راهکارهای تغذیه ای برای مدیریت گاوهای شیری تحت تنش گرمایی

در دمای بیش از 25 درجه سانتیگراد گاوشیری به انرژی بیشتری جهت مقابله با گرما نیازمند است تا بتوانند با افزایش اتلاف گرما از طریق پوست یا افزایش تعدا تنفس درجه حرارت بدنش را کاهش دهد .

---

راهکارهای تغذیه ای برای مدیریت گاوهای شیری تحت تنش گرمایی
کشور ما از نظر جغرافیایی در شرایطی قرار دارد که در اکثر نقاط آن در طی ماه های گرم سال دام ها تحت شرایط تنش گرمایی قرار دارند . درجه حرارت مطلوب محیط برای گاوهای شیری در دامنه 5 تا 25 درجه سانتیگراد قرار دارد .
در دمای بیش از 25 درجه سانتیگراد گاوشیری به انرژی بیشتری جهت مقابله با گرما نیازمند است تا بتوانند با افزایش اتلاف گرما از طریق پوست یا افزایش تعدا تنفس درجه حرارت بدنش را کاهش دهد . به هر حال با افزایش درجه حرارت ، برای خنک کردن دام انرژی بیشتری نیاز است و نهایتاً اینکه دام قادر نیست به اندازه کافی خودش را خنک کند .
همچنین تحقیقات نشان داده است که همبستگی بالایی بین افزایش درجه حرارت رکتوم گاو بیشتر از 39.5 درجه سانتیگراد و کاهش تولید شیر وجود دارد بطوریکه به ازای هر .55 در جه سانتیگراد افزایش در دمای رکتوم گاو تولید شیر و مصرف TDN به ترتیب 1.8 و 1.4 کیلو گرم کاهش می یابد.
به هنگام مواجهه با تنش گرمایی موارد زیر باید مد نظر قرار گیرد :
- همواره گاوهای پر تولید تر به شرایط تنش گرمایی حساسیت بیشتری نشان می دهند مثلاً اگر درجه حرارت محیط به 32 درجه سانتی گراد برسد ، میزان ماده خشک مصرفی 8 تا 12 درصد و شیر تولیدی روزانه حدود 20 تا 30 درصدو یا بیشتر کاهش می یابند .
- چنانچه گاوهای پر تولید در اوایل شیردهی یا دوره اوج تولید شیر ، تحت شرایط تنش گرمایی قرار گیرند ، مضرات اقتصادی بیشتری را در پی خواهد داشت . آزمایش های مختلف نشان می دهد که در گاوهای پر تولیدی که در اوایل شیردهی یا دوره اوج تولید شیر ، که تحت تنش گرمایی قرار داشتند ، حدود 5/4 کیلو شیر تولیدی روزانه کاهش یافت . در حالیکه ، هنگام خنک کردن این گاوها میزان کاهش تولید شیر به حدود 5/0 کیلو گرم در روز رسید . بدیهی است که در حدود 5/4 و 5/0 کیلو گرم شیر تولیدی روزانه به ترتیب منجر به کاهش حدود 900 و 100 تا 110 کیلوگرم کاهش تولید در یک دوره شیر دهی خواهد شد .
- گاوهایی که در طی 3 ماه آخر آبستنی تحت شرایط تنش گرمایی قرار می گیرند ، گوساله هایی تولید می کنند که وزن کمتری در حین تولد داشته و مشکلات متابولیکی بیشتری بعد از زایمان دارند. همچنین ، این دام ها حدود 12 درصد شیر کمتر در دوره بعدی شیردهی تولید نموده و درصد آبستنی آنها به سبب کاهش فعالیت در طی فحلی ، کاهش فعالیت تخمدانی و مرگ زودرس رویان و جنین ، کاهش می یابد .
- گاوهایی که تحت شرایط تنش گرمایی قرار می گیرند ، نیاز به مراقبت بیشتر و طولانی تر دارند. در این دام ها مشکلات حین زایمان ، بیماریهای متابولیکی مانند سندرم کبد چرب ، تب شیر، کتوزیس و لنگش ( لنگش ممکن است ناشی از اسیدوز در دام یا افزایش دفع بیکربنات باشد ) یا واکنش های ناخواسته به واکسیناسیون که شامل سقط جنین و مرگ می گردد ، را می توان مشاهده کرد .
- گاوهایی که تحت شرایط تنش گرمایی قرار دارند ، دفعات مصرف خوراک در آنها کاهش می یابد و اغلب در ساعات خنک روز خوراک مصرف می کنند که این منجر به افزایش مصرف خوراک درهر وعده مصرف خوراک می گردد. کاهش مصرف خوراک و مصرف بالا در ساعات خنک روز منجر به اسیدوز ( بالینی و تحت بالینی ) در دام می گردد که علت اصلی لنگش در دام ها در طی فصول گرم سال است . همچنین ، با افزایش درجه حرارت محیط ، سرعت و تعداد تنفس دام افزایش می یابد که این امر دام را وادار می کند تا با دهان باز تنفس نماید ، که تداوم این نوع تنفس به سبب دفع سریع و زیاد دی اکسید کربن از دستگاه تنفس منجر به بروز آلکالوز در دام می گردد . برای جبران کمبود دی اکسید کربن دام ها دفع بی کربنات رااز ادرار افزایش می دهند . افزایش دفع بیکربنات از ادرار سبب می شود تا ظرفیت یافری بزاق که تحت تاثیر مخزن بی کربنات بزاق قرار می گیرد ، کاهش یافته ، متعاقباً ظرفیت بافری شکمبه نیز کاهش یابد . لذا ، دام تحت شرایط اسیدوز بالینی یا تحت بالینی قرار گرفته و لنگش یا بیماری خط سفیدwhite line disease)) ممکن است از چند ماه بعد از تنش گرمایی دردام رخ دهد .
راهکارهای تغذیه ای در مواجه با تنش گرمایی
در روزهای گرم تابستان تنش گرمایی منجر به 15 تا 20 درصد کاهش در ماده خشک مصرفی می گردد . اساسی ترین عاملی که بایستی در این شرایط مورد توجه قرار گیرد جلوگیری از کاهش میزان مصرف خوراک روزانه است . لذا رعایت موارد زیردرطی این دوره توصیه می گردد:
- آب خنک در اختیار دامها قرار گیرد .
- آب و خوراک مصرفی در سایه نگهداری و به مصرف دام برسند .
- مقدار کافی آب در دسترس دام ها قرار گیرد زیرا گاوشیری در شرایط تحت تنش گرمایی 50 درصد آب بیشتر در مقایسه با شرایط عادی استفاده می کند و بیشتر آن را از طریق تنفس و تعریق از دست می دهد . دام ها در دمای 17- تا 5 درجه سانتیگراد به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 3 لیتر آب ، اما در دمای بالاتر از 30 درجه سانتیگراد به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 7 لیتر آب مصرف می کنند . یگ گاو پرتولید برای نگهداری میزان مصرف ماده خشک در سطح مورد نیاز، روزانه حدود 190 لیترمی نوشد .
- فضای آبخوری کافی برای دام ها فراهم شده باشد . برای هر هر گروه گاوها حداقل 2 آبخوری در نظر بگیرید ولی در نظر گرفتن یک آبخوری برای 20 رأس گاو ممکن است کافی نباشد .
- آب تمیز در اختیار دام قرار دهید . آب را با محلول کلر هفته ای یک بار ضدعفونی نمایید .
- توصیه میشود که دمای آب مصرفی 21 تا 30 درجه سانتیگراد باشد .
- گاوها در شب یا در طی ساعات خنک روز تغذیه گردند .
- وعده های خوراکدهی در سطح گله را افزایش دهید .
- هر چند تعداد دفعات خوراکدهی را افزایش می دهید سعی کنید در ساعات خنک و شب مقدار کمتری از خوراک را استفاده کنید تا ازبروز اسیدوز در دام ها پیشگیری نمایید .
- مواد خواراکی با کیفیت بالاتر و خوشخوراک تر را استفاده نمایید مثلا سعی کنید افزودنیهای غذایی از قبیل بافرها یا مخمرها را اضافه نکایید در ضمن مواد خوراکی غیر خوشخوراک از قبیل پروتئینهای حیوانی را حذف کنید.
- با احداث و تامین فضای کافی از ازدحام گاو ها در طی مصرف خوراک جلوگیری نمایید .
- اجتناب از تخمیر ثانویه در آخورهای خوراک ازطریق تامین سایه در طول آخور غذا ،استفاده از یک ممانعت کننده رشد قارچ مانند اسید پروپیونیک
-اگرمقدار رطوبت جیره ناچیز است یا جیره کاملاً خشک است می توان جیره ها را با آب خیس کرد(افزودن 10% آب به جیره) .
- مصرف خوراک را حتماً به فواصل مساوی و ثابت انجام دهید .
- آب خنک همراه با جریان هوای خنک ( عموماً توصیه می شود از مه پاش استفاده نمایید ) در طی مصرف خوراک استفاده نمایید.
- از بروز هر نوع تنش دیگر در گله خودداری نمایید .
-  نسبت علوفه به کنسانتره را کاهش دهید تا مواد بالقوه قابل هضم بیشتری توسط دام مورد استفاده قرار گیرد زیرا مواد علوفه ای دارند . البته کاهش شدید علوفه ها در جیره های مصرفی در اکثر گله ها منجر به افزایش تولید اسید در شکمبه و کاهش میزان مصرف خوراک می گردد . در این حالت حتماً احتیاجات فیبر بویژه فیبر موثر فیزیکی(peNDF) در جیره بایستی تامین شده باشد.
-  توصیه می شود به منظور جلوگیری از اثرات پرکنندگی منابع علوفه ای در شکمبه ، از منابع علوفه ای با کیفیت بالا که زمان ماندگاری کمتری در شکمبه دارند استفاده شود.
- به منظور تامین حاشیه سلامت دام توصیه می گردد که میزان ADF در جیره از 18 تا19 درصد کمتر نباشد .
-  هنگام استفاده از نسبت های بالاتر کنسانتره در جیره توصیه می شود که از بیکربنات سدیم (جوش شیرین) برای پیشگیری از اسیدی شدن محیط شکمبه استفاده نمایید. توصیه می شود که به ازای هر گاو در روز حدود 114 تا 227 گرم بیکربنات سدیم استفاده نمایید . می توان این ترکیب بافری را تا 75/0 درصد ماده خشک جیره یا 170 گرم به ازای هر گاو در روز در جیره کاملاً مخلوط(TMR) استفاده کرد یا بطور آزاد در اختیار دام قرار داد.
-  به منظور افزایش قابلیت هضم فیبر ، تیماریهایی که منجر به افزیش هضم فیبر می گردد را می توان در جیره ها اعمال کرد . مثلاً می توان با افزایش قارچ آسپرژیلوس اوریزا (Aspergillus oryzae) هضم فیبر را بهبود بخشید .
-  مکمل سازی چربی به منظور افزایش انرژی مصرفی می تواند انجام شود . چربی مکمل می تواند با افزودن دانه های کامل مواد روغنی ( سویا و تخم پنبه ) ، چربی حیوانی ،منابع چربی خنثی در شکمبه و یا مخلوط از این مواد باشد . اغلب جیره ها حاوی 2 تا 3 درصد چربی هستند . فقط می توان 2 تا3 درصدچربی را با مکمل سازی دانه های کامل روغنی استفاده کرد.البته توجه نمایید که هنگام افزودن چربی ها جهت رفع احتیاجات دو ماده معدنی کلسیم و منیزیم به ترتیب 1 و 4/0 درصد ماده خشک به جیره افزود شوند . از مصرف بیش از حد چربی در جیره خودداری کنید زیرا باعث کاهش میزان ماده خشک مصرفی شده و بروزمشکلات متابولیکی بروز می گردد .
- به منظور بهبود استفاده انرژی در دام های تحت تنش گرمایی می توان از نیاسین(6 گرم در روز به ازای هر دام) به عنوان یک ماده افزودنی استفاده کرد Muller وهمکاران (1986)نشان دادند که افزودن 6 گرم نیاسین در روز به ازای هر دام در طول ماههای تابستان باعث افزایش تولید شیر به میزان .9 کیلو گرم در روز گردید همچنین از آنجا که نیاسین با متابولیسم لیپیدها در ارتباط می باشد می تواند از بروز کتوزیس جلو گیری نماید .
-  از افزایش بیش از حد پروتئین در جیره خودداری کنید زیرا منجر به تحمیل انرژی زیادی در دام جهت دفع نیتروژن مازاد می گردد. جیره ها باید حدود18 درصد یا کمتر پروتئین داشته باشند . فقط گاوهای با بالاترین تولید به 18 درصد پروتئین نیاز دارند . همچنین از مصرف جیره هایی که پروتین قابل تجزیه(RDP) در آنها بیش از 65 درصد پروتئین مصرفی را شامل می شود باید اجتناب گردد زیرا این جیره ها تولید اوره زیادی می کنند که باید از کلیه ها دفع گردند . لذا توصیه می شود که 40 درصد پروتئین جیره ها به صورت پروتئین عبوری یا غیر قابل تجزیه در شکمبه(RUP) باشد .
-  افزایش درجه حرارت محیط احتیاجات به مواد معدنی را به سبب افزایش دفع آنها از طریق تعرق(مثل پتاسیم) و دفع ادراری(مثل سدیم) افزایش می دهد که این مقادیر در جدول زیر آورده شده است. توصیه می شود که در هنگام تنش حرارتی نیز، نسبت 3 به 1 پتاسیم به سدیم در جیره حفظ گردد. مصرف جیره های با سدیم و پتاسیم بالا فقط برای گاوهای شیرده توصیه می گردد زیرا مصرف این جیره ها در گاوهای خشک منجر به شیوع ادم پستانی در آنها می گردد. اخیراً توصیه شده که تفاوت آنیون – کاتیون جیره ها در طی زمانی که گاوها تحت تنش گرمایی قرار دارند در حدود 350+ میلی اکی والان در کیلو گرم باشد زیرا تحقیقات نشان داده است که جیره های با کاتیون بیشتر مصرف ماده خشک را بر اساس معادله زیر افزایش می دهند:

جدول 1. احتیاجات موادمعدنی در گاوهای شیری بر اساس توصیه کمیته ملی تحقیقات کشاورزی آمریکا و شرایط تنش گرمایی

  

فرهنگ فاتحی