ورمی‌کمپوست از طراحی تا ساخت و اجرا

در چهار هزار سال قبل  چینی ها از جمله کشورهایی بوده اند که در تهیه کمپوست ، از مواد زاید گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کردند و آنرا برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار داده‌اند.

---

ورمی‌کمپوست   از طراحی تا ساخت و اجرا
برگزیده‌ای از کتاب ورمی‌کمپوست (طراحی، ساخت و اجرا) - تالیف: دکتر محمد علی عبدلی – محمد رضا روشنی
در چهار هزار سال قبل  چینی هااز جمله کشورهایی بوده اند که در تهیه کمپوست ، از مواد زاید گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کردند و آنرا برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار داده‌اند.
در یک فرایند مناسب تجزیه به روش هوازی، هیچ‌گونه بوی نامطلوبی ایجاد نمی‌شود. و اگر در این فرایند بویی استشمام شود، نشان دهنده آن است که عمل تجزیه به خوبی صورت نگرفته و به جای آن نوعی از عملیات تجزیه غیرهوازی یا تخمیر رخ داده است.
جنبه‌های بهداشتی استفاده از مواد زاید جامد به منظور تهیه کمپوست: از نظر بهداشتی دو نکته مهم در دفع و استفاده از مواد زاید جامد قابل توجه است. نکته اول مربوط به شیوع بیماری‌های حاصل از آن مواد در اثر دفع و استفاده غیر بهداشتی آن به وجود می‌آید و نکته دوم اصلاح و تبدیل مواد زاید به کود است که افزون بر کنترل این مواد، منافع اقتصادی قابل توجهی را در بر خواهد داشت. بیماری‌هایی که بر اثر استفاده غلط و دفع غیر بهداشتی زباله و بویژه فضولات انسانی در گشتزارها به وجود می‌آید، به سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:
4-1- بیماری‌های پروتوزوایی: اسهال آمیبی، اسهال بالانتیدیایی و فلاژله‌ای
4-2-بیماری‌های باکتریایی: اسهال خونی، حصبه، و تب‌های شبه حصبه A و B و C و غیره
4-3- بیماری‌های کرمی: آسکاریس، اکسیوریازیس، تریشینازیس، بیلاردیازیس و بیماری‌های ناشی از کرم قلابدار
اسکات در پژوهش‌های خود که بر روی کود سازی در چین انجام داد مشاهده کرد تمام عوامل بیماری‌زای ناشی از مدفوع (انسان و حیوان) از بین خواهد رفت. بهترین و موثرترین وسیله کنترل، همان کود سازی در شرایط هوازی است. متاسفانه در کودسازی به روش غیرهوازی، برای نابودی تخم‌های آسکاریس مدت شش ماه زمان لازم است و درصد اندکی از انگل‌ها و تخم آنها نیز در این روش در کود باقی می‌مانند.
قابل توجه است در کود کمپوست قارچ‌هایی رشد می‌کنند که با تولید آنتی‌بیوتیکهای ویژه، موجبات ایمنی محصول نهایی کمپوست را تضمین می‌کنند.
به طور کلی در بررسی‌های بیولوژیکی کمپوست امکان رخداد سه واقعه مهم وجود دارد:
همه انگلها و باکتری‌های بیماری‌زا نابود می‌شوند.
گونه هایی از میکرب و سایر موجودات زنده در کود کمپوست باقی می‌مانند که با میکربهای معمولی خاک معارض
نیستند.
مواد آنتی‌بیوتیک در محصول نهایی کمپوست باقی می‌مانند.
1.افزون بر کربن، هیدروژن و اکسیژن، مواد دیگری مانند ازت، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم، منیزیم و آهن به مقدار زیاد برای تغذیه گیاهان ضرورت دارد که هفت عنصر گفته شده را عناصر عمده می‌نامند. و نبود آنان سبب پژمردگی و نابودی گیاهان خواهد شد.
2.هوموس افزون بر داشتن مواد اصلی غذایی مانند ازت، فسفر و پتاس که برای خاک ضروری هستند، دارای عناصر جزیی اساسی همچون کبالت، منگنز، مس، نیکل، روی و غیره می‌باشد که برای رشد گیاه بسیار مناسب‌اند که کود شیمیایی فاقد این عناصر است.
3.هفت عنصر دیگر مورد نیاز، یعنی مس، منگنز، روی، سدیم، بور، مولیبدن و کلر که به مقدار کمتری برای تغذیه گیاهان مورد نیاز هستند، عناصر جزیی نامیده می‌شوند.
4.جدول مقایسه عناصر جزیی در کود حیوانی و کود کمپوست بر حسب کیلوگرم در هر ده تن
-->-->--> -->

     

1. اگر منظور از مصرف کمپوست، جلوگیری از فرسایش خاک باشد، باید در مقدارهای بین 300 تا 500 تن در هر هکتار به مصرف برسد. البته امکان مصرف 50 تن در هکتار برای برخی از زمین‌ها نیز وجود دارد.
2.  ویژگی‌های کمپوست غنی و بهداشتی:
· مواد ضروری برای رشد گیاه( هورمون‌ها، آنتی‌بیوتیکها و عناصر جزیی) در آن به حد کافی وجود داشته باشند.
· مواد مضر، بیماری‌زا و آلوده کننده برای انسان، حیوان و گیاه نداشته باشد و برای آب و خاک و هوا آلوده کننده نباشد.      . مقدار مواد معدنی آن(نیتروژن، فسفر، پتاسیم و غیره) مناسب باشد.
· مقدار ماده آلی آن( هیومین، سلولز، پروتئین و غیره) مناسب باشد.(20- 15 درصد)
· درصد ناخالصی‌های آن(فلزات، شیشه، پلاستیک و غیره) در حد قابل قبول باشد.
· مقدار رطوبت آن در حد مناسب باشد(کمپوست بسته‌بندی نشده کمتر از 50 درصد و بسته‌بندی شده کمتر از 20 درصد باشد)
· رنگ قهوه‌ای تیره مایل به سیاه داشته و بوی نامطبوع نداشته باشد.

· مقدار نسبت   آن مناسب(کمتر از 30 ) باشد.  

· ظرفیت زیاد تبادل و جذب آب و بنیان‌های شیمیایی داشته باشد.
1. معایب کمپوست:
· تمام زباله‌های شهری قابل تبدیل به کمپوست نیستند و حمل و نقل مازاد آنها به محل دفن، هزینه‌های ویژه خود را در پی دارد.

· تهیه کمپوست به‌طور معمول نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه زیادی داشته و هزینه‌های مکانیزه کردن را در بر دارد.
· راکد بودن بازار فروش کمپوست در برخی موارد سبب ایجاد عدم ثبات اقتصادی در این برنامه ها می‌شود.

· اغلب کارخانه‌های کمپوست به دلیل تولید بوهای نامطبوع مورد اعتراض مردم قرار می‌گیرند.
· در بسیاری موارد و بویژه در کشورهای در حال توسعه، احداث صنایع کمپوست سبب وابستگی به کشورهای توسعه یافته می‌شود.
1. کرم‌های خاکی که به لاتین لومبریسیده و به عربی خراطین نامیده می‌شوند، از دیر باز مورد توجه محققان و صاحب‌نظران قرارداشته‌اند و ارسطو برای نخستین بار به نقش کرم‌های خاکی در تجزیه و فساد بقایای گیاهی و جانوری و نگهداری ساختمان خاک و تهویه و حاصلخیزی آن توجه بیشتری کرد.
2. ویژگی‌های کرم آیزینیا فوتیدا:
· سرعت رشد(7 میلی‌گرم به ازای هر کرم در روز)
· حداکثر وزن بدن هر کرم(1500 میلی گرم)
·سن تقریبی رسیدن به بلوغ(50 روز)
· شروع پیله‌گذاری(55 روز)
· تعداد پیله به ازای هر کرم در روز 35/0
· میانگین تعداد نوزاد خروجی از هر پیله 7/2
1.کرم های خاکی مرحله مشخص لاروی نداشته‌اند و نوزادان آنها پس از خروج از تخم، رفته رفته بالغ می‌شوند.
2. در کرم‌های خاکی از آنجا که خون از درون رگها خارج نمی‌شود، به آن دستگاه گردش خون بسته گفته می‌شود. خون کرم دارای هموگلوبین است که در پلاسما محلول بوده و به همین دلیل خون کرم به رنگ قرمز است، کرم خاکی قلب واقعی ندارد و خون از درون رگ پشتی به سمت جلوی بدن جریان می‌یابد و در قسمت جلوی بدن، پنج جفت لوله (قلب‌های کاذب) رگ پشتی را به رگ شکمی متصل می‌کنند. این لوله‌های عضلانی گاهی منقبض و منبسط می‌شوند. خون را به حرکت در می‌آورند.
3. ظرفیت تولید مثلی کرمها در زیر آورده شده است:
·تخم در شرایطی که محیط مرطوب و درجه حرارت 27- 16 درجه سانتی‌گراد باشد، در عرض 20- 14 روز کامل می‌شود. و کرم‌های کوچک از آن بیرون می‌آیند.
· تخم حاصل که 4-3 میلی متر طول دارد پیله یا کپسول نامیده می‌شود.
· درون هر پیله 15-2 عدد بچه کرم وجود دارد.
· بچه کرم‌ها از یک انتهای تخم خارج می‌شوند.و دارای رنگ شفاف هستند.
· طول هر بچه 5/0 تا یک اینچ است.
· هر بچه کرم پس از 90- 30 روز به بلوغ جنسی می‌رسد.
·کرم‌های بالغ تغذیه‌کننده از لجن فاضلاب و فضولات خانگی به اندازه یک دهم کرم‌های بالغ تغذیه‌کننده از فضولات گاوی و اسبی، پیله تولید می‌کنند.
1.کرم‌های خاکی امروزه به سه منظور اصلی و عمده پرورش داده می‌شوند:
· اول افزودن آن به صورت کرم زنده فعال به خاک
· استفاده از کمپوست کرمی تولید شده توسط کرم‌ها به عنوان یکی از غنی‌ترین و بهترین کمپوست‌های موجود برای اصلاح بافت فیزیکی و غنی ساختن خاک
· استفاده از آن به صورت خشک و منجمد برای تغذیه دام و طیور
1. صنعت پرورش کرم دارای چند محور با ارتباط متقابل با یکدیگر است:
· پرورش کرم در کشاورزی( شامل کاربرد کرم های خاکی و محصولات مربوط به آنها در کشاورزی
· پرورش کرم در مدیریت محیط زیست( کاربرد کرم‌ها و محصولات مربوط به آنها در مدیریت و حفظ محیط زیست)
· پرورش کرم در مدیریت مواد زائد(کاربرد کرم های خاکی و فنّاوری‌های مربوط به آنها در مدیریت و کاهش مواد زاید تولید شده)
1. کاربرد کرم‌های خاکی در مدیریت مواد زاید تا حدود زیادی یک فرایند مستقیم و مداوم است( مواد زاید از یک طرف وارد
سامانه شده، سپس توسط کرمها تبدیل به کود گردیده و از سوی دیگر سامانه، محصولات خارج می‌گردند.)

2 . تحقیقات کرم شناسی در مدیریت مواد زاید در اواخر دهه هفتاد با انجام یک کنفرانس در سیراکوز شهر نیویورک ایالات متحده آمریکا آغاز شد و محققین دانشگاه‌های کورنل و سیراکوز نتایج پژوهش‌هایی انجام شده را مطرح و پس از آن با تشکیل کارگاه آموزشی در کالامازو ایالت میشیگان آمریکا در مورد تثبیت مواد آلی زاید رونق بیشتری گرفت.( ادواردز(Edwards) با ارائه کتابی با عنوان راهنمای تولید کمپوست کرمی در توسعه این دانش کمک شایانی به عمل آورده است.)

3. دو عامل اساسی مانع جلوگیری از توسعه مطلوب و گسترده طرح‌های تولید کمپوست کرمی به شرح زیر است:
· ناکام ماندن طرح‌های بیع متقابل پرورش کرم بدلیل آنکه این صنعت هنوز سودآوری لازم را ندارد.
·تغییر یافتن روش‌های فراوری، سطوح کنترل کیفیت و فرایند و تغییر مواد غذایی کرم‌ها که مجموعاَ باعث تغییر کیفیت و نوع عملکرد کمپوست کرمی در بازار فروش می‌شوند. در این رابطه دانش و فنّاوری کاملاَ جدیدی بر اساس اثرات کاربرد محصولات کمپوست کرمی برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی و مراتع ایجاد شده است که در آنها کرم‌های خاکی محل تجمع زیستی فلزات سنگین و مواد سمی بوده و همچنین به عنوان مصرف‌کننده و از بین برنده عوامل بیماری‌زا عمل می‌کنند. موسسه پرورش کرم استرالیا در حال حاضر پیش‌نویس ( بهترین‌ رهنمودهای عملی تولید کمپوست کرمی ) را در دست تهیه دارد و آنرا برای خدمات مشاوره‌ای صنعت پرورش کرم به کار خواهد برد.
1.صنعت پرورش کرم بجای ماهیت علمی و موضوعی دارای جنبه عملی و کاربردی است و به سه طبقه کلی تقسیم می‌شود:
·صنعت اولیه: شامل پرورش کرم، تولید کمپوست کرمی، تثبیت مواد زاید توسط کرم‌ها و نهایتاَ کشاورزی به کمک کرمها می‌باشد. منظور از پرورش کرم‌ همان تولید کرم به عنوان خوراک دام و طیور، غذای(پروتئین) کرمی، طعمه زنده(ماهیگیری) و کاربردهای مختلف کرمها در علم پزشکی است. و تولید کمپوست کرمی شامل کاربرد کرم‌های خاکی در تولید کود کرمی به عنوان اصلاح‌کننده خاک و مخلوط‌های گلدانی است. و تثبیت مواد زاید بوسیله کرم‌ها بر کاربرد در تثبیت و کاهش حجم مواد زاید دفع شده از طریق تبدیل آنها به کمپوست تکیه دارد. و کشاورزی به کمک کرم‌ها نیز همان کاربرد کرمها در کشاورزی برای مدیریت میدانی مواد زاید کشاورزی، اصلاح و بهبود قابلیت تولید محصولات کشاورزی و چراگاهها به کمک کرم‌ها بوده و در باغبانی نیز به منظور افزایش رشد و تکثیر گیاهان کاربرد دارد.
·صنعت دوم: این صنعت در برگیرنده صنایع ساخت و فراوری مانند ساخت تجهیزات تولید کمپوست کرمی و برداشت محصولات تولید شده، آمیختن، فراوری و بسته‌بندی کود و افزودن مکمل‌هی غذایی پروتئینی به آن(فراوری غذاهای کرمی) است.
·صنعت سوم: این صنعت شامل بررسی‌های کرم شناسی، خدمات جانبی مرتبط با مدیریت مواد زاید ( خدمات مشاوره‌ای و قراردادی به منظور هدایت و انجام بازرسی‌های لازم، تنظیم و راه‌اندازی و بهره‌برداری تاسیسات و مشاغل مرتبط با تولید کمپوست کرمی و پرورش کرم) و در نهایت عمده فروشی، خرده فروشی و به طور کلی ترویج، توزیع و فروش محصولات مربوط به پرورش کرم است.
1.مقیاس‌های مختلف پرورش کرم و تولید کمپوست کرمی:
· مقیاس متوسط( خانگی یا تجاری)
· مقیاس کوچک(خانگی)
· مقیاس بزرگ( تجاری یا صنعتی)
برای طبقه‌بندی فوق دو نوع معیار متمایز وجود دارد، مقیاس کمیت و مقیاس اندازه واحد تولید کمپوست کرمی که باید به هر دو توجه کرد:
-->-->--> -->

 

-->-->--> -->

نرخ فراوری مواد آلی مختلف مطابق با نوع ماده زاید، گونه‌های کرم مورد استفاده و عملیات مدیریتی انجام شده، متغیر خواهد بود و در ثانی به طور معمول به هنگام پژوهش‌های واحدهای پرورش کرم، به صورت مرحله‌ای طراحی می‌شوند. برای مثال هر واحد بزرگ می‌تواند با تعداد زیادی مقیاس متوسط راه‌اندازی شود.
1.    مایعات کرمی(چایی کرم): این مایعات محصولات جانبی فرایند تولید کمپوست کرمی به شمار می‌روند. به طور کلی دو نوع مایع کرمی وجود دارد. نوع اول مایع مدفوع کرمها بوده که از تجزیه مواد آلی ایجاد شده و یا حاصل رطوبت اضافی بستر کرم‌هاست که از درون توده کمپوست به صورت شیرابه تراوش می‌کند. نوع دوم نیز مدفوع مایع شده کرم‌ها بوده است که بر اثر ریختن مدفوع جامد کرم درون آب و سپس هوادهی، هم زدن، ته نشین و صاف کردن مایع خاصل برای جداسازی ناخالصی‌های و مواد جامد آن تولید می‌شود. تعیین کیفیت مایعات کرمی یا چایی کرم با استفاده از یک روش غیر دقیق علمی صورت می‌پذیرد. این چای برای پرورش گیاه در سامانه‌های کشت آبی(هیدروپونیک)، آبیاری گلدانها و آبیاری تحت فشار باغ‌ها، قابل استفاده است. (ضرورت تدوین و تصویب استاندارد)
2.    ورمی‌کمپوست یا مدفوع کرم‌ها همان مواد دفعی کرم‌ها در خالص‌ترین حالت آن است، در حالی که کمپوست کرمی مخلوطی از مواد دفعی کرم‌ها و مواد آلی فراوری نشده است.
3.   عمل تولید کمپوست کرمی را می‌توان بر حسب مواد موجود، در هر مکانی انجام داد کشاورز می‌تواند از مواد زاید کشاورزی، فروشنده سبزیجات از سبزیجات فاسد شده، دامدار از کود حیوانی و خانم‌های خانه‌دار و رستوران‌ها  از مواد زاید آشپزخانه برای تولید کمپوست کرمی استفاده کنند.  بنابراین تولید کمپوست توسط کرم‌های خاکی، در مناطقی که مقدار زیادی زباله جامد وجود دارد. نوعی مدیریت تبدیل این نوع زباله‌ها به شمار می‌رود.  
4.  مقدار مصرف کمپوست کرمی در کشاورزی‌های متداول حدود سه تا پنج تن در هر هکتار، حدود 20- 5 درصد وزن خاک گلدان در گیاهان گلدانی و حدود دو تا پنج کیلوگرم برای هر درخت در باغ‌های میوه است.
5.    مزیت بزرگ این کار، قابلیت اجرا در محیط‌های روباز و سربسته است و بنابراین امکان تهیه در تمامی طول سال را دارد.
6.    جدول مقایسه خصوصیات شیمیایی کمپوست باغی و ‌کمپوست کرمی
-->-->--> -->

1.       

توضیح: نیتروژن نیتراتی شکلی از نیتروژن که بلافاصله توسط ریشه گیاه قابل جذب است.

 

1.      جدول مقایسه خصوصیات شیمیایی کود دامی پوسیده و ‌کمپوست دامی

1.جمعیت‌های میکربی: بخش دهانی کرم خاکی قادر به جویدن و تکه تکه کردن مواد غذایی نیست و برای تجزیه مواد آلی، به میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، جلبک‌ها، نماتدها، پروتوزوآها، روتیفرها، و آکتینومیست‌ها وابسته‌اند تا قادر به بلعیدن مواد نرم شده توسط این میکروارگانیسم‌ها باشند.
2. دلایل زیادی در دست است که نشان می‌دهد عوامل میکربی بیماری‌زا برای انسان توسط کرم‌های خاکی به صورت گزینشی حذف می‌شوند. و عوامل بیماری‌زا همچون گونه‌های سالمونلا و اشریشیاکلی در کمپوست کرمی قادر به ادامه حیات نیستند. دومینگوئز در سال 1997 دریافت که با گذشت 60 روز از آغاز فرایند تولید کمپوست کرمی در یک نمونه ویژه، تعداد کلی فرم‌های مدفوعی از MPN 39000 در هر گرم به صفر MPN در هر گرم تقلیل یافته بود.  کرم‌های خاکی دارای یک سنگدان آسیاب کننده هستند که مواد آلی را تکه تکه می‌کند. کرم‌ها میکروارگانیسم‌ها را همراه مواد غذایی می‌بلعند و به آنها به عنوان یک منبع عمده مواد مغذی وابسته‌اند. از طرف دیگر، روده کرم خاکی نیز بزاق و آنزیم‌هایی را ترشح کرده که به صورت گزینشی گونه‌های خاصی از میکرب‌ها را تحریک می‌کند. کرم‌های خاکی سبب تشدید فعالیت‌های میکربی در مواد زاید شده و بنابراین مواد دفعی و مدفوع کرم‌ها به مقدار بیشتری خرد و کوچک‌تر شده و از نظر میکربی فعال‌تر از مواد غذایی مصرف شده توسط انها می‌شود.
3. کرم های خاکی به طور موثری سبب آغشته شدن خاک با مواد آلی زاید آسیاب شده و میکروارگانیسم‌های مفیدی می‌شود که نرخ مصرف مواد غذایی را افزایش می‌دهد و از این‌رو، میکروارگانیسم‌های بیشتری توسط کرم‌ها بلعیده می‌شوند. کرم های خاکی سبب از بین رفتن مقدار زیادی میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی به صورت گزینشی می‌شوند. نابودی میکرب‌های بی‌هوازی حاصل از رقابت میکرب‌های روده‌ای کرم خاکی بوده و تاثیر کرم‌های خاکی در این زمینه آن است که آنها از راه هوادهی مواد غذایی و تسریع در خشک شدن آنها موجب بهتر شدن شرایط برای فعالیت بیشتر میکرب‌های هوازی و برعکس نامطلوب شدن برای میکرب‌های بی‌هوازی می‌شوند.
4.مهمترین ویژگی‌های کمپوست کرمی در مقایسه با کمپوست معمولی و سایر مواد کودی:  
4-1 کمپوست کرمی در اصلاح بافت فیزیکی خاک، نقش به سزایی دارد و موجب سبک شدن آن می‌شود. بنابراین ضریب حفظ رطوبت در خاک افزایش می‌یابد و آب به مقدار بیشتری در بافت خاک نگهداری می‌شود. در این حالت کمپوست کرمی موجب رها شدن تدریجی آب از خاک شده است و از تبخیر سطحی و یا نفوذ سریع آب به داخل عمق خاک(عمق دور از دسترس گیاه) جلوگیری می‌کند.
4-2 کمپوست کرمی به حل شدن مواد مغذی خاک کمک می‌کند.
4-3 کمپوست کرمی در ایجاد تعادل نسبت مواد معدنی به مواد مغذی در خاک نقش مهمی دارد و با داشتن ترکیباتی چون نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و غیره یک کود بسیار غنی به شمار می‌رود.
4-4  در ترکیب شیمیایی کمپوست کرمی مقدار قابل توجهی چربی یافت می‌شود که آن را تبدیل به یک کود کامل می‌کند،  به همین دلیل در غنی سازی گیاه از نظر مواد غذایی و همچنین احتیاجات متابولیکی آن، بسیار موثر است. به طور معمول، این مواد در سایر کودهای استاندارد تجاری یافت نمی‌شوند. 
4-5 بر اساس بررسی‌های دانشمندان ژاپنی که در سال 1978 منتشر شده است، زمانی که کمپوست کرمی با سایر کودها مخلوط شده و در زمین بکار رود، حلالیت مواد مغذی کود به تاخیر می‌افتد و مدت زمان پایداری آن افزایش می‌یابد. در این حالت، کمپوست کرمی با رها کردن تدریجی مواد مغذی خود در خاک در تداوم طولانی مدت فعالیت کود، سهم به سزایی دارد. همین ویژگی موجب می‌شود که در طول دوران کاشت و داشت گیاه، هیچ‌گونه نیازی به افزودن مجدد کمپوست کرمی به خاک نبوده و در این دوره فقط یک بار استفاده از کود در زمین کافی خواهد بود. اگر کمپوست کرمی با کودهای دیگر مخلوط شود. خواص فیزیکی و شیمیایی خاک همزمان با هم بهبود می‌یابد، بنابراین این ترکیب در تشدید اثرهای مطلوب و عملکرد کود تاثیر می‌گذارد.
4-6 کمپوست کرمی یک کود صد در صد آلی است که به صورت مستقیم جذب ریشه گیاهان می‌شود. این نوع کمپوست، غنی‌ترین محیط برای حیات موجودات ذره‌بینی خاک بوده، ولی باوجود این، بدون بو و عاری از آلودگی است.
4-7   کمپوست کرمی محصولی، با ارزش برای کشت انواع محصولات به شمار می‌آید و در درجه اول برای پرورش گل و گیاهان زینتی و در کشتزارها برای اصلاح نژاد گیاهان مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که نقش اساسی این نوع کمپوست تحریک و تسریع رشد گیاهان بوده، بهترین تاثیر آن در رنگ‌آمیزی گل و بزرگ‌تر کردن آن است.
4-8 ارزشمندترین ویژگی کمپوست کرمی در عملکرد آنزیم‌ها، میکروارگانیسم‌ها و هورمون‌های مختلف موجود در آن است. کمپوست کرمی دارای آنزیم‌هایی نظیر پروتئاز، آمیلاز، لیپاز، سلولاز و کتیناز است که در تجزیه مواد آلی خاک و در نتیجه در دسترس قراردادن مواد مغذی مورد لزوم گیاهان نقش موثری دارد. ویژگی یاد شده  موجب می‌شود تا کمپوست کرمی به عنوان بهترین و اساسی ترین کود برای احیای زمین‌های بایر غیرقابل کشت به شمار می‌رود.
4-9 به‌نظر می‌رسد که کمپوست کرمی در تغلیظ عطر و اسانس گیاهان و گل‌های معطر تاثیر داشته باشد.
 4-10 سایر موارد استفاده از این محصول شامل کاربرد آن در کرت‌های بزرگ پرورش گل، کشتزارهای انگور، محصولات و میوه‌های نوبر و زودرس، بیشه‌زاران و جنگل‌های طبیعی و مصنوعی( تولید چوب)، باغ‌های گردو، مرکبات و زیتون است.
4-11 کمپوست کرمی، سرشار از عناصر پرمصرف و کم مصرف و به شکل قابل استفاده برای گیاه است. براساس گزارش‌های موجود، فضولات کرم‌های خاکی از نظر عوامل شیمیایی دارای مقادیر زیادی مواد آلی و عناصر قلیایی قابل تبادل، شامل سذیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و منگنز قابل استفاده برای گیاه نسبت به خاک اطراف است.
4-12 مواد تحریک‌کننده رشد گیاه نظر اکسین و سیتوکسین در کمپوست کرمی وجود دارد.
4-13 کمپوست کرمی مقدار محسوسی آهن و مس در ترکیبات خود به اشکال شیمیایی و هندسی معین دارد که در اسید هیومیک و منابع دیگر خاک، همانند آنها یافت می‌شود.
4-14 اسدهای هیومیک و برخی از فلزات سنگین در کمپوست کرمی وجود دارد. در طیف‌سنجی با امواج ماورای بنفش و تجزیه شیمیایی توده به وسیله حرارت، مشخص شده است که اسیدهای هیومیک کمپوست کرمی شبیه به نوعی لیگنین گیاهی هستند.
4-15 کمپوست کرمی اثر محرکی بر روی حداکثر رشد گلیسین(سویا) با افزایش در طول ریشه، تعداد ریشه افقی، جوانه زدن طولی و طول قسمت میان دو گره نشای آن و سایر گیاهان دارد.
4-16 فلزات، در مدفوع کرم‌ها(کمپوست کرمی) همراه با افزایش تدریجی غلظت آنها(البته به استثنای کروم و زیرکونیوم) ظاهر می‌شوند. افزودن زغال سنگ نارس و ماسه به کمپوست کرمی موجب کاهش غلظت فلزات 76 تا 94 درصد می‌شود.
4-17 کرم‌های خاکی با تولید کمپوست کرمی سبب کاهش نسبت   به 20 یا کمتر می‌شوند.
4-18 استفاده از فرایند کمپوست کرمی افزون بر تثبیت مواد زاید جامد، فضولات حیوانی و لجن فاضلاب، نتایج مفید دیگری نظیر جداسازی مواد زاید غیرآلی، نداشتن شیرابه، نداشتن بوی زباله و کاهش حجم آن تا حدود 80 درصد را نیز به دنبال دارد.
4-19 هنگامی که مدفوع کرم‌های خاکی با خاک بدون کرم مقایسه شود. نتایج جالب توجه زیر به‌دست می‌آید:
4-19-1 فسفر قابل دسترس مدفوع کرم خاکی هفت برابر بیشتر است.
4-19-2 نیتروژن قابل دسترس مدفوع کرم خاکی شش برابر بیشتر است.
4-19-3 منیزیم قابل دسترس مدفوع کرم خاکی سه برابر بیشتر است.
4-19-4 کربن قابل دسترس مدفوع کرم خاکی دو برابر بیشتر است.
4-19-5  کلسیم قابل دسترس مدفوع کرم خاکی 5/1 برابر بیشتر است.
 با افزایش پوسته تخم‌مرغ خرد شده به فضولات دامی میزان PH افزایش، همچنین کلسیم لازم برای تشکیل پیله تامین و در نتیجه تولید کرم نیز افزایش یافت.
1.از جمله محصولات با ارزشی که از کرم‌های خاکی به‌دست می‌آید، پنج آنزیم آمیناز، فلولاز، فتیلاز، فیتاز و ورماز است که از عصاره خالص کرم‌های خاکی، جداسازی می‌شود. ترکیبی از این آنزیم‌ها به عنوان مواد اولیه حاصل از تجزیه مواد شوینده (پاک کننده) در طبیعت یافت می‌شود.
2. سامانه‌های ویندرو(WINDROW): این سامانه‌ها روش تجاری تولید کمپوست کرمی هستند و نیاز اندکی به فنّاوری دارند. در این روش، مواد آلی زاید در ردیف‌های طولانی با ارتفاع حداکثر 45 سانتی‌متر و با عرض خداکثر 5/2 متر روی زمین ریخته می‌شود. طول مهم نیست. روی سطح خاک سبب نامرغوب شدن محصول تولیدی بدلیل تبخیر و تراوش شیرابه خارج شده می‌شود. از معایب این سامانه، نیاز به سطح زمین زیاد و تعداد کارگر زیاد برای برداشت محصول و جداساری کرمها و طولانی بودن نسبی زمان فراوری مواد آلی (حدود 18-6 ماه) است. سامانه‌های ویندرو به‌صورت روباز و روبسته کاربرد زیادی دارند. موسسه بازیافت در وستلی کالیفرنیا در آمریکا با 300 تن کرم در سال، حدود 75000 تن مواد کودی را در 700 هکتار از مساحت 3200 هکتاری این موسسه فراوری می‌کند. تولید موسسه حدود 100تن  کمپوست کرمی در هفته است. موسسه مذکور در سال 1998 کار فروش کرم در سراسر آمریکا و از سال 1999 به بازارهای جهانی توسعه داده است. از سال 1994 موسسه کرم کرو در کلبورن تگزاس به روش فوق در مساحت حدود ده هکتار در حدود 12 تن فضولات مرغداری را در تابستان کرم با آبیاری روزانه دو بار و هر بار به مدت 15 دقیقه مرطوب نگه داشت. در فصل زمستان هم از آبیاری برای یخ بستن لایه فوقانی به عنوان عایق حرارتی استفاده کرد. و هر هفته ده تن کمپوست کرمی برداشت کرد. در حال حاضر سامانه‌های ویندرو در کشور استرالیا نیز به عنوان روش اصلی و غالب تولید کمپوست کرمی به شمار می‌رود.
3.سامانه‌های با جریان پیوسته(راکتورها): فعالیت کرمهای خاکی به طور معمول در 10 تا 15 سانتی‌متری سطح فوقانی بستر دارای مواد غذایی کرمها صورت می‌گیرد. راکتورهای جریان پیوسته در بین سامانه های تولید کمپوست کرمی  بیشترین  فنّاوری را دارند. ادواردز مدعی است فراوری مواد زاید به ضخامت 900 میلی‌متر در مدت کمتر از 30 روز معادل با نرخ بارگذاری 30 میلی‌متر در روز طی دو تا سه سال هزینه سرمایه‌گذاری را بازگشت می‌دهد.
4. سامانه های منقطع ( بسترها و جعبه‌ها): این سامانه‌ها دارای عمومیت نسبی و کاربرد گسترده در صنعت پرئرش کرم بوده و برای مقیاس‌های کوچکتولید کمپوست کرمی دارای طرح ساده‌ای هستند.
5.راکتور OSCR : در آمریکا به صورت گسترده بهره برداری می‌شود.
6. راکتور WORM WIGWAM: کوچکترین راکتور جریان پیئسته توسط شرکت E.P.M در کوتیج گروو ایالت اورگون آمریکا در مدارس، دانشگاه‌ها، ساختمانهای اداری، مراکز نظامی، موسسات تادیبی و بیمارستانهای سراسر شمال آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سامانه از یک محفظه از جنس پلاستیک بازیافتی به ارتفاع 90 سانتی‌متر و یک درپوش درست شده است. درون محفظه، یک شبکه سیمی از جنس فولاد گالوانیزه به صورت افقی در ارتفاع 40 سانتی‌متری بالاتر از کف محفظه قرار دارد. یک دسته محور که به صورت دستی به حرکت در می‌آید به یک میله درون راکتور متصل بوده و درست بالای شبکه سیمی به تراشیدن کود و ریزش آن به درون شبکه سیمی زیرین راکتور و ذخیره آن می شود. این سامانه از 16 تا 18 کیلوگرم معادل 35 تا 40 هزار عدد کرم استفاده می‌کند و بسته به نوع مواد قادر به فراوری سالیانه 1600 کیلوگرم مواد زاید آلی است.
7.سامانه‌های سینی و طبقه‌ای: سامانه مذکور شامل ظرفهای مختلف به شکل سینی هر سینی به عمق 15 سانتی متر و سه عدد سینی که بر روی هم قرار داده می‌شود.
8.  سامانه‌های گوه‌ای تولید کمپوست کرمی: این سامانه همان سامانه اصلاح شده ویندرو است که برداشت کمپوست تولید شده را بسیار ساده‌تر می‌کند و نیازی به جداسازی مکانیکی یا دستی کرم‌ها نیست. از روش خوراک دهی افقی استفاده شده است و مواد غذایی تازه  با یک زاویه 45 درجه نسبت به افق در طرفین بستر به صورت لایه‌ای یکنواخت و منظم ریخته می‌شود.
9.سامانه‌های فنّاوری محیطی پرورش کرم: یک روش اکو سامانه‌ای یکپارچه برای تصفیه مواد زاید آلی است.
10.مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید: مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید از اهمیت حیاتی برخوردار است و عدم توانایی و ناکارآمدی سامانه‌ها اغلب در اثر سوء مدیریت و نگهداری نامناسب آنهاست. حلاجی کردن بستر، فرایندی است که در آن مواد متشکله بستر بدون زیر و رو و یا مدفون شدن مواد غذایی، از یکدیگر باز شده و هوادهی می‌شوند. این روش با وجود آنکه به هوادهی بستر و حداکثر مقدار نفوذ اکسیژن در آن کمک می‌کند، به ندرت در مدیریت واحدهای تولید مد نظر قرار می‌گیرد. حداکثر عمق نباید بیشتر از 45 سانتی‌متر باشد. آماده سازی مواد غذایی همچون مخلوط کردن و یا پیش‌فراوری و پیش تصفیه مواد غذایی تاثیر نامطلوب دارد. آموزش نیز یکی از عوامل دیگر است.
11.   عوامل کلیدی موثر بر تولید کمپوست کرمی: شامل مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید، شرایط محیطی، نوع مواد غذایی، نرخ بارگذاری، ظرفیت حمل و ظرفیت فراوری و برخی عوامل دیگر همچون عمق بستر، ورودی‌ها و خروجی‌های سامانه، تثبیت مدفوع کرمها و قابلیت انتقال اطلاعات به دست آمده از یک مقیاس تولید به مقیاس دیگر.