آشنایی با پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان – بخش دوم

هرچه یک پرورش دهنده ماهی بتواند هزینه تولید غذا را کاهش دهد ، به همان نسبت از سود بیشتری برخوردار خواهد شد.

---

آشنایی با پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان – بخش دوم
تغذیه ماهیان قزل آلا :
تغذیه بیش از 50 درصد ، هزینه های جاری به خود اختصاص می دهد . بنابراین هرچه یک پرورش دهنده بتواند هزینه تولید غذا را کاهش دهد ، به همان نسبت از سود بیشتری برخوردار خواهد شد. ماهی قزل آلا در محیط طبیعی یک ماهی شکارچی است و دارای رژیم گوشتخواری می باشد. غذای طبیعی این ماهی در محیط طبیعی عبارتند از:
1- ماهیان ریز 2- حشرات آبزی 3- لارو حشرات آبزی 4- حشرات پروازی سطح آب 5- کرمها 6- سخت پوستان
عوامل تاثیر گذار روی تغذیه :
1- نوع ماهی
2- جثه و سن ماهی
3- نور : تاریکی باعث کاهش احتیاجات می گردد
4- درجه حرارت
5- ترکیب جیره غذایی
انواع غذاهای مصرفی ماهی قزل آلا:
1- غذای تر با میزان رطوبت 60% به صورت دست ساز
2- غذای مرطوب با میزان رطوبت 30% به صورت دست ساز
3- غذای خشک یا پلت تولید کارخانجات آبزیان با میزان رطوبت کمتر از 10%
معایب غذاهای تر و مرطوب (دست ساز)
1- مواد اولیه به کار رفته در خوراک ممکن است دارای کیفیت مناسب نباشد.
2- خوراک تولید شده ممکن است از نظر ترکیبات بالانس و متعادل نباشد.
3- به علت بالا بودن میزان رطوبت، ماندگاری خوراک خیلی کم است.
4- ضریب تبدیل خوراک بالاست، احتمال آلودگی آب وجود دارد.
5- ذرات غذا ممکن است خوب آسیاب و میکس نشده باشند.
6- سایز غذای تولیدی ممکن است متناسب با اندازه دهان ماهیان نباشد.
7- احتمال آلودگی محیط زیست وجود دارد.
8- احتمال مسمومیت غذایی ماهیان بالاست.
9- ممکن است خوراک بهداشتی نباشد.
مزایای خوراک خشک( پلت) تولیدی کارخانجات:
1- خوراک کنسانتره توسط کارشناس تغذیه فرموله می شود بنابراین ترکیبات آن بالانس است.
2- خوراک، تحت دمای بالا تولید می شود در نتیجه بهداشتی تر است.
3- ذرات غذا خوب آسیاب و میکس می گردند.
4- چون ضریب تبدیل مناسب دارد آب استخر را کمتر آلوده می کند.
5- اندازه پلتهای غذایی متناسب با وزن ماهیها و اندازه دهان ماهیها ساخته می شود.
6- بسته بندی مناسب و بهداشتی دارد.
7- حمل و نقل و انبار نمودن آن آسان است.
8- چون رطوبت غذا پایین است حدود 3-2 ماه خوراک را می توان نگهداری نمود.
عوامل موثر در رشد ماهی قزل آلا:
1- عوامل محیطی: دمای آب، مقدار اکسیژن محلول، شرایط نوری، تراکم ماهیها، مقدار CO2 آب، کیفیت آب
2- عوامل تغذیه ای: کمیت و کیفیت غذا
3- عوامل داخلی: اندازه ماهی، بلوغ جنسی، خصوصیات ارثی ماهی
اصول تغذیه ماهی قزل آلا:
1- میزان غذای روزانه ماهی نه کم و نه زیاد باشد. غذادهی زیاد موجب پرت غذایی و آلودگی استخر و پرخوری سوء هاضمه وتلفات ماهیها می گردد و ضریب تبدیل غذایی را افزایش می دهد و موجب کاهش سوددهی مزرعه پرورش ماهی می شود.
2- غذادهی کم موجب تلفات ناشی از گرسنگی، ضعیف شدن ماهی، کانی بالیسم و کاهش رشد می گردد.
3- مقدار غذای روزانه باید طبق جدول محاسبه شود تا به اندازه کافی باشد.
4- دفعات غذادهی باید کافی باشد، غذا دادن به دفعات بیشتر گرسنگی را کاهش داده و موجب هم وزن شدن گله ماهیها خواهد شد. تغذیه به دفعات کم منجر به تلف و پرت شدن غذا شده و ضریب تبدیل را افزایش می دهد و موجب آلوده شدن آب استخر می شود.
5- میزان غذا باید بر اساس رفتار ماهیها و اشتهای ماهیها در هنگام غذادهی باشد.
6- عواملی که موجب کاهش تغذیه ماهی می شوند عبارتند از: کاهش اکسیژن محلول آب، بالا بودن دمای آب بالاتر از 22 درجه سانتیگراد و کمتر از 4 درجه سانتیگراد، گل آلودگی آب، آلودگی آب به مواد آلاینده، بالا رفتن آمونیاک آب، بیمار شدن ماهیها و... .
7- غذای ماهی باید سالم و عاری از هرگونه آلودگی، فساد و ماندگی باشد و تاریخ مصرف آن نگذشته باشد.
8- خوراک را باید قبل از مصرف الک نمود تا نرمه های غذایی به استخر اضافه نشود زیرا موجب آلودگی آب استخر می شود.
9- غذادهی باید با حوصله و به مقدار کم به استخر و بر روی گله ماهیان پاشیده شود تا کل غذای ریخته شده در استخر را ماهیان مصرف نمایند و حداقل پرت غذایی را داشته باشیم.
10- در زمان غذادهی باید دور تا دور استخر حرکت نموده و غذا را به صورت یکنواخت در تمامی نقاط استخر که گله ماهیها مشاهده می شوند پاشیده شود. غذادهی از یک نقطه استخر شروع و به همان نقطه ختم شود.
11- در زمان غذادهی عمق آب استخر زیاد باشد تا پرت غذادهی کاهش یابد زیرا غذا دیرتر به کف استخر می رسد.
12- در ظهر نباید به ماهی غذا داد چون تابش نور آفتاب مستقیم است و موجب کاهش دید ماهی می شود و پرت غذادهی را افزایش می دهد.
13- در صورتیکه ماهیان استخر هم وزن نباشند بسته به اختلاف وزن از 2 تا 3 نوع غذا با اندازه های مختلف استفاده می کنیم.
14- وقتی غذای جدید به ماهیان داده می شود به تدریج از غذای قبلی(قدیمی) کم می کنیم و به غذای جدید اضافه می کنیم تا ماهی به غذای جدید عادت نماید.
15- بهتر است غذاهای جدید را ابتدا بر روی تعداد کم ماهی به مدت 3- 2 روز آزمایش نمود و سپس به سایر ماهیان داده شود.
16- غذا در روشنایی روز داده شود.
17- کیسه های قدیمی تر و آنهایی که پارگی دارند را زودتر باید مصرف نمود.
18- هر وعده غذایی از یک درصد وزن کل ماهیها بیشتر نباشد.
19- غذاهای کنسانتره با توجه به اینکه تحت حرارتهای بالا تولید می شود و برخی از ویتامینها تجزیه می شود که باید به خوراک روزانه مولتی ویتامین و مواد معدنی اضافه نمود.
فواید استفاده از مولتی ویتامین و مواد معدنی:
1- سرعت رشد ماهیها را افزایش می دهد.
2- ضریب تبدیل غذا را کاهش می دهد.
3- موجب پیشگیری از بیماریهای ناشی از کمبود ویتامین و مواد معدنی می گردد.
4- مقاومت بدن ماهیها را نسبت به عوامل بیماریزا افزایش می دهد.
5- موجب کاهش بیماری می شود.
6- موجب پیشگیری از تلفات می گردد.
7- طول دوره پرورشی را کوتاه می کند.
در مصرف غذا نکاتی حائز اهمیت است که حتما باید مد نظر قرار گیرد :
اندازه غذای مصرفی برای ماهیان پرورشی در سنین مختلف بسیار مهم است بطوری که اگر اندازه غذای مصرفی بزرگتراز اندازه دهان ماهی باشد،نمی تواند مورد مصرف قرار گیرد.از طرف دیگر اگر اندازه غذا کوچک باشد به خوبی توسط ماهیان دیده و صید نمی شود به علاوه این که ماهی انرژی زیادی صرف گرفتن غذا می کند که این امر سبب کاهش رشدو هدر رفتن انرژی ماهی خواهد شد.
مقدار غذای اضافه شده به حوضچه های پرورشی نیز از نکات مهم است. اگر غذا به مقدار کافی در اختیار ماهیها قرار نگیرد،رشد ماهیها محدود و سرعت رشد آنها کند خواهد شد. از طرف دیگر اگر غذا بیش از حد نیاز ماهی در حوضچه ریخته شود،در کف حوضچه ها جمع می شود و آلودگی آب و بستر حوضچه ها را به همراه خواهد داشت.
دفعات غذا دهی نیز باید با رعایت اندازه ماهی باشد،به طوری که هر چه اندازه(سن)ماهی کوچک تر باشد دفعات غذا دهی بیشتر و مقدار آن کمتر و از طرفی هر چه سن ماهی بزرگتر باشد،دفعات غذادهی کمتر و مقدارغذابیشتر خواهد شد.
دفعات غذا دهی :
بهترین نتایج در پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان زمانی بدست می آید که غذا به مقدارکم ودردفعات زیاد به این ماهی خورانده شود . با جود دستگاههای غذاده خودکار که به اشکال و کارایی مختلف در بازار هستند ، غذادهی دستی نتایج بهتری به دنبال دارد . زیرا در هنگام تغذیه ، امکان بررسی وضعیت اشتها و سلامت ماهیان وجود دارد و باعث کاهش رقابت می گردد.
وزن ماهی به گرم 0.4-2 2-5 5- 30 30-80 80- 450 بالاتر از 450
دفعات تغذیه در روز 10-15 10 5-6 4 3 2
شکل غذادهی گرانول پلت پلت پلت پلت

جهت محاسبه غذای روزانه ماهی قزل آلا باید اطلاعات زیر موجود باشد:
1- دمای آب استخر
2- تعیین وزن میانگین ماهیها هر 10 روز یکبار
3- تعداد کل ماهیان استخر
4- دانستن ضریب تبدیل غذایی خوراک
5- استفاده از جداول محاسبه خوراک
پاکسازی استخر:
تخته ها وتوریها در محل ورودی وخروجی آب بایستی در طول روز چندین بار بوسیله برس تمیز گردند. باید توجه داشت آب استخرها همیشه تمیز وشفاف وکف استخر همیشه نمایان باشد.بهترین زمان برای پاکیزگی استخرها صبحها وقبل از غذا دهی به ماهیان است.
قبل از تمیزی استخر, ماهیان باید حدود 15 -10 ساعت قبل غذادهی نشده باشند.برای این کار باید قاب فلزی ویژه به ارتفاع 50 سانتیمتر وبه عرض استخر تهیه شده , بطوریکه 40 سانتیمتر آن به وسیله تخته یا ایرانیت پلاستیکی فشرده کاملاً غیر قابل نفوذ باشد وبالای آن به میزان 10 سانتیمتر توری باشد. بطوریکه به میزان 40 سانتیمتر آب داخل استخر بماند ومازاد آن سرریز شود.
جهت پاکسازی باید ابتدا سطح آب را به 40 سانتیمتر رسانده و بعد 4-3 متر اول هر استخر را بوسیله برس شسته وماهیان را در 4 تا 3 متر اول که شسته شده بوسیله قاب فلزی ساخته شده حبس نموده وشروع به پاکیزه نمودن بقیه استخر نمود که لجن وپس مانده مواد غذایی موجوددر کف استخر از طریق کف شور ودریچه های تعبیه شده به همین منظور خارج گردند.بطوری که لجن ومواد زائد استخر اول وارد استخر دومی یا سومی نگردد ودفعات غذادهی صبح حذف شده وفقط غذادهی بعدازظهر به ماهیان داده شود.
مواردی که در هنگام قطع برق ویااز کار افتادن پمپ اصلی باید رعایت شود:
-1راه اندازی پمپ برگشت -2قطع غذادهی -3جلوگیری از هر گونه استرس به ماهیان -4 جلوگیری از پاکیزه نمودن استخر
نشانه های کمبود اکسیژن آب:
بتدریج که اکسیژن آب رو به کاهش می رود ابتدا چند قطعه ماهی که آبشش ضعیف تری دارند در مدخل ورودی آب به استخر تجمع کرده؛با هم به سطح آب آمده و بدون آنکه حرکتی داشته باشند منظم و ردیفی در کنارهم دهان خود را باز و بسته می کنند؛با گذشت زمان بر تعداد آنان افزوده شده و شروع به تلفات می کنند.
ماهیانی که در اثر کمبود اکسیژن تلف می شوند؛اغلب با دهان باز می میرند و علایمی مانند رنگ پریدگی پوست؛پر خونی و چسبندگی شعاع های آبشش به یکدیگر و خونریزی های کوچک در بعضی نقاط بدن مانند اتاقک قدامی چشم دارند.
اندازه گیری اکسیژن آب در زمان تلفات کمک زیادی به تشخیص علت تلفات می کند؛زیرا در صورت گذشت زمان ممکن است اکسیژن به حد طبیعی برگردد و موجب اشتباه در تشخیص شود.اکسیژن محلول با اکسیژن مترهای دیجیتالی یا کیت های مخصوص قابل اندازه گیری است.با مشاهده حالت کمبود اکسیژن در استخرباید بلافاصله نسبت به رفع آن اقدام کرد و با وارد کردن آب تازه بیشتر یا هوادهی؛این مشکل را بر طرف نمود.
صید ماهیان :
ماهی قزل آلا معمولا بعد از 6تا8ماه پرورش در اندازه های بازاری یعنی (250تا 400 گرمی) صید و عرضه می شود . نگهداری این نوع ماهیان در اوزان بالاتر به دلیل رشد کند آنها مقرون به صرفه نمی باشد . بهتر است 48 ساعت قبل از صید غذای ماهی را قطع کرد . این عمل به ماندگاری و سلامت ماهی پس از صید کمک نموده و موجب بازار پسندی می گردد .
شستشوی ماهیان پس از صید آنها نیز از موارد مهمی است که باید مورد توجه قرارگرفته و رعایت شود . برای این منظور لازم است ماهیان پس از صید به استخرهای شستشو هدایت و در معرض آب فراوان تمیز و اکسیژن دار قرار داده شوند این کار موجب تمیز شدن سطح پوست و آبشش ماهیان از مواد زائد مانند خزه ها ، باقیمانده غذا ، فضولات ، مواد لزج سطح پوست و انگل های جلدی شده ، ضمن شادابی پوست ماهیان ، از ایجاد بوی بد در آنها جلوگیری میکند .
ظروفی که برای جمع آوری ماهیان صید شده مورد استفاده قرار می گیرند باید پلاستیکی و از حجم مناسب برخوردار باشد تا باعث زخمی شدن پوست و یا کج شدن بدن ماهی نشوند .
استاندارد های فیزیکو شیمیایی آب مناسب مزارع پرورش ماهیان قزل آلای رنگین کمان:
شا خص ماهیان سردابی
اکسیژن محلول بیش از 80%اشباع
دی اکسید کربن 10-0 میلی گرم در لیتر
سختی آب 400-10میلی گرم در لیتر
دما 17-7
کدورت کمتر از 200 میلی گرم در لیتر
PH 6.8 -8.4
نیترات کمتر از 10 میلی گرم در لیتر
قلیائیت کل 400-10میلی گرم در لیتر
کلر کمتر از 0.003 میلی گرم در لیتر
آمونیاک کل کمتر از 2 میلی گرم در لیتر