عوامل موثر بر کیفیت داخلی و کیفیت پوستۀ تخم مرغ

کیفیت پوستۀتخم مرغ و کیفیت داخلی تخم مرغ در صنعت تخم مرغ دارای اهمیت زیادی است.

---

عوامل موثر بر کیفیت داخلی و کیفیت پوستۀ تخم مرغ
کیفیت پوستۀتخم مرغ و کیفیت داخلی تخم مرغ در صنعت تخم مرغ دارای اهمیت زیادی است. در این مقاله نحوۀ تشکیل تخم مرغ و روش های اندازه گیری کیفیت پوستۀ تخم مرغ و کیفیت داخلی تخم مرغ مورد بحث قرار می گیرد. کیفیت پوستۀ تخم مرغ به صورت اندازه تخم مرغ ، وزن مخصوص تخم مرغ ، رنگ پوسته ، استحکام پوسته ، تغییر شکل پوسته(تخریبی یا غیر تخریبی)، وزن پوسته، درصد پوسته ، ضخامت پوسته و ساختاردرونی پوسته اندازه گیری می شود . روش های جدیددر این زمینه مرتباً در حال توسعه و پیشرفت هستند .کیفیت داخلی تخم مرغ به صورت رنگ زرده، انسجام غشای پری ویتیلین و کیفیت سفیده اندازه گیری می شود. در این مقاله فاکتورهایی که بر روی کیفیت داخلی تخم مرغ و کیفیت پوستۀ تخم مرغ تاثیر می گذارد، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.کیفیت پوستۀ تخم مرغ ممکن است با سویه و سن مرغ تخم گذار، تولک بری اجباری، فاکتورهای تغذیه ای مثل کلسیم ، فسفر ، ویتامین ها ، کیفیت آب ، پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای ، آنزیم ها ، آلودگی خوراک، استرس های عمومی و استرس گرمایی، بیماری ، نوع سیستم تولیدی و خواص افزودنی های جیره های غذایی تحت تاثیر قرارگیرد . کیفیت داخلی تخم مرغ با مدت زمان انبارداری ،سویه و سن مرغ تخم گذار ، تولک بری اجباری ،تغذیه و بیماری تحت تاثیر قرار می گیرد. به منظور تولید تخم مرغ های با کیفیت بالا داشتن اطلاعات کافی در مورد عوامل تاثیر گذار بر روی کیفیت داخلی تخم مرغ و کیفیت پوستۀ تخم مرغ لازم و ضروری است .
کلمات کلیدی : طیور تخم گذار ، کیفیت پوستۀ تخم مرغ، کیفیت داخلی تخم مرغ، آلبومین ، واحد هاو .
مقدمه:
در کل جهان ، تولید تخم مرغ های باکیفیت پوسته و کیفیت داخلی خوب در پویایی اقتصادی صنعت تخم مرغ تاثیر زیادی دارد. مشکلات مربوط به کیفیت تخم مرغ در حال حاضر سالانه میلیون ها دلار به این صنعت خسارت وارد می کند . بنابراین داشتن اطلاعات کافی از عوامل تاثیر گذار بر روی کیفیت داخلی تخم مرغ و کیفیت پوستۀ تخم مرغ حائزاهمیت است. تخم مرغ از سه بخش : 1- زرده (درحدود 30الی 33 درصد)،2- سفیده یا آلبومین ( تقریباً 60 درصد)، 3- پوسته (تقریباً 9الی12درصد)تشکیل شده است.
نحوۀ تشکیل تخم مرغ در طیور تخم گذار :
تخم در مرغان تخم گذار محصول نهایی یک سری فرآیند پیچیده است که در زیر شرح داده می شود. اولین مرحله ، تخمک اندازی زرده ( همراه با تخمک ) از تخمدان چپ به داخل لولۀ تخم بر چپ است .تخمدان سمت راست و لولۀ تخم بر سمت راست در طیورتخم گذار تجارتی رشد و توسعه پیدا نمی کند . زرده توسط اینفاندیبولوم گرفته می شود و تخم مرغ رشد کرده و در حدود پانزده دقیقه در این محل باقی می ماند و در اینجاست که غشای پری ویتیلین و شالاز به وجود می آید. در مرغان مادرعمل لقاح در این محل از لولۀ تخم بر صورت می گیرد.
تخم مرغ سپس حرکت کرده و وارد ماگنوم می شود و در این محل حدود سه ساعت باقی می ماند و پروتیئن های سفیدۀ تخم مرغ (آلبومین) در این محل ترشح می شود(حدود 40 نوع در کل). لایه ای از پروتیئن ها حفاظ مکانیکی و باکتریایی برای زرده ایجاد می کند و همچنین صفحه ای را ایجاد می کند که غشای پوسته و پوسته بعداً روی آن تشکیل خواهد شد. سپس تخم مرغ که از لحاظ اندازه بزرگ شده است از ایستموس می گذرد واین عمل در حدود یک ساعت به طول می انجامد و در این مکان رشته هایی تولید می شود که غشاهای داخلی و خارجی پوستۀ را می سازد. سپس تخم مرغ وارد رحم که دارای غده پوسته سازست،می گردد و در این محل آب و الکترولیت ها وارد سفیده می شود ( فرایندی که پلمپینق نامیده می شود) و همچنین تشکیل نقاط دگمه مانند به نام هسته های پستانی شروع می شود که در حدود پنج ساعت به طول می انجامد. بیشترین زمان توقف در طی تشکیل تخم مرغ در کیسه غدة پوسته ساز صورت می گیرد ( حداقل پانزده ساعت) و در این محل پوستۀ تخم مرغ تشکیل می شود و فرایند پلمپینق تکمیل می شود .
ماتریکس آلی پوستۀ تخم مرغ حاوی غشاهای پوسته ، هسته های پستانی (نقاط دگمه مانند)، ماتریکس پوسته وکوتیکول است .بخش غیر آلی پوستۀ تخم مرغ شامل کربنات کلسیم است. لایه های مختلف پوستۀ تخم مرغ عبارتند از لایه دگمه پستانی ، لایۀ پالی سد و لایۀ صفحه ای کریستال که کریستال های کلسیمی را در جهات مختلف ایجاد می کند .
بررسی های اخیر نشان می دهد که تشکیل ماتریکس آلی، سرعت تشکیل پوستۀ تخم مرغ وپایان تشکیل پوسته را تعیین می کند و در نهایت تخم مرغ از طریق مهبل و کلواک خارج می شود.
پیچیده بودن فرایند تشکیل قسمت های داخلی تخم مرغ و پوستۀ تخم مرغ بدین معنا است که مشکلات مربوط به کیفیت تخم مرغ ممکن است در هر یک از مراحل تشکیل تخم مرغ ایجاد شود. همچنین مشکلات موجود در کیفیت داخلی تخم مرغ و کیفیت پوستۀ تخم مرغ به عوامل متعددی بستگی دارد و تنها یک عامل تاثیر گذار نیست.
کیفیت پوستۀ تخم مرغ:
کیفیت پوستۀ تخم مرغ به وسیلۀ روش های مختلف اندازه گیری می شود.برخی از این روش ها نیازمند شکستن تخم مرغ است . علاوه برآن برخی از روش ها به صورت مستقیم بوده و برخی دیگر غیر مستقیم هستند . روش های مستقیم شامل اندازه گیری استحکام پوسته مثل مقدار نیرویی که سبب شکستن تخم مرغ می شود،نیروی سوراخ شدن یا فشار شبه ساکن است. روش های غیر مستقیم شامل وزن مخصوص ،دفرمه شدن غیر تخریبی(تغییر شکل تخم مرغ که نیاز به شکستن تخم مرغ نیست)، ضخامت پوسته و وزن پوسته است. اندازه گیری استحکام پوسته به صورت مستقیم و غیرمستقیم به ترتیب به عنوان خصوصیات مکانیکی و فیزیکی تخم مرغ مدّ نظر هستند .
در صنعت تخم مرغ، تخم مرغ ها با استفاده از نور برای تشخیص شکستگی و سایر معایب کندل می شوند و یا اینکه از طریق یک آشکار ساز الکترونیکی شکستگی ، شکستگی و معایب آنها تشخیص داده می شود. وزن مخصوص یک تخم مرغ کامل به وسیلۀ فروبردن تخم مرغ ها در محلول های نمک با وزن مخصوص مختلف تعیین می شود؛ بدین صورت که در هر محلولی که تخم مرغ درآن شناور شد، وزن مخصوص آن تخم مرغ است. وسایل خاصی جایگزین این روش شده است که براساس اصول ارشمیدس به کار می روند.
رنگ پوسته شاید توسط رویت ظاهری با یک سری از استانداردهای درجه بندی شده تعیین گردد و یا اینکه توسط انعکاس پذیری پوسته اندازه گیری شود. در این روش نسبتی از نور تابیده شده ای که از سطح تخم مرغ تحت شرایط کنترل شده بازتاب می شود، مورد اندازه گیری قرار می گیرد. وزن تخم مرغ به راحتی توسط یک ترازوی الکتریکی اندازه گیری می شود. اندازه گیری استحکام پوسته و بدشکلی پوسته ( به صورت تخریبی و غیر تخریبی )نیازمند استفاده از تجهیزات خاصی است. استحکام پوسته معمولاً به وسیلۀ فشار شبه سکون اندازه گیری می شود که در آن تخم مرغ تحت شرایط کنترل شده تحت فشار قرار می گیرد تا زمانی که پوسته ترک برداشته یا شکسته شود و سپس حداقل نیروی مورد نیاز برای ایجاد شکست در پوستۀ تخم مرغ ثبت می شود. تحقیقات متعدد همبستگی منفی بالایی را بین استحکام پوسته اندازه گیری شده به وسیلۀ فشار شبه سکون و درصد شکستگی ها نشان می دهد . تعیین بدشکلی پوسته شاید به صورت غیر تخریبی(عدم نیاز به شکستن پوستۀتخم مرغ) باشد که درآن انحراف یا شکست پوسته تحت یک نیروی وارده مورد اندازه گیری قرار می گیرد یا به صورت تخریبی(نیاز به شکستن پوستۀ تخم مرغ) است که به صورت اندازة پوستۀ به هم فشرده شده قبل از شکست پوسته اندازه گیری می شود.
ضخامت پوستۀ تخم مرغ با استحکام پوستۀ تخم مرغ ارتباط دارد. وزن پوسته به وسیلۀ شکستن یک تخم مرغ وخارج کردن سفیده و زرده آن و سپس خشک نمودن پوسته تعیین می شود. وزن پوسته سپس به صورت نسبتی از وزن تخم مرغ برحسب درصد پوسته محاسبه می شود. ضخامت پوسته به وسیلۀ یک ابزارمناسب معمولاً از سه نقطۀ پوسته در اطراف خط مرکزی تخم مرغ اندازه گیری می شود. استحکام پوستۀ یک تخم مرغ نه تنها به وسیلۀ میزان پوسته که به صورت درصد بیان می شود، اندازه گیری می شود ؛بلکه همچنین به وسیلۀ کیفیت ساختاردرونی پوسته نیز اندازه گیری می شود. مطالعۀ کیفیت ساختمان پوسته به وسیلۀ مطالعۀ ساختار درونی پوستۀ تخم مرغ با استفاده از اسکن میکروسکپ الکترونی صورت می گیرد. تکنیک های جدید مثل اندازه گیری سختی دینامیک پوستۀ تخم مرغ نیز توسعه پیدا کرده است و با روش های سنتی و قدیمی قبلی قابل مقایسه است .
فاکتورهای تاثیر گذار بر روی کیفیت پوستۀ تخم مرغ:
سویۀ پرنده :
در نتیجۀ انتخاب ژنتیکی ، سویه های مختل♁ مرغان تخم گذار به طور چشم گیری در کیفیت پوستۀ تخم مرغ ، اندازۀ تخم مرغ ،و میزان تولید تفاوت دارند و تفاوت آشکاری بین پرندگان تجاری مدرن و نژادهای قدیمی پرندگان تخم گذار وجود دارد . انتخاب برای یک صفت خاص مثل تولیدتخم مرغ یا وزن تخم مرغ سایر خصوصیات مرغ مانند کیفیت پوستۀ تخم مرغ را تحت تاثیر قرار می دهد.
سن پرنده :
تعدادی از مطالعات نشان می دهد که با افزایش سن مرغ کیفیت پوستۀ تخم مرغ کاهش می یابد. با افزایش سن پرندة تخم گذار، اندازة تخم مرغ افزایش می یابد و همزمان با افزایش اندازۀ تخم مرغ، وزن پوسته افزایش می یابد یا ثابت باقی می ماند. افزایش وزن تخم مرغ متناسب با افزایش وزن پوسته نیست وبنابراین نسبت افزایش وزن پوسته به وزن تخم مرغ ( اغلب به عنوان درصد پوستۀ مرغ مطرح است) کاهش می یابد. مدارکی وجود دارد که نشان می دهد ، ناتوانی مرغ در تولید مقدار بیشتری از پوستۀ تخم مرغ به فعالیت 25- هیدروکسی کوله کلسی فرول -1-هیدروکسیلاز بستگی دارد و این آنزیمی است که در هوموستازی کلسیم دخالت دارد.تغییرات جیره ای که اندازه تخم مرغ را کاهش دهد، شاید کیفیت پوستۀ تخم مرغ را در مرغان تخم گذار مسن بهبود بخشد و همچنین برخی از مکمل ها در بهبود کیفیت پوستۀ تخم مرغ در مرغان مسن موثرند.
تولک بری :
اثر سن روی کیفیت پوستۀ تخم مرغ می تواند به وسیله عمل تولک بری اجباری تا اندازه ای معکوس شود. نتایج های گزارش شده متفاوت بوده و بستگی به نوع و شدت تولک بری و همچنین سن پرنده دارد. رولاند و براکی گزارش نمودند که اثرات مفید تولک بری در پرندگان مسن تر مدت زمان زیادی طول نمی کشد و اثر اندک و موقتی روی کیفیت پوستۀ تخم مرغ دارد.
تغذیه :
پوستۀ تخم مرغ حاوی سه گرم کلسیم است.بنابراین جیرۀ یک مرغ بایستی دارای مقادیر کافی کلسیم باشد به شکلی که به طور موثرقابل استفاده باشد.شواهد ضد ونقیضی در مورد کاربرد اندازه ذرات منابع کلسیم وجود دارد. اگر چه به عقیدۀ اکثر متخصصّین تغذیه، بایستی 50 تا 70 % کلسیم به صورت درشت (دو تا پنج میلی متر قطر) بوده و ما بقی به فرم پودر تهیه گردد. ارایه کردن کلسیم جیره به صورت ذرات درشت (مثل سنگریزه) مشخص شده است که اثرات سودمندی دارد؛ اما این حالت مناسب سیستم خوراک دهی اتوماتیک نیست. برخی از محققین مخلوطی از سنگ آهک آسیاب شده همراه با پوستۀ صدف را توصیه می نمایند. فسفر ناکافی در جیره ممکن است موجب تحلیل محتویات مواد معدنی اسکلت در پرندگان تخم گذار شود. نسبت کلسیم به فسفر در جیره خیلی مهم است به صورتی که فسفر بالا در جیره با جذب کلسیم در روده تداخل کرده و منجر به کاهش کیفیت پوسته می شود.احتیاجات کلسیم و فسفربه نظر می رسد با سن پرنده تحت تاثیر قرار می گیرد. علاوه برآن ، به خاطر مسایل زیست محیطی استفاده از فسفر درکشورهای پرجمعیت حداقل شده است.
لازم است که میزان کلسیم جیره هفت تا ده روز قبل از ظهور اولین تخم مرغ افزایش یابد . شواهد متعددی وجود دارد که ارایه کردن کلسیم اضافی زودتراز زمان مناسب ،اگربا میزان فسفرکم درجیره همراه باشد، تاثیر منفی روی کلیه ها دارد .با این وجود این نکته خیلی مهم است که اگر کلسیم اضافی در شرایط مناسب ارایه نگردد، اثرات منفی بلند مدت شدیدی روی متابولیسم کلسیم و ذخایر استخوانی کلسیم خواهد داشت.
ویتامین ها مثل ویتامین D برای متابولیسم کلسیم مورد نیاز است و بایستی در جیره مدّنظر قرار گیرد . متابولیت ویتامین D ، 25-هیدروکسی ویتامین 3D ( که به فرم ویتامین 3D فعال از لحاظ بیولوژیکی در بدن پرنده تبدیل می شود) امروزه در دسترس بوده و ارزش آن در بسیاری از شرایط اثبات شده است.میزان مناسبی از ویتامین C برای سلامتی طبیعی ضروری است و همچنین به کاهش اثرات استرس نیز کمک می کند. همچنین شواهدی وجود دارد که مکمل ویتامین E تحت شرایط استرس گرمایی مناسب است . میزان کم ویتامین A در جیره شاید وقوع لکه های خونی را در تخم مرغ افزایش دهد و باعث کاهش کیفیت داخلی تخم مرغ می شود.
کیفیت آب شاید کیفیت پوستۀ تخم مرغ را تحت تاثیرقرار دهد.آب دارای میزان بالایی از الکترولیت ها (آب آشامیدنی شور) اثرات بلند مدت منفی روی کیفیت پوستۀ تخم مرغ دارد. آبی که جهت مصرف طیور تخم گذار ارایه می شود بایستی بهداشتی بوده و اطمینان داشته باشیم که بیماری با این راه منتقل نمی شود. دمای آب نیز در طیور تخم گذار به ویژه در هنگام هوای گرم دارای اهمیت است . میزان مصرف آب با افزایش دمای آب ، کاهش می یابد.مطالعات نشان می دهد که در پرندگان تحت استرس شدید گرمایی ،ارایه آب خنک منجر به بهبود کیفیت پوستۀ تخم مرغ می شود.
جیره های حاوی میزان بالایی از پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSPs) ویسکوزیتۀ روده ای را افزایش داده و آب زیادی را نگه می دارند و موجب مدفوع آبکی و چسبناک می شوند. استفاده از آنزیم های تجزیه کنندة NSP بعضی مواقع در جیرۀ جوجه های گوشتی برای کاهش اثرات منفی NSPs به ک☧ر می رود. در سالهای اخیر آنزیم های خوراکی در خوراک طیور تخم گذار به منظور کاهش میزان مدفوع چسبناک به کار می رود. نتیجه یک تحقیق مشخص کرده است که افزودن آنزیم تجاری به جیرۀ طیور تخم گذارکه عمدتاً حاوی گندم – جوباشد نه تنها میزان رطوبت مدفوع را در برخی شرایط بهبود بخشید؛ بلکه باعث بهبود کیفیت پوستۀ تخم مرغ نیز شد. با این وجود این مطالعه همچنین مشخص کرد که افزودن آنزیم موجب سفیدی رنگ پوستۀ تخم مرغ در مرغان تخم گذار قهوه ای می شود و واحد هاو نیز کاهش می یابد. این اثرات منفی در هنگام استفاده از آنزیم در طیور تخم گذار بایستی مدّ نظر قرار گیرد.
فیتاز در جیره طیور به منظور آزاد کردن فسفر ترکیب یافته با فیتات و همچنین کاهش میزان فسفر در مواد دفعی توسط طیور به کار می رود . مشخص شده است که افزودن فیتاز باعث بهبود کیفیت پوستۀ تخم مرغ می شودتحقیقات اخیر اثرات همکوشی را بین فیتاز و گزیلاناز در جیره های بر پایه گندم و جو نشان می دهد .
آلودگی خوراک با مایکوتوکسین ها باعث کاهش شدید تولید تخم مرغ و کیفیت پوستۀ تخم مرغ می شود که احتمالاً به علت کاهش میزان مصرف خوراک آلوده باشد.برخی از مرغ ها به علت دارا بودن یک ژن ارثی مقادیر قابل توجهی از تری متیل آمین (TMA) را در تخم مرغ های خود جمع می کنندکه باعث ایجاد بوی ماهی در تخم مرغ می شوند.علت این امرناتوانی پرنده در اکسید نمودنTMA موجود درخوراک هایی نظیر کنجالۀ منداب و پودر ماهی است.
استرس:
استرس عمومی :
انواعی از استرس های عمومی می تواند کیفیت پوستۀ تخم مرغ را تحت تاثیر قرار دهد. نشان داده شده است که تراکم بالای جمعیت موجب افزایش تولید تخم مرغ های بدون پوسته می شود . تصورمی شود که تخم مرغ های بدون پوسته در نتیجۀ انقباض غده پوسته ساز هنگامی که پوستۀ تخم مرغ در مراحل اولیۀ شکل گیری است ، ایجاد می شود. استرس همچنین می تواند موجب تاخیر درزمان تخم ریزی گردد و باعث افزایش وقوع دوحالت در تخم مرغ به نام های تخم مرغ های دارای پوستۀ نوار سفید و تخم مرغ های دارای پوستۀ ناصاف گردد . تخم مرغ های دارای پوستۀ نوار سفید بیشتراز زمان تخم اندازی معمولی در بدن قرارمی گیرد(زمان توقف طولانی تری دارند) . تخم مرغ های دارای پوستۀ ناصاف به صورتی تشکیل می شود که تخم مرغ به غدۀ پوسته ساز وارد می شود، درحالی که تخم مرغ اولی هنوز درآنجا هست. عوامل استرس زای جابه جایی موجب افزایش وقوع تخم مرغ های با پوسته حاوی ذرات کلسیمی (ظاهر جوش دار)، تخم مرغ های دارای پوستۀ ناصاف ، تخم مرغ های دارای پوستۀ نوار سفید و تخم مرغ های بدشکل می گردد. هر گونه آزار واذیت پرندگان موجب افزایش تخم مرغ های شکسته می شود . اکثر اثرات مضر استرس های عمومی روی کیفیت تخم مرغ می تواند با تزریق آدرنالین تشدید شود.
استرس گرمایی :
آب و هوای گرم به ویژه در تابستان موجب کاهش اندازۀ تخم مرغ در پرندگان و کاهش کیفیت پوستۀ تخم مرغ می گردد . استرس گرمایی مصرف خوراک را کاهش می دهد و قابلیت دسترسی کلسیم خون را برای تشکیل پوستۀ تخم مرغ کاهش می دهد. همچنین ممکن است استرس گرمایی موجب کاهش فعالیت آنزیم کربنیک انهیدراز شود . این آنزیم در تشکیل بی کربنات نقش دارد و کربنات لازم برای پوستۀ تخم مرغ را ایجاد می کند . بنابراین افزودن بی کربنات سدیم در طی تنش گرمایی موجب بهبود کیفیت پوستۀ تخم مرغ می شود. عمل تغذیه بایستی در آب و هوای گرم مدنظر قرار گیرد تا مواد مغذی لازم در طی استرس گرمایی توسط پرنده دریافت شود. جیره های طیور نیاز است که برای تامین تمامی احتیاجات مورد نیاز در این دوره تنظیم شود و این مساله بایستی مدّ نظر باشد که پرندگان در ساعات خنک تر روز میزان مصرف خوراک بالایی دارند.افزودن چربی به جیره در شرایط هوای گرم دارای اثرات سودمندی است.
شکل کلسیم مورد تغذیه احتمالاً توانایی مرغ را برای تولید تخم مرغ های با پوستۀ خوب تحت شرایط گرمایی متاثر می سازد و به نظر می رسد که ارایه نصف کلسیم جیره به صورت ذرات†درشت کیفیت پوستۀ تخم مرغ را در پرندگان تحت شرایط استرس گرمایی بهبود می بخشد.با این وجود هیچ مدرکی وجود ندارد پیشنهاد کند که افزایش کلسیم جیره به بالاتر از نیازپرنده برای دستیابی به مصرف کافی کلسیم دارای اثرات سودمندی است. به نظر می رسد که نیاز فسفر طیور تخم گذار در شرایط هوای گرم اندکی افزایش می یابد. سایر افزودنی های جیره ای برای کاهش اثرات منفی استرس گرمایی روی تولید تخم مرغ مثل افزودن بی کربنات سدیم و افزایش تعادل الکترولیتی جیرۀ غذایی و افزودن آلومینوسیلیکات ها می باشد. ارایه آب خنک در این شرایط نیز باعث کاهش اثرات منفی استرس گرمایی می شود.
بیماری:
گزارش شده است که تعدادی از بیماری ها بر روی کیفیت پوستۀ تخم مرغ اثر می گذارند. هر بیماری که موجب آسیب به سلامتی طیور می شود اثرات مضری روی تولید تخم مرغ و همچنین کیفیت پوسته می گذارد. هر عامل بیماری زایی که در بافتهای دستگاه تناسی رشد می کند می تواند مشکلاتی را در تشکیل پوستۀ تخم مرغ ایجاد کند. گزارش شده است که برونشیت عفونی موجب کمرنگ شدن پوستۀ تخم مرغ و در برخی موارد باعث بروز ظاهری چین خورده در تخم مرغ می شود.سندرم افت تولید تخم مرغ مثل ایجاد کاهش در میزان تولید تخم مرغ ، همچنین باعث بروز تخم مرغ های کم رنگ و سایر بدشکلی های پوسته مثل تخم مرغ های با پوستۀ نرم یا پوستۀ خشن می شود. سایر بیماری هایی که باعث کاهش تولید تخم مرغ می شوند عبارتند از بیماری نیوکاسل، آنفولانزای مرغی، آنسفالو میلیت مرغی و مایکو پلاسما گالی سپتیکوم (Mycoplasma galliseticum) می باشد.
سیستم تولید:
نوع سیستم تولیدی کیفیت پوستۀ تخم مرغ را تحت تاثیر قرار می دهد. مشکلات اولیه ای که در مورد تخم مرغ های شکسته در قفس های پرورشی وجود داشت ،امروزه با طراحی قفس های مدرن که تخم مرغ های گذاشته شده را سریع و به صورت اتوماتیک جمع آوری می کنند، بهبود یافته است. مقایسات مستقیم بین انواع مختلف سیستم پرورشی ( مثل قفس ، بستر، پرورش آزاد) به علت عدم امکانات کافی برای نگهداری ثابت سایر عوامل تاثیر گذار بر روی تولید و کیفیت تخم مرغ سخت و مشکل است. مشکلاتی در کیفیت پوستۀ تخم مرغ در مرغ هایی که در مناطق آزاد پرورش می یابند ، به علت ناکافی بودن برخی مواد مغذی در جیره (عدم تعادل جیره ای)گزارش شده است.
افزودنی های خاص به جیره :
برخی مواد معدنی در مقادیر کم برای طیور لازم وضروری است. مثل روی و منگنز که به عنوان کوفاکتور یا به عنوان فعال کنندۀآنزیم هایی که در تشکیل پوستۀ تخم مرغ شرکت می کنند، عمل می کنند.
کیفیت داخلی تخم مرغ :
اندازه گیری کیفیت داخلی تخم مرغ:
قسمت داخلی تخم مرغ شامل زرده و سفیده (آلبومین) است . کیفیت داخلی تخم مرغ با روش های متعددی اندازه گیری می شود. یک تخم مرغ با کیفیت خوب بایستی عاری از هرگونه لکه داخلی مثل لکه های خونی، لکه های رنگی و تکه های گوشت باشد. برخی از دستگاه های درجه بندی تخم مرغ چنین معایبی را تشخیص می دهند. کیفیت زرده به عنوان بخشی از کیفیت داخلی تخم مرغ است. کیفیت زرده به دو صورت اندازه گیری می شود: رنگ زرده و استحکام غشای پری ویتلین که اطراف زرده را احاطه کرده است. اگر غشای یتیلین ضعیف باشد ( در تخم مرغ های کهنه ) زرده به آسانی شکسته می شود. رنگ زرده خیلی متفاوت است و بستگی به منطقه پرورش دارد و همچنین کاربرد رنگدانه های طبیعی و مصنوعی نیز رنگ زرده را تغییر می دهد.به عنوان مثال رنگ زرده مطلوب در استرالیا بر اساس مقیاس رنگ رُش 11 می باشد در حالی که برخی از کشورها رنگهای روشن زرده و یا تیره تر را ترجیح می دهند.دربرخی ازکشورها مثل سوید استفاده از رنگدانه های مصنوعی ممنوع است.
کیفیت سفیده معمولاً از ارتفاع سفیده در فاصله یک سانتی متری از زرده اندازه گیری می شود.
ترکیب آلبومین یا سفیدۀ تخم مرغ :
ارتفاع آلبومین و واحد هاو ویسکوزیتۀ آلبومین غلیظ را اندازه گیری می کند .با این وجود مشکلی که در برخی از کشور ها مثل استرالیا در مورد کیفیت داخلی تخم مرغ وجود دارد مربوط به بخش آلبومین رقیق است. آلبومین تخم مرغ دارای حدود 12 درصد پروتیئن است که مهمترین آنها اوآلبومین ) 54 درصد(، اووترانسفرین ) 13 درصد(، اووموکویید ) 11 درصد( ، آلفا و بتا اوومیوسین 1/5) تا 3 درصد(، و لیزوزیم ) 3/5 درصد( می باشد. تمام پروتیئن ها به جز لیزوزیم دارای ترکیب گلیکو پروتیئنی هستند.
فاکتورهای که بر روی کیفیت داخلی تخم مرغ اثر می گذارند:
ویسکوزیتۀ کم آلبومین رقیق احتمالاً به این علت است که تخم مرغ زمان طولانی تر از حالت نرمال در غدۀ پوسته ساز سپری می کند ( به عبارت دیگر تخم مرغ ماندگاری بالایی دارد) و بنابراین آب بیشتر را جذب می کند .
گزارش شده است که عوامل زیادی بر روی واحد هاو تاثیر می گذارند. دما و زمان نگهداری ، سن مرغ ، سویۀ پرنده ، تغذیه (میزان پروتیئن و اسید آمینۀجیره مثل لیزین و متیونین ، آنزیم های خوراکی ،نوع دانه ،منبع پروتیئنی) بیماری ( مثل IB) ، افزودنی ها (اسید آسکوربیک و ویتامین E ) ، تولک بری اجباری، تجویز دارو(مثل سوین ).
نگهداری:
اثرات مدت زمان نگهداری و دمای نگهداری تخم مرغ روی کیفیت سفیدۀ تخم مرغ اثبات شده است. ارتفاع آلبومین و واحد هاو با افزایش زمان نگهداری کاهش می یابد و این کاهش ارتفاع آلبومین و واحد هاو با افزایش دما تسریع می شود.خنک کردن سریع تخم مرغ ها با دی اکسید کربن باعث بهبود واحد هاو در تخم مرغ های نگهداری شده می شود. در طی نگهداری تخم مرغ ها pH آلبومین افزایش می یابد و به همین خاطر کیفیت آلبومین کاهش می یابد. قرار گرفتن تخم مرغ ها در غلظت های متفاوتی از آمونیاک منجر به رابطۀ خطی مشخصی بین pH و ارتفاع سفیده می شود. به نظر می رسد، تغییرات به وجود آمده درکیفیت آلبومین در طی نگهداری تخم مرغ به علت تغیرات در اوومیوسین (به ویژه اوومیوسین آلبومین غلیظ) باشد.در طی نگهداری تخم مرغ کیفیت غشای پری ویتیلین تقلیل می یابد و باعث می شود که زرذه خیلی حساس به پاره شدن شود.
سن و سویۀ پرنده :
با افزایش سن پرنده کیفیت آلبومین کاهش می یابد.کیفیت آلبومین با سویۀ پرنده و انتخاب ژنتیکی تحت تاثیر قرار می گیرد.
تولک بری اجباری :
مشخص شده است که کیفیت آلبومین در پرندگان مسن به دنبال تولک بری اجباری بهبود می یابد.
تغذیه و کیفیت داخلی تخم مرغ :
تعدادی از عوامل تغذیه ای روی کیفیت آلبومین اثر می گذارند اگرچه ویلیامز نتیجه گیری کرد تغذیه روی کیفیت سفیده اثر چندانی نمی گذارد. با این وجود گزارشاتی وجود دارد که نشان می دهد کیفیت آلبومین با افزایش میزان پروتئین و اسید آمینۀ جیره ، کاهش می یابد . همچنین با افزایش میزان لیزین جیره ، کیفیت آلبومین افزایش می یابد.و با افزودن مکمل اسید آسکوربیک و افزودن مکمل ویتامین E به ویژه تحت شرایط درجه حرارت بالای محیطی کیفیت آلبومین ،افزایش می یابد .
خوردن آلوده کننده ها :
خوردن روغن خالص منجر به کاهش واحد هاو تخم مرغ می گردد . مشخص شده است که وانادیوم نیز باعث کاهش کیفیت آلبومین می شود که این عمل به وسیلۀ کاهش میزان اوومیوسین به ازای میلی لیترآلبومین غلیظ تخم مرغصورت می گیرد . میزان اوومیوسین آلبومین رقیق به وسیلۀ وانادیوم تحت تاثیر قرار نمی گیرد.
بیماری :
اصلی ترین بیماری که درطیور تخم گذارمشخص شده است روی کیفیت آلبومین اثر می گذارد،ویروس برونشیت عفونی است. مدارکی وجود دارد که نشان می دهد برونشیت عفونی سنتز پروتیئن های سفیده در ماگنوم لولۀ تخم بررا مختل می نماید و با تغییرات بافتی در بافت پوششی ماگنوم همراه است.

مجید قشلاق علیایی، حسین جانمحمدی