نکاتی فنی که در زراعت کلزا باید در نظر گرفته شود

در کشت کلزا تناوب با غلات پائیزه جهت تهیه زمین شخم عمیق لازم است عمق این شخم نباید از عمق خاک زراعی بیشتر باشد در صورت وجود لایه فشرده از دستگاههای زیر شکن استفاده شود .

---

شخم زدن ، نرم کردن خاک و صاف کردن خاک :
در کشت کلزا تناوب با غلات پائیزه جهت تهیه زمین شخم عمیق لازم است عمق این شخم نباید از عمق خاک زراعی بیشتر باشد در صورت وجود لایه فشرده از دستگاههای زیر شکن استفاده شود .
پس از انجام شخم مناسب با بافت و ساختمان خاک و شرایط شخم از ادوات مناسب و تنظیم شده جهت خرد کردن کلوخه ها و متلاشی کردن بقایای زراعت قبلی استفاده شود . در صورت فراهم بودن شرایط و امکانات می توان از رتیواتر نیز به جای دیسک استفاده کرد. در انتخاب ادوات و انجام عملیات نرم کردن خاک باید دقت شود که خاک با حد اقل تردد ماشین نرم گردد و در جریان عمل خاک پودر نشود.صاف کردن خاک نیز پس از نرم شدن خاک به وسیله لولر یا ماله انجام شود . دقت شود مسیر حرکت تراکتور در حین عملیات مختلف ثابت نباشد.
پخش کودهای شیمیایی پایه:
پس از تعیین کود مورد نیاز به وسیله کود پاش سانتریفوژ و یا در صورت امکان با بذر کارهای دارای کود کار مصرف می شود. اگر روش مصرف با کود پاش سانتریفوژ باشد از بذر کاری و اگر با بذر کار کود کار باشد توام با بذرکاری کودهای مورد نیاز مصرف می شود.
در تعیین کودهای شیمیایی پایه اساس کار عبارتند از :
1- استعداد و حاصلخیزی خاک
2- زراعت سال قبل
3- نتایج ازمایش خاک
توجه به این نکته ضروری است که اگر بذر کلزا در تماس با کودهای شیمیایی باشد ممکن است سبز نشود و یا ضعیف گردد لذا اولا در تعیین مقدار و ثانیا در روش مصرف باید دقت گردد.
در صورتیکه در ترکیب کودهای پایه فسفات آمونیوم باشد و یا خاک از مواد آلی کاملا فقیر نباشد نیازی به مصرف کودهای ازته ( اوره یا نیترات آمونیم ) بصورت پایه نیست .
مصرف علف کش خاک کاربر:
برای مبارزه با علفهای هرز به ویژه علفهای هرز پهن برگ که در پاییز جوانه می زنند پس از نرم کردن و صاف کردن خاک علف کش به صورت یکنواخت در سطح مزرعه پخش و به وسیله دیسک به عمق 10 تا 12 سانتیمتر با خاک مخلوط شود. علف کش خاک کاربرد زمانی موثر خواهد بود که در حین مصرف خاک رطوبت لازم برای جوانه زنی بذر داشته باشد و سطح شخم فاقد کلوخه های درشت باشد.
پس از انجام مراحل فوق زمین آماده بذرکاری خواهد بود نیازهای بذر کلزا در مرحله کاشت عبارتند از :
بستر نرم و ثابت ، عمق مناسب و یکنواخت بذر ، رطوبت کافی ( آبیاری )
بذر کلزا در مرحله کاشت به غرقاب شدن ، سله و شوری حساس است .
بذر مورد نیاز جهت یک هکتار کشت کلزا در شرایط فعلی بین 16 تا 10 کیلو در نظر گرفته می شود که بستگی به موارد زیر دارد :
1- خلوص و قوه نامیه هر چه بیشتر باشد بذر کمتر مصرف می شود .
2- اگر ظرایط بذر کاری مناسب باشد ( بخصوص عمق بذر ) مقدار بذر کمتر مصرف می شود .
3- اگر در تاریخ مناسب کشت شود ( منظور تاریخ تامین رطوبت ) بذر کمتری مصرف می شود .
4- هر چه شرایط تهیه بستر مطلوب تر باشد مقدار بذر کمتری مصرف می شود
حداکثر عمق بذر 2 سانتیمتر منظور شود و در اراضی مشکوک به شوری در صورت امکان هیرمکاری می شود جهت ممانعت از تاثیر سوءسله ، غرقاب ، خالی شدن پایه بوته ( عدم ثابت بستر بذر ) ، انباشت رسوبات روی بذور ، شستشو و حمل بذور و تراکم غیر یکنواخت ، تنظیم دقیق بذر کار ها و دقت در آبیاری ضروری است .
اگر بذر کاری با بذرکارهای همدانی انجام می شود نکات زیر باید رعایت گردد :
تمام کارنده ها فعال باشند ، فاصله ردیف ها یکنواخت باشد ، مقدار ریزش بذور از همه لوله های سقوط یکنواخت باشد ،
خاک رطوبت زیاد نداشته باشد ، مراقبت شود که بذور در مخزن بذر بطور یکنواخت توزیع شود ، در اراضی سبک و شیبدار از دستگاههای سه ردیفه و در اراضی بدون شیب و با بافت متوسط و سنگین از چهار ردیفه استفاده شود ، قبل از اقدام به کشت دستگاه برای مقدار بذر تعیین شده کالیبره گردد .
تاریخ خاک آب:
تاریخ کشت یعنی زمان تعیین رطوبت برای جوانه زدن بذر که معمولا\" کشت ها بصورت خشکه کاری است تاریخ اولین آبیاری یا خاک آب است عملیات تهیه زمین و بذرکاری و ایجاد شبکه آبیاری باید در زمانی انجام شود که در زمان مناسب اقدام به خاک آب گردد و تاریخ کشت به تاخیر نیافتد .
تعیین مناسب ترین تاریخ کشت :
در مناطق سرد که برای مقابله با سرما بوته های کلزا باید به مرحله رزت کامل برسد لازم است از حداقل دما 600 درجه سانتیگراد مجموعه میانگین دمای روزانه تا زمان یخبندان برخوردار گردد اگر از تاریخ کشت ( خاک آب ) تا بروز یخبندان مثلا 525 درجه سانتیگراد مجموعه میانگین دمای روزانه جذب بوته های کلزا بشود این بوته ها با 7 برگ و اگر 650 درجه سانتیگراد جذب کنند . از 8 برگ کامل برخوردار خواهد شد و با استفاده از 50 درجه دمای اضافی اندوخته بیشتری ذخیره نموده و در بهار تاج قویتری تولید خواهد کرد . ولی اگر تاریخ کشت تا یخبندان فاصله خیلی داشته باشد ممکن است جوانه های جانبی بعد از تولید 8 برگ کامل تحریک شده و رشد نمایند که در این صورت هم مواد ذخیره ای مصرف می گردد و هم بوته ها به سرما حساس می شوند . لذا انتخاب تاریخ کشت طوریکه بین بوته ها 525 تا 650 درجه سانتیگراد از جمع میانگین دمای روزانه جذب نمایند بسیار مناسب خواهد بود .
تاریخ کشت برای تیپ های بهاره کلزا شرایط دیگری دارد . این ارقام در مناطقی کشت می شوند که سرمای زمستانه شدید ندارند در این مناطق تاریخ را باید طوری انتخاب کرد که زمان پر کردن دانه ( و یا زمان تلقیح گل ) زراعت با گرمای مواجه نگردد . ( دمای بالای 30 درجه سانتیگراد )
آبیاری :
تامین رطوبت برای جوانه زدن بذر از امور بسیار مهم برای داشتن مزرعه سبز یکدست است. در آبیاری های ثقلی ایجاد شرایط نشتی کمک موثری برای یکنواختی مزرعه می نماید لذا به ایجاد شبکه آبیاری نشتی باید توجه شود . شبکه آبیاری نشتی که شامل نهر آبرسان ، نهر اصلی و نهر توزیع کننده ، جویچه ها ( فاروها ) و نهر فاضلاب است باید دقت طراحی و اجرا گردد . علیرغم عملیات صاف کردن زمین ممکن است عوارض جزئی در زمین وجود داشته باشد باید سعی شود .
انهار اصلی از نقاط بلند و انهار توزیع کننده به موازات آنها و انهار فاضلاب از نقاط گود و کمی مایل ( مورب ) به جهت شیب کلی زمین عبور داده شود . در مسیر انهار آبرسان و اصلی به فواصل مناسب با توجه به میزان شیب جهت جلوگیری از تخریب کف و کناره های نهر و رسوب گذاری در نقاط گود زمین پته بندی گردد .
از روش های آبیاری ثقلی معمول که به شرایط اقلیمی ، فرهنگی و سنواتی انجام می شود اگر چه مطلوب نیستند ولی تا تغییر اساسی روش لازم است نسبت به اصلاح معایب عمده دقت شود . در آبیاری درازبند نهایت سعی بر این باشد که مرزهای طولی با حداقل عرض و ارتفاع و همسو با شیب کلی زمین باشد . و ورودی آب هر بند متناسب با عرض بند باشد تا از فرسایش کف بند جلوگیری گردد . در روش آبیاری های کرتی و کرتی زنجیره ای ورودی هر کرت در انتهای شیب تعبیه گردد تا از فرسایش حوزه ورودی و رسوب گذاری در انتهای کرت و همچنین از شکست مرزهای کرت ها و سیلابی شدن مزرعه جلوگیری شود .
آبیاری اول ( خاک آب ) اثرات بسیار تعیین کننده در سرنوشت مزرعه کلزا دارد تنظیم ورودی آب و تثبیت میزان آن تا آخر آبیاری مفید است . میزان ورودی هر جویچه یا کرت یا بند همبستگی منفی با میزان شیب زمین دارد و در عمل باید به اندازه ای باشد که اصطلاحا\" سیاهی آب جلوتر از خود آب حرکت کند.
انتهای تمام جویچه ها ، کرت ها و بندها باید به نهر فاضلاب باز باشد تا از ماندابی شدن ، غرقابی شدن و تجمع رسوبات جلوگیری شود . البته آبیاری خوب آن است که حداقل فاضلاب را داشته باشد و سطح کل مزرعه اصطلاحا\" سیاه گردد .
آبیاری بعد از خاک آب :
بذور جوانه زده کلزا برای خروج از خاک نیاز به خاک نرم و مرطوب دارند و برای تامین این شرایط چند روز پس از خاک آب یک آبیاری سطحی سریع فقط برای مرطوب نمودن سطح خاک لازم است . فاصله خاک آب و آب یک آبیاری سطحی سریع فقط بافت خاک و جهت شیب زمین دارد و ممکن است از سه روز تا 10 روز باشد .
عملیات داشت پائیزه :
الف- بازدید از مزرعه و بررسی وضعیت آفات بخصوص شته و یا کمبود مواد غذایی و رطوبت در این بازدید وضعیت رنگ برگها ملاک عمل خواهد بود.
ب- کنترل علف های هرز در صورت سبز شدن علف های هرز بخصوص بوته ها ی سبز شده از ریزش محصول سال قبل با روش شیمیایی
ج – کود سرک پائیزه در زمان سه برگه شدن بوته ها اولین کود سرک مصرف می شود . اگر هوا بارانی باشد نیازی به ابیاری نیست و گر نه با آبیاری کود سرک قابل استفاده بوته ها خواهد شد .