اطلاعاتی درباره خاک پیت ماس که شاید ندانید

اینکه پیت ماس در شرایط مرطوب فاسد نمی شود آن را عاملی مناسب برای قرار گرفتن در کمپوست تبدیل میکند و سبب میشود مواد مغذی کمپوست در دراز مدت و به آرامی آزاد شوند.

---

پیت ماس به مواد فیبری اطلاق می شود که از تجزیه خزه یا ماس و موجودا ت زنده دیگر در طی چندین هزار سال در باتلاق های توربی بوجود می ایند . معنای لغوی عبارت پیت ماس ، خزه تورب است . پیت ماس در واقع لاشه نوعی خزه است که آن را خزه تورب ، و به انگلیسی اسفاگنوم ( Sphagnum) می نامند. این گیاه جزو گیاهان ابتدایی بوده و متعلق به خانواده بریفایت ها (Bryophytes) می باشد. خزه تورب بدون بذر و گل بوده و از طریق هاگ تولید مثل می کند. دلیل نامگذاری آن رویش این گیاه در خاک های تورب دار که در واقع همان ذغال سنگ نارس است می باشد. این خزه ها در محیط های مرطوب و سایه ای رشد می کنند و وقتی که خزه ها شروع به تجزیه کنند، این زمین های مرطوب به بوته های پیت ماس تبدیل می گردند. هوای مرطوب ، دمای پایین محیطی با اکسیژن و باکتری کم ، شرایطی را به وجود می اورد که حضور باکتری ها کاهش می یابد و رشد گیاه بیشتر از میزان تجزیه می شود . آن قسمت از برداشت که از سطح زمین ها باشد و حاوی خزه های تازه تر است ماس تورب (Sphagnum Moss) و قسمتی که از سطوح زیرین برداشت می شود پیت ماس (Peat Moss) نامیده می شود. در مناطقی که خزه‌های اسفاگنوم منشا اصلی توده‌های گیاهی هستند، پیت حاصل اغلب به‌عنوان خاک پیت ماس یا پیت ماس خزه‌ای شناخته می‌شود. بنابراین، پیت یک مفهوم کلی است که همه نوع ا‌نباشته پوسیده گیاهی را توصیف می‌کند. 

چه کشورهایی بیشترین میزان تولید پیت ماس (خزه تورب) را دارا می باشند ؟

خزه تورب بیشتر در شمال نیم کره شمالی در سرزمین‌های بسیار مرطوب توندرا ، بوجود می اید . مکانی که در ان گیاهان بزرگ تر به دلیل سرمای شدید و شرایط اب و هوایی سخت رشد پیدا نمی‌کنند. مانند سرزمینهای منتهی به اقیانوس منجمد شمالی، نروژ ، لیتوانی و استونی و در نیم کره جنوبی در کشور نیوزلند و جزایر تاسمانی و جنوب شیلی و آرژانتین که دارای تنوع گونه‌ای بسیار کمتری می‌باشد. بیشترین میزان این خزه در روسیه و پس از آن کانادا قرار دارد. کشورهایی مانند فنلاند، سوئد، ایرلند و آلمان نیز شرایط ایده آل آب و هوایی را برای این بوته ها دارا هستند.

نحوه برداشت پیت ماس چگونه است ؟

برداشت پیت ماس فرآیندی نسبتا پرزحمت است . تولید کنندگان سعی می‌کنند در برداشت‌های خود پایدار باشند، یعنی با دقت مکان‌های مناسب را تعیین می کنند و سپس مقداری پیت را برای بازتولید با‌قی می گذارند.
درابتدا تعدادی گودال اطراف پیت ‌لندها حفر می‌کنند تا آب ان تخلیه شود. یک گودال زهکشی اصلی در اطراف حفر می‌شود. گودال‌های کم‌عمق موازی با یکدیگر ایجاد می‌کنند تا میزان آب موجود در پیت را حدود ۸۵ درصد کاهش دهند.
پوشش سطحی گیاه را برای آشکار شدن پیت جدا می‌کنند . سپس خزه‌ی زنده را جمع‌آوری کرده ، که معمولا برای ترمیم مناطق قبلی برداشت پیت و یا تولید آستر برای سبد‌های آویز استفاده می گردد.
زمین‌های برداشت شده ، هموار و اندکی برجسته هستند تا زهکشی روان‌آب سطحی را تقویت کنند .
پس از ان لایه سطحی پیت را خرد می‌کنند تا نرم شده و فرآیند خشک شدن را سرعت ببخشد .
زمانی که رطوبت لایه سطحی به ۵۰ درصد برسد، محصول نهایی را بوسیله مکنده های بزرگ برداشت می کنند .

ویژگی و مزایای پیت ماس چیست ؟

درگذشته از پیت ماس به عنوان سوخت استفاده می شد . پس ازسال۱۹۴۰ پیت ماس جایگاه خود را در باغبانی و کشاورزی پیدا کرد .و به دلیل ویژگیهایی که در زیر به ان اشاره می کنیم به یکی از پر کاربردترین بسترهای کشت در کشاورزی و باغبانی تبدیل شد .
ظرفیت بالا در نگهداری آب : پیت ماس قادر است تا ۲۵ برابر وزن خشک خود آب نگه دارد ، و بتدریج آن را در اختیار گیاه قرار دهد. به این ترتیب سبب افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک های ماسه ای و شنی، افزایش میزان جذب و افزایش قابلیت بیولوژیکی مواد مغذی می شود.
pH اندکی اسیدی : بسته به منبع پیت ، pH بیشتر پیت ماس‌ها به‌طور متوسط در دامنه‌ی ۳٫۵ تا ۶ قرار دارد. برای گیاهان خاص، داشتن یک بستر کشت با pH اسیدی کم ، یک مزیت بزرگ است. این عامل موجب افزایش ظرفیت بافری خاک و جلوگیری از شسته شدن مواد مغذی کود می شود. همچنین بدان معنی است که برای طیف گسترده ای از گیاهان اسید دوست ایده آل می باشد .
وزن سبک : پیت ماس زمانی که برداشت و خشک می‌شود، وزنی معادل ۳۸۸ کیلوگرم در هر مترمکعب دارد، درصورتی که هر مترمکعب از خاک سطحی حدودا ۶۳۵ کیلوگرم وزن دارد.
پیت ماس متراکم نمی‌شود : زمانی که پیت را برای ایجاد پیت ماس خشک می‌کنند، محصول بدست امده خاصیت ارتجاعی دارد و در برابر فشردگی مقاوم است که در این صورت منافذی را برای نفوذ مواد فراهم می‌کند.
تخلیه آسان اب : با وجودی که پیت ماس اب را به‌طور باور نکردنی‌ در خود نگه می‌دارد، به راحتی هم تخلیه می‌شود. آب اضافی به سرعت در پیت ماس حرکت کرده و خارج می شود.
محیط کشت استریل : پیت ماس عاری از هرگونه باکتری، قارچ، دانه‌های علف هرز و یا مواد شیمیایی مضر است . چرا که در شرایطی با اکسیژن کم و بدون تغییر، تشکیل شده است . این ویژگی ها سبب جلوگیری از بروز بیماری هایی می گردد که ممکن است ریشه را بپوساند و آن را به عنوان یک عامل ایده آل در کشت هیدروپونیک مطرح سازد.
نگهداری مواد مغذی : پیت ماس به دلیل اینکه در محیط نامرغوب شکل می‌گیرد، در نتیجه مواد معدنی چندانی ندارد. اگرچه به‌واسطه ساختارش از ظرفیت تبادل کاتیونی بالایی برخوردار است ، یا به‌طور ساده‌تر، محل‌های بسیاری با بار منفی دارد که می‌توانند مولکول‌هایی با بار مثبت نگه دارند مثل مواد مغذی و آب.
استفاده آسان و تمیز: برخلاف دیگر بسترهای کشت، کار با پیت ماس آسان و تمیز است چون گرد و غبار و کثیفی باقی نمی‌گذارد و مانند پرلیت نمی‌ترکد.
محصولی است ارگانیک : برای پرورش نهال و کشت بذر در کشاورزی ارگانیک و هیدروپونیک استفاده می شود.
بهبود تخلخل خاک : پیت ماس سبب بهبود تنفس و هوادهی خاک میگردد و ساختار خاک های رسی و فشرده را بهبود میبخشد. همچنین با توجه به سرعت تجزیه کند پیت ماس، ماندگاری آن نسبتا بالاست. همچنین از خاک در برابر فرسایش محافظت می کند.

معایب پیت ماس چیست ؟

جدا از همه ی ویژگیها و برتری های پیت ماس در مقایسه با سایر بسترهای کشت ،معایبی نیز دارد که در زیر به ان اشاره می کنیم :
مواد مغذی کم: باتلاق‌های پیتی که خزه‌های اسفاگنوم دارند،‌ به‌ دلیل میزان آب بالا و کمبود مواد مغذی، فاقد مواد مغذی هستند.
pH کمی اسیدی : در برخی موارد ، pH اسیدی کم پیت ماس مزیت محسوب می‌شود. ولی در برخی موارد جزء معایب ان است .
تجدید ناپذیری : در مقایسه با دیگر بسترهای کشت مانند کوکوپیت، پیت ماس به آرامی از بین می‌رود. به‌همین‌ دلیل، یک منبع تجدید‌ناپذیر محسوب می‌شود، واستفاده از آن همیشگی نیست .
قیمت بالا: پیت ماس در مقایسه با دیگر اصلاح‌کننده‌های ساختار خاک یا بسترهای کشت، قیمت بالاتری دارد که ‌دلیل ان فرآیند پر زحمت تولید آن است.

کاربردهای پیت ماس چیست ؟

پیت ماس به ‌دلیل مزیت‌های بیشماری که دارد از محبوبیت زیادی در صنعت و در مصارف مختلف باغبانی و کشاورزی برخوردار است .

خاک گلدان : از پیت ماس در ترکیب خاک گلدان استفاده می شود . خاک گلدان ترکیبی از مواد ارگانیک مانند پیت ماس ، کوکوپیت، کود به‌همراه پرلیت ، ورمی کولیت و یا ماسه است. مواد ارگانیک بخش عمده‌ای از مواد و ظرفیت نگهداری آب را تامین می کنند و دیگر اجزا به تهویه ، زهکشی و سبُک نگه‌داشتن مخلوط کمک می‌کنند.
اصلاح ساختار خاک : از پیت ماس به‌عنوان تقویت‌کننده خاک استفاده می‌کنند . با اضافه کردن پیت ماس به خاک‌های ماسه‌ای خشک ،این خاک ها قابلیت افزایش نگهداری اب را پیدا میکنند. هم چنین با اضافه کردن پیت ماس به خاک رس باعث بهبود در زهکشی و فشرده‌سازی کمتراین نوع خاک می شود . خاکهای قلیایی با pH بالا هم با اضافه‌شدن پیت ماس به شرایط خنثی نزدیک‌تر می‌شوند .
بستر کشت بذر : به دلیل نبود دانه‌های علف هرز، قارچ و بیماری‌ها در پیت ماس ، از ان در گلخانه یا خانه برای جوانه زدن بذر و دانه‌ها استفاده می‌شود. و به دلیل خاصیت استریلی که دارد از وقوع پوسیدگی قارچی در گیاه جلوگیری می کند و رطوبت کافی را برای شکل‌گیری ریشه بذر حفظ می‌کند.
کشت هیدروپونیک : افزایش محبوبیت سیستم‌های هیدروپونیک در دو دهه اخیر موجب ترویج استفاده از پیت ماس گردیده . پیت ماس به‌دلیل ظرفیت بالای نگهداری آب ، تخلیه آسان ، ظرفیت بالای تبادل کاتیون ، خاصیت استریل و مقاومت در برابر فشردگی به خوبی در هیدروپونیک‌ها عمل می‌کند.
به بهبود کمپوست کمک می کند: پیت ماس برای تجزیه زمان بیشتری میگیرد و دلیل آن توانایی تجزیه آن بدون نیاز به اکسیژن است. اینکه پیت ماس در شرایط مرطوب فاسد نمی شود آن را عاملی مناسب برای قرار گرفتن در کمپوست تبدیل میکند و سبب میشود مواد مغذی کمپوست در دراز مدت و به آرامی آزاد شوند.

تمام این خصوصیات جذب مواد مغذی را بهبود می بخشد که به نوبه خود یک گیاه قوی و سالم را پرورش داده که گل و میوه ای با کیفیت خوب تولید می کند. در حال حاضر که خاک ها و اراضی ما بدلیل استفاده بیش از حد و فرسایش از بین رفته اند و برخی از خاک ها بطور طبیعی بارور و حاصلخیز نیستند ، استفاده از کمپوست و برخی از زیر مجموعه های آن نظیر پیت ماس برای داشتن گیاهانی سالم و با نشاط ضروری است .وبا توجه به اینکه بسیاری از مردم در محیط های شهری زندگی می کنند که در آن به باغبانی شهری نیاز هست .ضرورت استفاده مفید از پیت ماس قابل درک است .

چه زمانی از پیت ماس استفاده کنیم ؟

در مطالب قبل جزئیات و ویژگیهای ساختاری پیت ماس و مزایا و معایب ان را بر شمردیم .حال باید دید در چه مواقعی استفاده از پیت ماس ضروری است ودر چه مواردی باید از ان اجتناب کرد .
به عنوان بخشی از خاک گلدان هنگامی که خودتان آن را ترکیب می‌کنید از پیت ماس استفاده کنید .
هنگامی که گیاهان و بوته‌های درحال رشد خاکی اسیدی را ترجیح بدهند . مانند گیاهان ؛ زغال اخته و توت ‌فرنگی . بادرنجبویه، ریحان، مرزنجوش، نعنا، پونه کوهی، رزماری و آویشن مارچوبه، تره ‌فرنگی، کاهو، نخود فرنگی و کدو، آزالیا، کاملیا، گل ادریسی و گل صدتومانی .

زمانی که خاک ماسه‌ای است و به ظرفیت نگهداری آب بیشتری احتیاج دارد .
زمانی که خاک رس زهکشی بهتری نیاز داشته باشد.
جهت کاشت بذر و دانه‌ها .

چه زمانی از پیت ماس استفاده نکنیم؟

زمانی که گیاهان و بوته‌های در حال رشد خاک قلیایی را ترجیح بدهند .مانند گیاهان ؛شاه‌توت، تمشک، درخت زغال اخته، مویز و انگور فرنگی. پیچک بوستون، تاج الملوک و شقایق. سیر، زنجبیل و اسطوخودوس.گل پنج‌هزاری، سوسن یک‌روزه، هوستا و مارگریت.
هنگام دادن کود گیاهی به باغ یا باغچه . پیت ماس در حین خشک شدن ، خاک سطحی باغچه را ترک‌ترک می‌کند.
هنگامی که کمپوست به آسانی در دسترس و قابل استفاده است. کمپوست ویژگی‌هایی مشابه پیت ماس دارد و یک منبع تجدیدپذیر است.
در حال حاضر اکثر تولیدکنندگان پیت ماس، علاوه بر مواد تشکیل دهنده پایه و اصلی خزه تورب از مقداری نیترات (ازت)، پتاسیم و کلسیم به منظورغنی شدن بیشتر و تبدیل آن به نوعی کود بهره می‌گیرند. از نشانه‌های کیفت پیت ماس ؛ می توان به کیفیت و کمیت عناصر تشکیل دهنده آن و مقادیر نسبی آنها و دیگری ریزتر بودن دانه‌های آن اشاره کرد. در ایران رنگ سیاه و تیره این ماده بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد .