اهمیت و نقش رکوردگیری توان تولیدی گاوهای شیری

اندازه گیری دقیق و مرتب صفات مورد نظر به منظور برآورد توان تولیدی گاوهای شیری را رکوردگیری گویند

---

اهمیت و نقش رکوردگیری توان تولیدی گاوهای شیری
اندازه گیری دقیق و مرتب صفات مورد نظر به منظور برآورد توان تولیدی گاوهای شیری را رکوردگیری گویند که مهمترین این صفات شیر، چربی، پروتئین، تیپ، تولیدمثل و طول عمر اقتصادی می باشد.
رکوردگیری از ضروریات اصلاح نژاد گاو بوده و با ادامه و پیگیری آن می توان تولیدات گاو را افزایش داد.
اهمیت رکوردگیری و نقش آن در مدیریت گاوهای شیری و اقتصاد گله را میتوان به شرح زیر مورد بررسی قرار داد.
1- کنترل تغذیه دام ها
اطلاعات حاصل از رکوردگیری منظم، تغییرات تولیدی هر گله و گاو را نشان داده و این اطلاعات به مرکز رکوردگیری منعکس می گردد. بدیهی است که متخصصین تغذیه بر اساس آن، گاوها را دسته بندی و برای هر گروه متناسب با تولید و با توجه به مواد خوراکی موجود و همچنین قیمت نهاده ها، جیره مطلوب و اقتصادی را به گاودار توصیه می نمایند.
این واقعیتی است که در اکثر دامداریهای کشور اصول تغذیه به علت عدم آگاهی برخی از دامداران از وضعیت گاوها و کیفیت مواد خوراکی و نیز عدم آشنایی آنها با علم تغذیه و جیره نویسی رعایت نمی گردد و در حقیقت بیش از نیاز گاوها به آنها خوراک داده میشود که در این صورت خوراک اضافی مصرف شده از نظر اقتصادی به نفع دامدار نبوده و در سطح وسیع رقم قابل ملاحظه ای اتلاف خوراک بوجود خواهد آمد به عنوان مثال چنانچه هر گاو تنها ٥% بیش از حد احتیاجات خود خوراک دریافت کند تنها در سطح استان تهران که حدود ٨٠٠٠٠ راس گاو شیری دارد به احتساب اینکه مواد خوراکی مورد نیاز روزانه هر راس بطور متوسط ١٥ کیلوگرم میباشد، ٧٥ /0کیلوگرم به ازای هر رأس ماده خوراکی بیش از حد نیاز مصرف خواهد شد که در مجموع روزانه ٦٠٠٠٠ کیلوگرم و سالیانه ٢١٩٠٠٠٠٠ یعنی حدود بیست و دو هزار تن مواد خوراکی ضایع خواهد شد که این موضوع علاوه بر این که بطور غیر مستقیم باعث زیان اقتصادی می گردد سبب چاق شدن گاو بروز اختلالات تولید مثلی نیز خواهد شد و عکس این حالت به علت عدم دریافت غذای کافی شیر گاوها افت نموده و در این صورت چنانچه هر گاو در صورت عدم دریافت غذای 5/0 کیلوگرم افت شیر داشته باشد تنها در استان تهران ٤٠٠٠٠ کیلوگرم و سالیانه ١٤٦٠٠٠٠٠ کیلوگرم کاهش تولید شیر خواهد بود. در همین رابطه نیز علاوه بر این اینکه کاهش تولید شیر بطور مستقیم باعث زیان اقتصادی دامدار می گردد، از طرف دیگر با از بین رفتن بنیه و شادابی گاوها خسارات اقتصادی بر تولیدمثل و دورۀ شیرواری بعدی متصور است.
همچنین با استفاده ازعلم تغذیه براساس جدیدترین دستاورد های علمی، گاوداران ازمواد خوراکی ارزان قیمت مثل کاه، ملاس و ... می تواند پس از غنی سازی در جیره غذایی دام های خود وارد نمایند.
2- نقش رکورد در حذف گاوهای کم بهره و انتخاب گاوهای پربهره
براساس اطلاعات جمع آوری شده و تجزیه وتحلیل داده ها در هر زمان گاوهای کم بهره و پر بهره شناسایی شده و دامدار را در بالا بردن میانگین تولید گله و در نهایت میانگین کلی کشور ادامه و گسترش می یابد همچنین به موازات پیشرفت میانگین تولید گله، گاودار در هر نسل برای جایگزینی گاوهای گله، بهترین تلیسه ها را بر اساس نتایج حاصل از آمار و اطلاعات رکوردگیری، انتخاب و جایگزینی می نماید بطوریکه با ادامه و پیگیری رکوردگیری و کوشش در جهت مرتفع نمودن مشکلات و پیاده نمودن اصول صحیح، نژاد، تغذیه ومدیریت و…سیرصعودی میانگین گله و میانگین گله کلی کشور ادامه خواهد یافت و به موازات بالارفتن میانگین تولید در واحد دام به منظور رفع بخشی ازمشکلات کمبود غذایی، تعداد دام را به تدریج می توان کاهش داد بدون اینکه تولید کاهش یابد.
3-نقش رکورد گیری در برنامه های اصلاح نژادی کشور
باتوجه به اینکه در اصلاح نژاد گاوهای شیری گاونر به علت توانایی بیشتر، از اهمیت زیادی برخوردار است لذا انتخاب گاو نر با ظرفیت ژنتیکی بالا به اطلاعات وسیع، دقیق، وقابل اطمینان از نظر علمی نیاز دارد زیرا دقیق ترین وعملی ترین روش انتخاب گاونر براساس آزمون نتاج استوار است یعنی دختران گاوهای نر باید از نظر تولید مورد بررسی قرار گیرند نظر به اینکه آزمون نتاج براساس اطلاعات حاصل از رکورد تعداد زیادی از دختران گاوهای نر صورت می گیرد گسترش امر رکوردگیری نیز دراینجا روشن می گردد.
تا زمانی که رکوردگیری به روش صحیح وعلمی و در سطح گسترده انجام نگیرد پیاده کردن طرح آزمون نتایج امکان پذیر نبوده و باطبع واردات اسپرم از خارج نیز ادامه خواهد داشت که خود مبلغ قابل ملاحظه ای ارز از کشور را خارج می نماید، به ویژه اینکه در سالهای آینده افزایش تقاضا برای اسپرم ممتاز فزونی خواهدیافت.
بنابراین در ارتباط با طرح آزمون نتاج به منظور بدست آوردن گاوهای نر مولد اسپرم ممتاز نیاز مبرم به گسترش طرح رکوردگیری شیر می باشد.
علاوه بر این مقایسۀ تولید گله های مختلف و محاسبه تولیدات خام، استاندارد شده و میانگین های سالیانه در کل به منظور برآورد معیارهای ژنتیکی مانند وراثت پذیریHERITABILITY تکرار پذیری (reptability) و انواع همبستگی های بین صفات و همچنین مقایسۀ ارزش اصلاحی گاوها در گله های مختلف و انتخاب گاوها بر اساس ارزش اصلاحی حاصله و نیز برآورد ارزش اصلاحی گاوهای نر جوان با استفاده از رکورد دختران فامیل، انجام جفتگیری های تنظیم شده باتوجه به ارزش اصلاحی بهترین گاوهای نر و بهترین گاوهای از نظر صفات مورد نظر صفات و نهایتا\" کمک در برنامه انتقال جنین با شناخت بهترین گاوهای دهنده از مهمترین کاربردهای رکوردگیری در برنامه های اصلاح نژاد دام درکشور است.
4- نقش رکوردگیری در بهبود تولیدمثل و کاهش فاصلۀ گوساله زایی
یکی از عوامل لازم برای تولید شیر زایش میباشد زیرا که هر دوره شیرواری همزمان با یک عمل زایمان شروع می شود و در واقع با زیاد شدن تعداد زایمانهای یک گاو، تعداد دورههای شیرواری به طبع تولید کل شیر نیز افزایش می یابد از طرف دیگر نیز با هر زایمان یک راس گوساله تولید میگردد که یکی دیگر از منابع درآمد گاودار است، با کنترل مدیریت تولیدمثل و راهنمایی و ارشاد دامدار میتوان دو زایش را به حد طبیعی رسانده و به این ترتیب مقدار شیر و چربی و تعداد گوساله بیشتری از هر گاو در طول دوران زندگی آن بدست آورد.
در رکوردگیری علاوه بررکوردگیری شیر اطلاعات مربوط به تولیدمثل انفرادی گاوها (زایش، فحلی، تاریخ، باروریی و نوع اسپرم، کنترل آبستنی، خشکی، فاصله دو زایش) جمع آوری گردیده و براساس اطلاعات حاصله زمان هریک از مراحل فوق پیش بینی شده و جهت کنترل و مراقب در هر دوره توصیه های لازم برای هر کدام از گاوها به گاودار داده می شود و نیز ضعف و اشکالات تولید مثلی به گاودار گوشزد و وی را در جهت بهبود بخشی تولید مثل و کاهش فاصله گوساله زایی راهنمایی و ارشاد می نمایند.
5- کنترل ورم پستان
از آنجائیکه اندام تولید شیر پستان گاو می باشد لذا مراقبت از پستان از نظر آلودگی و ورم پستان از مهم ترین کارهای یک گاودار می باشد برای کنترل ورم پستان و آلودگی ها، نمونه شیر گاو (که برای تعیین درصد چربی به آزمایشگاه رکورد ارسال می گردد) از نظر باکتریولوژی آزمایش و در صورت بروز هرگونه علائم غیر طبیعی توصیه های لازم به گاودار داده می شود .
بررسی وضعیت پستان گاو از لحاظ اورام پستانی، امروزه توسط دستگاههای پیشرفته الکترونیکی (cellcount) در سریع ترین زمان مشخص و به دامدار ابلاغ می گردد .
دستگاه مذکور با شمارش تعداد سلول های سوماتیک(اکثرا گلبولهای سفید) در هر میلی لیتر شیر وضعیت گاو از نظر آلودگی به ورم پستان را مشخص می نماید.
بنابراین اگر تعداد سلول ها از حدود معین بیشتر گردد احتمال آلودگی گاو به ورم پستان بیشتر میشود.
میانگین تعداد سلولهای برای ابتلاء به ورم پستان در کشورهای مختلف متفاوت است ولی معمولا در صورتیکه تعداد سلولهای در هر میلی لیتر شیر فراتر از دویست هزار باشد احتمال شروع ورم پستان در گله نیز افزایش می یابد لذا با استفاده از اینگونه وسایل میتوان تعداد سلول های موجود در هر کاریته را شمرده و در صورت افزایش آنها اقدامات لازم به منظور کنترل و کاهش ورم پستان را شروع نمود (معمولادر کانادا گلبول های بیش از ٥٠٠ هزار در هر میلی لیتر شیر را مبتلا به ورم پستان اعلام می نمایند).
6-استفاده دستگاهای تحقیقاتی از اطلاعات رکورد
رکوردگیری شیر مقیاس وسیعی از اطلاعات مربوط به گاوهای شیری در زمینه های تغذیه، تولیدمثل، مدیریت و… را به صورت منظم و دقیق و علمی قابل اطمینان در اختیار مراجع تحقیقاتی اعم از دانشگاه یا سایر دستگاههای تحقیقاتی می تواند قرار دهد .
7- استفاده آموزش وترویج از اطلاعات رکورد
یافته های جدید علمی از مطالعه مستمر اطلاعات در اختیار دستگاهای ترویجی قرار گرفته و از طریق آنها در سطح وسیع به گاوداران منتقل می گردد و از طرف دیگر نیازها و مشکلات گاوداران ازطریق این دستگاهها به مرکز رکوردگیری و مراکز تحقیقاتی ذیربط منعکس می گردد، که این مشکلات مجددا مورد بررسی قرار گرفته و تو صیه های لازم به گاوداران بر می گردد.
به طور خلاصه با اجرای رکوردگیری در زمینه های زیر بهبود حاصل خواهد شد.
1-کاهش فاصله گوساله زایی و رسیدن به حد استاندارد و مطلوب
2-صرفه جویی در مصرف مواد خوراکی و بهبود مدیریت
3-افزایش تولید شیر و چربی و مواد جامد شیر
4-کنترل و کاهش ورم پستانی
5-افزایش آگاهی دامداران و آشنا شدن با روش های جدید پرورش و نگهداری گاو
6-تأمین بخشی از منابع اطلاعاتی دستگاههای تحقیقاتی و ترویجی
7-تأمین اطلاعات مورد نیاز در برنامه های اصلاح نژاد گاو
به منظور برآورد تولید دامها مقدار تولید روزانه ) شیر ومحتویات آن( را اندازه گیری و نهایتاً مجموع تولید هر دوره شیردهی مشخص می گردد. بدیهی است که در طی سالیان متوالی و با استفاده از رکورد دوره های مختلف شیردهی توان تولید در طول عمر اقتصادی دام مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد.
برای اینکه برآورد تولید گاوها تخمین درستی از میزان واقعی باشد، مأمورینی از طرف مراکز رسمی (واحدهای رکوردگیری امور دام استانها و تعاونیها) به گاوداریها اعزام شده تا عملیات رکوردگیری را انجام دهند.
مدت رکوردگیری ٢۴ ساعت بوده و در دو روز متوالی از وعده بعد از ظهر شروع و تا صبح روز بعد ادامه می یابد.
اطلاعات مورد نیاز برای شروع رکوردگیری:
برای انجام عملیات رکوردگیری در هر واحد دامداری نیاز به اطلاعات زیر است :
– نام گاو
- شماره گاو ( شماره فلزی یا پلاستیکی گوش یا کپل)
- شماره ثبت گاو
- تاریخ تولد
- نام پدر و شماره ثبت آن
- نام مادر و شماره ثبت آن
- نژاد
- نام دامداری و آد آن
- دورۀ شیردهی
- سن گاو
- تاریخ زایش
- تاریخ خشکی
- دفعات تلقیح یا جفتگیری
- تاریخ تلقیح منجر به آبستنی و شماره اسپرم ( گاو نر)در تلقیح اخیر
- شماره گوساله، تک قلو یا دوقلو بودن آن، جنس گوساله، نقص ژنتیکی (اگر داشته باشد) تلفات

لازم به ذکر است که تمام اطلاعات مربوطه در فرم های مخصوص رکوردگیری شامل فرمهای مزرعه و انفرادی وارد شده و پس از تکمیل به واحد کامپیوتر ارسال می گردد
قوانین و مقررات رکوردگیری
1-درخواست گاودار، تعاونی گاوداران و یا اتحادیه های گاوداری از مراکز اصلاح نژاد هر استان (از واحدهای رکوردگیری)، مبنی بر انجام رکوردگیری و انعکاس درخواست گاوداران به مرکز اصلاح نژاد دام
2-بررسی درخواست و بازدید از امکانات گاوداری طبق دستورالعمل اجرایی (شیردوشی، بهداشت، شماره خوانای گاو، تاسیسات و ...) توسط کارشناسان واحدهای رکورد و ثبت مشخصات استانها و مرکز اصلاح نژاد دام.
3-انعقاد قرارداد مراکز استانها به نمایندگی از طرف مرکز اصلاح نژاد دام با گاودار، اتحادیه ویا تعاونی گاوداران در صورت حائز شرایط بودن گاوداری
4-ثبت گله و تهیه لیست تطبیقی گاوهای ثبت شده توسط واحدهای ثبت مشخصات و ارائه آن به گروههای رکوردگیری جهت شروع عملیات رکورد
5-قرار گرفتن گاوداری در برنامه جدول تنظیمی رکوردگیری و مشخص نمودن گاوهای که حداکثر ٧۵ روز از زایش آن گذشته باشد (برای شروع اولین رکوردگیری رسمی )
6-شروع عملیات ماهیانه رکوردگیری بر اساس برنامه جداول رکورد
7-کلیه گاوهای شیرده و تلیسه های که زایش نموده اند و حتی گاوهائیکه که در انتقال جنین گیرنده و یا دهنده هستند باید تحت پوشش برنامه رکوردگیری قرار گیرند.
8-تکمیل فرمها و اطلاعات مورد نیاز (مزرعه، زایش، خشکی و تلقیح و ...)
9- حداقل فاصله زمانی برای برداشتن نمونه شیر پس از زایش برای تعیین درصد چربی ٣ برای تعیین پروتئین ٩ روز میباشد.
10 - فاصله زمان بین دو تست متوالی حداقل ٢۶ و حداکثر ٣۵ روز میگردد.
10 - هر گله حداقل ١٠ بار در سال رکوردگیری گردد.
12- اگر گاوی در طول دوره شیردهی سقط کند آن دوره ادامه یافته ولی اگر سقط در زمان خشکی باشد روز بعد از سقط اولین روز دوره جدید شیرواری محسوب میگردد
روشهای مختلف انجام رکوردگیری شیر:
الف- روش دستی
ب- روش استفاده از شیردوشهای یک یا دو واحدی سیار
ج- روش میلکومتر
د- روش سیستمهای جاردار
الف- روش دستی
این روش بیشتر در مناطقی که بوسیله دست گاوها را می دوشند مورد استفاده قرار میگیرد در این روش شیر دوشیده شده وزن شده و پس از یادداشت کردن وزن دقیق، آن را بوسیله همزن کاملاٌ مخلوط کرده تا چربی در آن یکنواخت شود. سپس مقداری از شیر را در شیشه های نمونه برداری ریخته و برای آنالیز به آزمایشگاه ارسال می گردد.
ب- روش استفاده از شیردوشهای سیار
معمولاٌ در این روش شیر بوسیله دستگاه دوشیده شده و در داخل مخزن آن جمع می گردد. بعضی از این مخازن مدرج بوده و میتوان وزن را از روی ظرف حاوی شیر مشخص نمود و بعضی دیگر مدرج نیستند و برای این کار لازم است پس از دوشیدن گاو، شیر حاصله را توزین نمود.
ج- روش میلکو متر
در سیستمهای شیردوشی خطی، شیر به صورت مستقیم به سردکن منتقل می شود. در این شیردوشها لازم است برای رکوردگیری از دستگاه میلکومتر استفاده شود. میلکومتر باید بین شیر خروجی از خرچنگی و لوله انتقال شیر به سردکن قرار گیرد. در این حالت شیر در هنگام دوشیده شدن به نسبت معینی داخل میلکومتر شده و بقیه مستقیماٌ به سردکن می ریزد. با توجه به ستون مدرج میلکومتر مقدار شیر تولیدی مشخص می گردد. در میلکومترها امکان نمونه گیری از شیر نیز وجود دارد.
د- سیستمهای جاردار
این شیردوشها بسیار متنوع بوده و توسط شرکتهای مختلف در مدلهای مختلف ساخته می شوند. رکوردگیری در این روش به دلیل مدرج بودن جارهابه راحتی انجام می شود زیرا هر شیشه جاردار مخصوص یک گاو بوده و شیر دوشیده شده در داخل این شیشه ها جمع می شود. در این سیستم نمونه برداری از شیر نیز به سادگی امکان پذیر است