عوامل موثر در انتخاب کودهای شیمیائی

مقدار عنصر غذایی
انواع زیادی کودهای شیمیایی با مقادیر مختلف عنصر غذایی وجود دارد. مقدار عناصر کود شیمیایی را آنالیز کود میگویند. روی تمام بستهبندی کودها آنالیز کود نوشته شده و به صورت درصد ازت (N)، درصد فسفر پنتوکسید (P2O5)، درصد اکسید پتاسیم (K2O) نشان دادهاند. برای تبدیل %P2O5 به %P، %P2O5 را در عدد 0.44 ضرب کنید. برای تبدیل %K2O به %K، %K2O را در عدد 0.83 ضرب کنید. کارخانهها در بسیاری از کودها، یک عنصر غذایی را با غلظت بالا میسازند. به عنوان مثال، اوره بطور تقریبی 45% ازت و سوپر فسفات تریپل 46% P2O5 دارد. با این وجود سایر کودها بیش از یک عنصر غذایی نظیر فسفات دامونیوم (18% ازت و 46% P2O5) و سولفات آمونیوم (21% ازت و 23% گوگرد) دارند. مخلوط کودها ترکیبی از چند منبع عناصر غذایی هستند که آنالیز مطلوب را تولید میکنند. برای مثال، موزکاران به کودهایی با نسبت بالای پتاسیم نیاز دارند و بنابراین یک مخلوط کود برای این کشاورزان تولید میشود که آنالیز آن 22-5-10 میباشد. با توجه به هزینه خرید، نیاز گیاهان و شرایط محیطی اقدام به انتخاب کودهای شیمیایی میکنند.
دسترسی
دسترسی یکی از مهمترین عوامل در انتخاب کودهای شیمیایی میباشد. حمل کودهای شیمیایی از مناطق دور و نزدیک به منطقه موجب محدودیت در انتخاب کودهای شیمیایی میشود. مواد آلی اصلاح کننده خاک نظیر کودهای حیوانی، خردههای چوب و غیره در منطقه به مقدار زیاد وجود دارد اما مشکل در تهیه و حمل و توزیع آنها، موجب محدودیت در کاربرد مواد آلی میگردد.
واکنش شیمیایی
خواص مواد اصلاح کننده خاک و کودها که بر سرعت فراهمی عناصر غذایی برای گیاه و سرعت واکنش ماده اصلاحی در خاک تاثیر میگذارند عبارتند از:
الف- حل پذیری کود: مواد شیمیایی کمپلکس مثل مواد اصلاح کننده آلی از ترکیبات ساده نظیر املاح کود، کمتر قابل حل هستند و در اثر فعالیت بیولوژیکی تجزیه میشوند. در پیشرفتهای اخیر کودهای شیمیایی با سرعت رهاسازی کند یا کنترل شده نیز تولید گردید. این نوع کودها عناصر غذایی را در طول زمان رها میسازند چون کود را معمولا با مادهای پوشش میدهند که در خاک به آهستگی تجزیه میشود. قابلیت حل کود نیز زمانی مهم میباشد که کود در ترکیب با سیستمهای آبیاری یا با کاربرد آفتکش بکار روند. تزریق کود به داخل سیستمهای آبیاری با کودهای بسیار قابل حل صورت میگیرد. بسیاری از منابع کود فسفاته خیلی قابل حل نیستند و اغلب لازم است از سایر روشهای مصرف علاوه بر آبیاری استفاده شود. سنگ آهکها نیز خیلی کم قابل حل هستند و واکنش آنها با خاک ممکن است چندین ماه طول بکشد.
ب- اندازه و شکل دانه کود: دانههای کوچکتر معمولا سریعتر قابل حل هستند و بنابراین قابلیت جذب آنها برای گیاه بیشتر میباشد. بهرحال اشکال گرانوله ممکن است از اشکال پودری بواسطه اثرات باد و روش مصرف، کاربرد آسانتری داشته باشند. اندازه متفاوت دانههای چند منبع کود در مخلوط کودها میتواند منجر به مشکل جدا شدن دانهها در کیسه کود و کاهش یکنواختی کاربرد کود گردد. برای اجتناب از این مشکل از گرانولهایی استفاده میشود که همه عناصر غذایی کود را با هم دارند.
هزینه و سهولت تهیه
عامل محدود کننده اصلی در استفاده از کودها اغلب هزینه میباشد. هزینه حمل کودها به مناطق کشاورزی موجب افزایش قیمت کودهای شیمیایی میشود. بهرحال بسیاری از کشاورزان بیشتر در سهولت کاربرد کودها مشکل دارند. بطور کلی کودهای اختصاصی نظیر کودهایی با رهاسازی کند و بسیار قابل حل گرانتر از سایر کودها هستند.
شاخص نمک
کودهای شیمیایی اثرات متفاوتی در افزایش غلظت نمک در محلول خاک دارند. غلظت زیاد نمک میتواند به گیاهان آسیب بزند، مخصوصا وقتی که گیاهان در مرحله گیاهچه باشند. قرار دادن کود بطور مستقیم نزدیک به بذور در هنگام کاشت میتواند منجر به کاهش جوانهزنی یا رشد اولیه شود. با قراردادن کود در فاصله کمی از بذر یا گیاهچه میتوان از این خسارت نمک اجتناب نمود. بطور کلی کودها با آنالیز بالا کمتر از کودهایی با آنالیز پایین خسارت نمک را دارند چون از این نوع کودها در هنگام مصرف به مقدار کمتری که همان مقدار عناصر غذایی را دارد لازم میباشد. بعلاوه کودهای ازته و پتاسیم بطور کلی شاخص نمک خیلی بالاتری در مقایسه با کودهای فسفاته دارند.
تشکیل اسید، باز یا خنثی
کاربرد کودهای دارای آمونیوم نظیر سولفات آمونیوم میتواند باعث افزایش اسیدیته خاک شود. سایر کودها مانند سولفات پتاسیم روی PH خاک اثری ندارند. کودی مانند نیترات پتاسیم میتواند اسیدیته خاک را کاهش دهد. اختلاف در اثر این کودها روی PH خاک ناشی از واکنشهای شیمیایی مختلف میباشد که هنگام کاربرد در خاک دستخوش تغییر میشوند. چند ماده اصلاح کننده خاک در وهله اول جهت تنظیم PH خاک بکار میروند از قبیل آهک، اکسید کلسیم برای افزایش PH و از عنصر گوگرد، سولفات آمونیوم، سولفات آهن و اسید سولفوریک برای کاهش PH خاک استفاده میکنند.
