برخی از جنبه های عملی درتولک بری مرغهای مادر گوشتی

تولک بری اجباری تکنیکی است که بوسیله آن می‌توان دوره پرورش را کوتاه کرد و در نتیجه دوره تولید طولانی‌تری داشت.

---

برخی از جنبه های عملی درتولک بری مرغهای مادر گوشتی
تولک بری اجباری تکنیکی است که بوسیله آن می‌توان دوره پرورش را کوتاه کرد و در نتیجه دوره تولید طولانی‌تری داشت. هدف فیزیولوژیک از اجرای این برنامه ، ترمیم دستگاه تولید مثل پرندگان است، اما هدف اقتصادی آن نگهداری بیشتر گله و تنظیم تولید برای عرضه جوجه در زمانهای مناسب است. تولک‌بری مرغان تخم گذار از حدود 70 سال پیش در امریکا رواج داشته است، و عمده اطلاعات مربوط به تولک‌بری هم مربوط به این گروه از پرندگان است. از حدود یک دهه پیش در ایران هم تولک بری مادران گوشتی آغاز گردیده است. البته بعضی از روشهای قدیمی تولک‌بری از نظر رفاه حیوانات مورد انتقاد واقع شده است، اما امروزه تولک‌بری اجباری به عنوان یک راهکار مدیریتی در افزایش درآمد ، به طور گسترده‌ای چه در طیور تخمگذار و چه در مادران گوشتی مطرح است.
تولک بری یعنی چه؟
تولک رفتن از نظر ظاهری همراه با پرریزی و جایگزینی پرها و آغاز سیر قهقرایی ارگانهای تولید مثلی و قطع تخمگذاری می‌باشد. تولک رفتن یک فرایند طبیعی است و در شرایط طبیعی با کوتاهتر شدن روز (پاییز) این فرایند آغاز می‌گردد. اما تولک بری اجباری عبارتست از اعمال مجموعه‌ای از تغییرات که بوسیله آن طیور را وادار به تولک رفتن می‌کنیم. تولک بری به عنوان یک دوره استراحت کوتاه در پایان یک دوره تخمگذاری طولانی مطرح است.
زمان اجرای برنامه تولک بری:
هنگام تصمیم گیری در مورد اجرای تولک بری باید تمام موارد عملکرد گله و عمدتا فاکتورهای اقتصادی مد نظر قرا گیرند. توجیه تولک بردن یک گله در حقیقت حذف یا یا به عبارت دیگر تخفیف هزینه‌های دوره پرورش است. بنابراین اجرای این برنامه وقتی هزینه‌های دوره پرورش بالاست و قیمت جوجه هم مناسب است ( در حقیقت پیش‌بینی می‌شود بعد از اتمام دوره تولک قیمت مناسب خواهد بود) به صرفه‌تر خواهد بود. همچنین وضعیت کیفیت پوسته و توان نطفه‌داری یا به طور کل میزان جوجه‌درآوری، از دیگر فاکتورهایی است که در مورد اجرای برنامه تولک در مادران گوشتی اهمیت بسزایی دارند .
در مورد تصمیم گیری برای تولک بردن یک گله باید عوامل زیر را مد نظر قرار داد:
1-سن گله
2-تغذیه
3-برنامه نوردهی
4-تاریخچه گله
5-سالن و تجهیزات
6-فصل
7-نتوع بین سویه‌ها
میزان موفقیت در سیکل دوم :
ثابت شده است بین عملکرد مرغان مادر در سیکل اول و دوم همبستگی معنی‌داری وجود دارد. بنابراین اجرای برنامه پرریزی اجباری باید، تنها در مورد گله‌هایی اجراء شود که در خلال سیکل اول تولید، عملکرد قابل قبولی داشته‌اند. بدون شک بهترین عملکرد در سیکل دوم زمانی بدست می‌آید که تمام فاکتورهای مدیریتی بخصوص نور تحت کنترل باشند. از اینرو تولک‌بری در سالنهای باز با توفیق کمتری همراه است.
مقایسه شاخصهای تولیدی بین سیکل اول و دوم تولید:
موفقیت یک برنامه تولک از روی بررسی عملکرد گله در سیکل دوم ارزیابی می‌گردد، با این وجود استانداردهای دقیقی برای دوره دوم تولید بخصوص در مورد مادران گوشتی وجود ندارد، و در راهنماهای پرورش گله‌های مادر هم به این موضوع اشاره‌ای نشده است!
اما از فاکتورهای قابل پیش‌بینی در سیکل دوم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-تعداد تخم مرغها در سیکل دوم کمتر خواهد بود، هم پیک تولید کمتری خواهیم داشت، و هم روند کاهش تولید سریعتر خواهد بود.
-کیفیت پوسته در سیکل دوم کمتر خواهد بود. (البته در قیاس با انتهای سیکل اول به مراتب بهتر است اما در مجموع با توجه به پیر شدن مرغها کیفیت پوسته سریعتر دچار افت می‌گردد)
-کیفیت داخلی تخم مرغ با بالا رفتن سن گله رو به کاهش می‌گذارد. ( اما در مقایسه با انتهای سیکل اول ابتدای سیکل دوم بهتر است)
-قابلیت جوجه‌درآوری در سیکل دوم کمترخواهد بود.
-میانگین وزن جوجه‌ها در سیکل دوم حدود 3 تا 5 گرم بیشتر خواهد بود.
نکات اجرایی در تولک بری مرغان مادر گوشتی:
•قبل از اجرای برنامه لازم است پرندگان ریز و ضعیف از گله خارج شوند.
•بهتر است فقط گله‌هایی که در سیکل اول تولید مناسبی داشته‌اند تولک برده شوند.
•آویزان کردن پارچه‌های قرمز، کلم یا کاهو در سالن می‌تواند به کاهش کانیبالیسم در حین اجرای برنامه تولک کمک کند.
•بهتر است یک دوره برنامه واکسیناسیون در دوره تولک در مورد بیماریهای شایع اعمال گردد. (مثل نیوکاسل، گامبورو، آبله، برونشیت و ...)
•برنامه محدودیت آب یا حذف آن را در روزهای گرم تعدیل کنید.
•کاهش وزن در مورد گله‌هایی که در تابستان تولک برده می‌شوند معمولا آرامتر است.
•در خلال این دوره تا حد امکان از عوامل استرس زا دوری کنید.
•برای 3 روز متوالی نور را دائم کنید. این کار به آزاد شدن فولیکولهای باقیمانده در بدن مرغها کمک می‌کند. پس از این طول مدت روشنایی را به 8 ساعت و شدت آن را در حد 5 لوکس، در سطح پرنده تنظیم کنید.
•در شروع هفته پنجم تولک، شدت نور به حداکثر رسانده و طول آن را به 11 ساعت برسانید و پس از آن هر 4 روز یک ساعت به طول روشنایی اضافه کنید تا نهایتا\" به 16 تا17 ساعت برسد.
•با توجه به اینکه هدف از اجرای برنامه تولک حذف چربیهای محوطه بطنی است، از نظر تئوری باید دمای سالن 29 درجه باشد، در غیر اینصورت به جای چربیها عضلات آب می‌شوند. دقت کنید در حالت عملی دمای سالن به زیر 25 درجه نرسد ، برای فصول سرد پیش‌بینی ذخیره سوخت انجام شود.
•کاهش وزن در هر سالن باید به این صورت باشد که :
در هفته اول در حدود 14% کاهش وزن اعمال گردد. در طول این هفته باید تولید به صفر برسد ، اگر نرسید هرجاکه تولید صفر شد آنجا را پایان هفته اول در نظر می‌گیریم.
در خلال هفته دوم در حدود 9% کاهش وزن باید اعمال گردد.
در خلال هفته سوم در حدود 5% کاهش وزن باید اعمال گردد.
در هفته چهارم هم باید حدود 2% کاهش وزن اعمال گردد.
•در ابتدای هفته پنجم وزن گله باید در حدود وزن ابتدای تولید سیکل اول باشد (دقت کنید ابتدای تولید نه زمان تحریک نوری).
برنامه دان و آب در هفته اول:
•در روز اول قطع دان و 2 نوبت 1ساعته آب. (برنامه آب با توجه به دما قابل تعدیل است)
•در ورز دوم قطع دان و 2 نوبت 1 ساعته آب.
•از روز سوم به بعد هر روز 15 گرم صدف یا سنگ آهک گرانول به ازاء هر پرنده و یک روز در میان 15 گرم جو روی بستر پاشیده شود.
•پاشیدن سنگ آهک یا صدف باعث می‌شود در خلال هفته اول تخم مرغ لمبه کمتری تولید شود، و سیستم اسکلتی هم آسیب کمتری ببیند.
•در روز چهارم حداقل 4% مرغهای هر سالن را وزن کنید- (دقت کنید درصد وزنکشی شده در هر سالن با سالن دیگر برابر باشد تا هنگام انتقال اطلاعات به یک برگه برآورد درستی از نمونه‌ها داشته باشیم)- سپس همه آمار وزنکشی‌ها را به یک برگه منتقل کرده و بر اساس آن گله را به 3 دسته سبک ،متوسط، و سنگین تقسیم کنید.
•پس از درجه بندی میانگین جدید وزنی سالنها را محاسبه کرده و برای هریک از سالنها یک کاهش 30 درصدی در وزن پیش‌بینی گردد. کاهش بیش از 30% باعث تلفات و عدم تولید مناسب در سیکل دوم خواهد شد، و کاهش 20% در وزن حتی باعث قطع کامل تولید هم نخواهد شد و کاهش 25% در وزن منجر به حذف کامل چربیهای محوطه بطنی نمی‌شود، لذا غدد پوسته ساز نمی‌توانند وظیفه اصلی خود را که ترشح کلسیم است بخوبی از سر گیرند.
•در هر هفته حداقل 4% پرندگان هر سالن وزنکشی شده و روند کاهش وزن با برنامه از پیش تعیین شده مقایسه گردد و سپس در مورد روند ادامه برنامه تصمیم گیری شود.
•بهتر است در صورت امکان یک سالن یا حداقل یک پن برای پرندگانی‌که در خلال اجرای برنامه تولک عضلات خود را از دست می‌دهند (سینه تیغی ) خالی بگذاریم، این اتفاق معمولا از هفته دوم گرسنگی به بعد بوقوع می‌پیوندد، و جدا کردن مداوم این پرندگان باید به عنوان یکی از کارهای روزانه تلقی گردد، و پس از انتقال آنها به سالن خالی مصرف دان در آنها باید شروع شود.
برنامه دان و آب در هفته دوم:
*تغذیه با جیره رشد در حدود 35 تا 45 گرم دان به صورت برنامه تغذیه‌ای آلترناتیو4 روز دان و 3 روز جیره – و در روزهای جیره 5 گرم جو و 5 گرم سنگ آهک و آب روزانه 4 تا 6 ساعت
نکته : ثابت شده که مرغهای مادر گوشتی بر خلاف تخمگذارها در هنگام گرسنگی برای رفع گرسنگی فیزیکی آب زیادی نمی‌نوشند.
برنامه دان و آب در هفته سوم:
*تغذیه با جیره رشد در حدود 45 تا 65 گرم به صورت تغذیه آلترناتیو 5 روز دان و 2 روز جیره + آب بدون محدودیت
* در روزهای جیره 10 گرم جو + دو نوبت 1 ساعته آب
برنامه دان و آب در هفته چهارم:
* تغذیه با جیره رشد به صورت روزانه در حدود 55 تا 70 گرم + آب بدون محدودیت
* یک روز در میان 10 گرم جو روی بستر پاشیده شود.
برنامه دان و آب در هفته پنجم:
تغذیه با جیره رشد در حدود 65 تا 85 گرم دان به صورت روزانه + آب بدون محدودیت.
از هفته پنجم روند افزایش وزن را پیگیری کنید در حدود 130 تا 150 گرم افزایش هفتگی تا هفته 13 و پس از آن در حدود 80 تا 100 گرم تا پیک تولید ، بطوریکه در هفته نهم گله به 5% تولید و در حدود هفته 16 به پیک تولید خواهد رسید.
از هفته هفتم به بعد جیره پیش تولید و به محض گذاشتن نشانه جیره تولید باید اعمال گردد.
نکاتی در مورد خروسها:
•ابتدا خروسها را باید از مرغها جدا کرد.
•(بهتر است خروس جوان تهیه گردد ) اما در صورت عدم حذف خروسها ، خروسهای ضعیف و مشکل دار حذف گردند. و سپس آنها را هم به 3 دسته سبک سنگین و متوسط تقسیم شوند.
•در پایان هفته اول برای خروسها سنگین 95 گرم و برای سبکها 100 گرم دان در نظر بگیرید.
در مورد خروسها می‌توان 3 راهکار را انجام داد:
1-اینکه خروسها را هم مثل مرغها تولک ببریم.
2-اینکه خروسها را با جیره محدود تغذیه کنیم تا کمی از وزن خود را از دست بدهند، اما باروری خود را از دست ندهند، و سپس آنهارا وارد گله کنیم.
3-خروسها را بدون هیچ تغییری وارد گله کنیم.
به عقیده اینجانب اولویت را باید به این صورت قرار داد که: در وهله اول تهیه خروسهای جوان در دستور کار قرار گیرد، اگر مقدور نبود خروسهارا تولک ببریم و راهکارهای 2 و 3 با توجه به اینکه خروسها به شدت به هم آسیب میرسانند ارزش تجاری بسیار کمی دارند.

وحید صالحی