خاک پرلیت چیست؟

یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای رشد مطلوب گیاهان، استفاده از خاک با کیفیت و مناسب است. انواع متفاوتی از خاک وجود دارد که از ترکیبات مختلفی ساخته می‌شوند. بسیاری از گیاهان برای رشد خود نیازمند خاک‌های سبک و متخلخل هستند. یکی از این خاک‌ها پرلیت است که برای  گیاهان بسیار مفید می‌باشد. در این مطلب راجع به خاک پرلیت و کاربرد آن در کشاورزی صحبت خواهیم کرد.

خاک پرلیت چیست؟

خاک پرلیت نوعی سنگ آتشفشانی و حاوی عنصر سیلیس می‌باشد که در دسته شیشه‌های آتشفشانی طبقه‌بندی می‌شود. این ماده طی فرایندهای هوازدگی و دگرگونی‌های متعدد به ساختارهای سست تبدیل می‌شود. خاک پرلیت دارای 2 الی6 درصد آب می‌باشد و بنابراین در صورت حرارت می‌تواند به حدود ۴ تا ۳۰ برابر حجم اولیه خود منبسط گردد و شکل فیزیکی سبک با منافذ بسیار زیاد ایجاد می‌کند.   این فرآوری رنگ پرلیت را از خاکستری یا سیاه شیشه‌ای به سفید برفی یا سفید خاکستری تبدیل می‌کند. خاک پرلیت به دلیل معدنی بودن حاوی درصد قابل‌توجهی از عناصر نظیر آهن‌، سدیم، کلسیم و کانی‌های دیگر است.

  پرلیت فرآوری شده ماده‌ای سبک، متخلخل با PH خنثی، مقاوم در برابر مواد شیمیایی، عایق صوت و حرارت و قادر به جذب و نگهداری آب می‌باشد. از این رو با پرلیت می‌توان آب را به میزان زیاد و به مدت طولانی و با یک توزیع و پخش یکسان در دل خاک در اختیار ریشه قرار داد و از هدر رفتن آن جلوگیری کرد. در واقع انباری بسیار کوچک برای نگهداری مقادیر بسیار بزرگی از آب برای گیاه در دل خاک ایجاد می‌گردد که به مرور آب را در اختیار ریشه قرار می‌دهد.

انواع خاک پرلیت

در واقع پرلیت را می‌توان بر اساس اندازه دسته‌بندی کرد. پرلیت در اندازه‌های3-0میلی‌متر، 6-0 میلی‌متر و 6-2 میلی‌متر موجود است. پرلیت 0-6 میلی‌متر را می‌توان برای ایجاد محیط کشت یا برای بهبود خاک استفاده کرد. پرلیت 2-6 میلی‌متر برای بسترهای معدنی یا خاک گلدان مناسب است. برای شل کردن خاک  نیزمی‌توان از هر سه نوع پرلیت استفاده کرد.

خواص خاک پرلیت

پرلیت خاکی غنی، باکیفیت و بسیار مفید برای گیاهان است. چراکه، همانطور که اشاره شد، می‌تواند آب زیادی را به مدت طولانی و به صورت یکنواخت در اختیار ریشه گیاه  قرار داد و از هدر رفتن آن جلوگیری کرد. در واقع انباری بسیار کوچک برای نگهداری مقادیر بسیار بزرگی  آب برای گیاه است و می‌توانند از متراک شدن خاک جلوگیری کند. پرلیت استریلیزه و عاری از هر گونه ناخالصی‌ ازجمله انواع میکروارگانیسم‌های مضر است. جالب‌تر آنکه خاصیت علف‌کشی نیز دارد. پرلیت از شسته شدن مواد غذایی خاک جلوگیری می‌کند.

وجود تخلخل در پرلیت، امکان تبادلات هوایی و گازی  برای ریشه گیاه را به سهولت فراهم می‌کند و به همین علت باعث اصلاح سیستم هوادهی و آبدهی خاک و در نتیجه بهبود عمل تهویه خاک می‌گردد. این خاصیت باعث می‌شود که ریشه‌ها و اندام‌های زمینی گیاه با سهولت بیشتری در خاک حرکت کنند. PH خنثی پرلیت (در حد 5/7-5/6) از هر گونه اختلال در ریشه گیاه جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر به دلیل رنگ سفید و عایق بودن در برابر نور خورشید مانع هر گونه تغییرات ناگهانی در دمای خاک و ایجاد شوک به ریشه گیاه می‌گردد. پرلیت به دلیل معدنی بودن و در نتیجه مشابهت با ترکیب شیمیایی خاک، هیچ گونه اختلالی در ساختمان خاک ایجاد نخواهد کرد.

 موارد مصرف خاک پرلیت

ویژگی‌های منحصر به فرد پرلیت باعث شده که این ماده موارد استفاده بسیاری زیادی در صنایع  ساختمان، کشاورزی، غذایی، پتروشیمی، نسوز، دام و طیور، آب و فاضلاب، سرامیک، عایق کاری، درب‌های ساختمانی، دکوراسیون و... داشته باشد.

طز تهیه خاک پرلیت

در باغبانی از پرلیت به‌عنوان یک افزودنی برای بهبود خاک یا به‌عنوان بستری مجزا برای خاک گلدان استفاده می‌شود. برای استفاده پرلیت به‌عنوان بستر کاشت گیاه و بستری برای رشد و پرورش بذر می‌بایست ترکیبی مناسب از پرلیت و کودهای شیمیایی و کوکوپیت ایجاد نمود. از این ترکیب می‌توان برای برخی از گیاهان گلدانی نیز استفاده کرد. نسبت پرلیت به خاک گلدان باید طوری باشد که تراکم دانه‌های آن در خاک مشخص باشد. پرلیت را می‌توان در سطح خاک نیز پراکنده کرد تا به‌تدریج در خاک نفوذ کرده و زهکشی را بهبود بخشد. پرلیت را می توان در سطح چمن‌ها نیز استفاده کرد.

از پرلیت مخلوط نشده می‌توان در ته گلدان‌ها برای زهکشی استفاده کرد. در ترکیب خاک پرلیت با خاک گلدان از پرلیت به نسبت 3 به 1 به همراه خاک برگ و خاک چوب یا خاک سبک استفاده می‌شود.  

خاک‌های ماسه‌ای فاقد قدرت نگهداری و جذب آب هستند و خاک‌های رسی فاقد قدرت تبادلات گازی و زهکشی خوب هستند. هر دو نوع خاک توسط پرلیت اصلاح‌پذیرند. ترکیبات خانگی را می‌توان با استفاده از ترکیبی از پرلیت، لوم و خزه ذغال سنگ نارس با نسبت مساوی درست کرد.

به طور کلی از پرلیت بیشتر برای اصلاح خاک در گل کاری، باغبانی، زمین‌های سولفاته، کشت‌های دیمی و زمین‌هایی با بافت سنگین استفاده می‌شود. خاک پرلیت می‌تواند مشکل فیزیکی و شیمیایی خاک را به بهترین شکل ممکن حل نماید و با توجه به نرخ و تولید پائین از کودهای شیمیایی کاملاً مقرون به صرفه است.

 سخن پایانی

پرلیت یکی از پرکاربردترین و در عین حال ارزان‌ترین ترکیبات برای ایجاد خاک باکیفیت و مفید برای گلدان است. برای خرید خاک پرلیت مقاوم و سالم و تعیین سایز متناسب با نیاز خود دقت نمایید.  هرچند بر اساس تحقیقات  صورت گرفته پرلیت خنثی است و سمیت خاصی برای انسان ندارد، با این وجود بهتر است در هنگام کار با پرلیت مانع ورود گرد و خاک ناشی از آن به داخل چشم، بینی و دهان خود شوید. گرد پرلیت می‌تواند مشکلات تنفسی را تشدید و موجب التهاب چشم‌ها شود.