستند که توسط یک میکروارگانیسم تولید می شوند و رشد ارگانیسم دیگری را متوقف می کنند؛اینها به دو دسته تقسیم می شوند که شامل یونوفرها و غیر یونوفر ها هستند.
الف- آنتی بیوتیک یونوفر: افزودنی های غذایی یونوفرمی (مانند موننسین و لازالوسید) قادر به تغییر در جابجایی یون ها در طرفین غشاهای بیولوژیک بوده و باعث افزایش قابلیت هضم پروتئین و ماده خشک در نشخوار کنندگان می شوند.
ب – آنتی بیوتیک غیر یونوفر:
این آنتی بیوتیک ها قادرند تا با مهار عمل بعضی از میکروارگانیسم های گرم مثبت و ممانعت از تشکیل پیتوگلیکان باعث تغییر فلور شکمبه می شود و از این نظر اثرات مشابه با آنتی بیوتیک های یونوفرمی بر روی تولید دام دارند. مثال: کلرا تتراسایکلین ، اکسی تتراسایکلین، تایلوزین
پ) محرک های رشد فعال در روده:
این دسته از محرک های رشد شامل آنزیم ها و پروبیوتیک ها می باشند آنزیم هایی که به غذا افزوده می شوند. عبارتند از : آمیلاز – لیپاز – پروتئاز-کینوکسالینها : این گروه از محرک ها به دلیل داشتن اثرات مفید (سرکانزائی) بر روی سلامت انسان زیاد مورد توجه قرار نگرفت و به سرعت کنار گذاشته شد.
3- هورمونها:
از هورمونهای مشخصی می توان برای افزایش وزن به ویژه برای تاثیر بر بافت چربی گاو پرواری استفاده کرد .در میان هورمونهای محرک رشد ، استروژن ها بهترین دسته برای گاو های نر پرواری هستند. با مصرف این هورمونها ترشح هورمونهای LH، FSH از هیپوفیز متوقف شده و سبب عدم رشد بیضه ها می شود که این امر یک مزیت عمده در پرواربندی محسوب می شود. در نشخوار کنندگان هورمون های جنسی باعث می شود تا جنس نر و ماده از نظر میزان رشد و چربی لاشه کاملاً با یکدیگر تفاوت داشته باشد.
4. اگونیستهای بتا:
توجه زیادی به گروهی از داروهای ساختگی اگونیست گیرنده های بتا مطلوب شده است کلن بوترول مثالی از این محرک ها ست که در دامپزشکی از این دارو به عنوان شل کننده عظلات رحم و متسع کننده برونش استفاده می شود اما این دارو قادر به افزایش گوشت در بدن گاو و گوسفند است. از انواع مختلف اگونیست ها می توان سالبوتامول،کیماترول ، تربوتالین،پربوترول ... نام برد.
5. پروبیوتیک ها:
اینها را می توان برای دامهای دریافت کننده جیره مایع، برای تحریک مصرف جیره استارتر و رشد، تغذیه کرد.این دسته شامل سویه های لاکتوباسیلوس و استرپتوکوکوس هستند. این گروه از محرک ها سبب تغییر گونه های میکروبی دستگاه گوارش دام شده و وضعیت را بهبود می دهند.