خواب بذر و روش های مختلف شکستن آن

بسیاری از بذر ها حتی پس از رشد کامل و نیز قرارگیری در شرایط مناسب، قادر به جوانه زنی نیستند که به این بذرها، بذرهای خواب گفته می شود.

---

بسیاری از بذر ها حتی پس از رشد کامل و نیز قرارگیری در شرایط مناسب، قادر به جوانه زنی نیستند که به این بذرها، بذرهای خواب گفته می شود. در برخی از بذرهای در خواب، تغییرات مورفولوژیکی باید اتفاق بیافتد تا عمل جوانه زنی شروع شوددر ادامه به بحث کلی پیرامون روش های مختلف شکستن خواب بذر خواهیم پرداخت.
سرما دهی یا پیش سرما دهی
این روش می تواند برای بذوری که دارای خواب داخلی هستند، دوره سرد زمستان را شبیه سازی کند. در برخی بذور نیز جنین به دلیل عدم نفوذ اکسیژن از پوسته بذر نمی تواند جوانه بزند. در دمای سرد، مقدار اکسیژن محلول در آب بیشتر می شود و در نتیجه نیاز جنین بذر به اکسیژن بهتر تامین می شود. شرایط دمایی سرد و مرطوب نیز می تواند دوره زمستان گذرانی را برای بذر بازسازی کند .
اگر مقدار بذر کم است باید آن ها را به نسبت 1 به 3 یا بیشتر با تورب (اصلاح کننده خاک) مرطوب یا ورمی کولایت مرطوب مخلوط کرد و در کیسه پلی اتیلنی یا ظرف شیشه ای ریخت و در یخچال با دمای 35 تا 41 درجه فارنهایت (حدود 5/1 تا 5 درجه سانتیگراد) نگهداری نمود. البته در مورد برخی از گونه های گیاهی لازم است تا این دما بین 28 تا 32 درجه فارنهایت (حدود 5/2- تا 0 درجه سانتی گراد) باشد. در صورتی که مقدار بذر زیاد است باید ابتدا آن ها را چند ساعت در آب قرار داد و سپس آنها را در ظرف بسته ای ریخت . این ظرف می تواند یک جعبه، تانکر، سبد، قوطی، و یا یک کیسه پلی اتیلنی باشد. البته این ظروف باید دارای منافذی باشد که آب بتواند از آن ها خارج شود و هوا نیز تبادل داشته باشد. لازم به ذکر است که بذور داخل این ظروف باید در تمام مدت تیمار، مرطوب نگه داشته شوند و بدین منظور باید هر چند وقت یکبار آن ها را بررسی کرد و در صورت لزوم به آن ها آب اضافه کرد. دلیل دیگر این بررسی های دوره ای می تواند مشاهده شروع جوانه زنی بذرها باشد. به عنوان مثال اگر گونه گل فیروزه زینتی . نیاز به 3 ماه تیمار سرما دهی دارد، باید در دو هفته قبل از پایان ماه سوم برای مشاهده جوانه زنی، بذور را بررسی کرد. در این بررسی ها اگر مقداری ریشه کوچک سفید دیده شد، باید سریعا تمام بذور را کشت کرد. دلیل این امر نیز این است که هرچه در هنگام کاشت ریشه ها بزرگتر باشند احتمال صدمه دیدن و بالا رفتن میزان مرگ بذور بیشتر خواهد شد. در صورتی که به طور اتفاقی و از روی اشتباه طول دوره تیمار زیاد تر از حد توصیه شده شود، به این شرط که ریشه ها رشد زیادی نکرده باشند، خسارت زیادی وارد نخواهد شد .
اگر تیمار سرما دهی زودتر از موقع به پایان برسد و بذرها هنگامی که هنوز هیچ ریشه ای از آن ها خارج نشده است کشت شوند، خسارت زیادی وارد خواهد شد زیرا تیمار کامل نشده و خواب اولیه شکسته نمی شود. در این حالت ممکن است خواب ثانویه نیز به بذر القا شود که شکستن آن بسیار دشوار تر از شکستن خواب اولیه می باشد. طول دوره تیمار سرمادهی از چند روز تا چندین ماه متفاوت است که به گونه گیاهی بستگی دارد. اما معمولا طول این دوره بین 1 تا 3 ماه می باشد. البته بذرهایی نیز وجود دارند که به یک دوره بیش از 3 ساله سرمادهی نیاز دارند تا بتوانند جوانه بزنند. پس از پایان تیمار نیز باید بذرها را سریعا و قبل از این که خشک شوند کشت کرد .
برای انجام تیمار سرمادهی در یک بستر نگهدارنده رطوبت معمولا باید این مراحل انجام شوند:
1- در پایان تیمار بذرها باید خارج شده و تمیز شوند. بذرهای سنگین می توانند توسط شستشو و یا با قرار گرفتن در آب جدا شوند. برای جدا کردن بذور کوچکتر نیز باید آن ها را تا حدی خشک نمود که با پاک کننده غربالی قابل جدا شدن باشند. سپس بذرها باید سریعا کشت شوند زیرا خشک شدن زیاد پس از تیمار و قبل از کاشت می تواند باعث ایجاد خواب ثانویه در برخی گونه ها شود. بسیاری از بذرها قبل از کاشت، توسط مواد دافع حشرات، قارچ کش ها و مواد لیزکننده (برای کاشت با ردیف کار) تیمار می شوند که این روکش ها به حفظ رطوبت بذر نیز کمک می کنند. در مورد برخی از گونه ها جداسازی بذر از مواد بستری در پایان تیمار لازم نبوده و هر دو با هم به صورت کشت غیر ردیفی (پاششی) کاشت می شوند. در کار با بذرهایی که تیمار سرمادهی بر روی آن ها انجام شده است لازم است تا حداکثر دقت و ظرافت به کار رود تا به بذر صدمه ای نرسد .

2- سپس باید بذر را با بستر مخلوط نمود. متداول ترین روش برای این کار این است که 10 تا 25 پوند (هر پوند = 59/453 گرم) بذر را در یک کیسه ریخت و آن ها را به صورت صفحاتی با قطر کمتر از 3 اینچ (هر اینچ = 54/2 سانتی متر) درآورد. سپس آن ها را به طور یک در میان با لایه هایی از مواد بستری مرطوب درون ظرف قرار داد (شکل زیر). با قرار دادن مقدار وزن مشخص از بذرهای خشک در هر کیسه، می توان پس از پایان تیمار و در هنگام کاشت که بذرها و در تماس با آب سنگین تر شده اند، همان مقدار وزنی بذر که در ابتدا مد نظر بوده است را کشت کرد. البته از روش مخلوط کردن نیز می توان استفاده نمود و برای این کار باید لایه های نازک بذر را به طور یک درمیان با لایه هایی از مواد بستری روی هم قرار داد. برای جدا کردن این لایه ها می توان از پارچه نازکی استفاده نمود. روش سوم نیز به صورت مخلوط کردن مستقیم بذر با بستر است. در این روش ، مقدار ماده بستری باید 3 برابر مقدار بذر باشد. لازم به ذکر است که این روش بسیار کارآمد است اما از آنجایی که پس از پایان تیمار مشکلاتی در رابطه با تمیز کردن آن پیش می آید، کمتر از این روش استفاده می شود.
3- به طور دوره ای و ترجیحا هفته ای ظرف ها را بازدید کنید. در این بررسی ها باید نکاتی مثل خشک شدن بستر، گرم شدن محیط و تهویه نامطلوب مورد توجه قرار گرفته و برطرف شود. در صورتی که زمان تیمار از 30 روز بیشتر شود کیسه های بذر باید خارج شده و مورد بررسی قرار گیرند تا خشک نشده و کپک نزده باشند. سطح بذوری که درون یک توده بزرگ وجود دارند معمولا زودتر از بذوری که شدیدا گرما می بینند خشک می شود. در تیمار سرما دهی خاک تورب مرطوبی که در بالای ظرف روباز یا تا حدی پوشیده قرار دارد اغلب منجمد شده و به صورت یک لایه در می آید که دلیل آن سرمای ناشی از بخار شدن آب از آن حتی در دمای 37 تا 38 درجه فارنهایت (5/2 تا 5/3 درجه سانتی گراد) می باشد. البته این یخ زدگی نمی تواند باعث نگرانی باشد و تنها بیانگر آن است که بستر سریعا در حال از دست دادن آب می باشد و باید از بالا به آن آب اضافه کرد.
4- به طور یکنواخت، بستر را مرطوب کنید. خاک تورب باید تنها به مقداری مرطوب شود که با فشار دادن آن با دست تنها مقدار کمی آب از آن خارج شود. آب اضافی می تواند برای برخی از گونه ها زیان آور باشد. برای توزیع بهتر رطوبت و ایجاد سرمای اولیه می توان قطعات خرد شده یخ را با بستر و نیز بذر مخلوط نمود.
5- تمام ظرف ها را برچسب زده و سپس آن ها را در دستگاه تولید کننده سرما قرار دهید.
6- با دقت و به طوری که محفظه کاملا پوشیده نشود، آنرا بپوشانید تا از خشک شدن بستر جلوگیری شود. ممکن است لازم باشد تا برای حفظ رطوبت در محفظه، به آن آب اضافه کنید. به همین دلیل و برای اطمینان از عملکرد زهکش ها باید بررسی ظرف به طور دائم انجام شود.
برای انجام تیمار سرمادهی در کیسه های پلاستیکی لازم است تا مراحل زیر انجام گردد:
1- در پایان دوره تیمار، بذرها را خارج کرده و بشویید. شستن بذرها در این هنگام کاملا ضروری نیست اما می تواند برخی از میکروارگانیسم های زیان آور به خصوص در مورد بذرهای سخت را حذف کنند. مانند دیگر حالت های تیمار سرمادهی، در اینجا نیز باید بذرها را پس از پایان تیمار بلافاصله کشت نمود .
2- بذر ها را در محیطی با ظرفیت رطوبتی بالا قرار دهید. در اینجا به این دلیل که از بستر نگهدارنده رطوبت استفاده نمی شود لازم است تا محیط بذور کاملا مرطوب باشند و بذرها کاملا خیس شده باشند.
3- به طور دوره ای کیسه ها را بازدید کنید. در این حالت که از هیچ بستری برای بذور استفاده نمی شود، خسارت تهویه ضعیف بسیار بیشتر از موقعی است که بذور در بستر قرار دارند به خصوص اگر مقدار بذر زیاد باشد. اگرچه که مقدار کمی تبادل هوا از طریق دیواره کیسه ها وجود دارد اما بازدید همیشگی آنها و چرخاندن کیسه ها الزامی می باشد.
4- تمام محفظه ها را برچسب زده و آن ها را در دستگاه سرمادهی قرار دهید.
یک روش ساده برای تشخیص کمبود اکسیژن در کیسه ها، باز کردن و بو کردن محتویات آنها است. اگر از درون کیسه ها بوی الکل حس شود، نشان دهنده این است که به خاطر کمبود اکسیژن، تنفس بی هوازی رخ داده است. اگر بوی الکل ضعیف باشد بدین معنی نیست که بذرها خراب شده اند اما نشان می دهد خطر نزدیک است. بازرسی کیسه ها باید سریع تر از هفته ای یکبار باشد (برای مقادیر زیاد بذر) و در این بازرسی ها با در کیسه ها باز شده و چرخانده شوند.
5- بذرها را طوری درون کیسه ها بریزید که فضای خالی وجود داشته باشد و آن ها را فشرده نکنید. سپس کیسه ها را محکم ببندید تا رطوبت را از دست ندهند.
آتش
بذر برخی از جنس های گیاهان دارای پوسته محکم و ضخیمی است که باعث می شود تا این بذرها تنها پس از تماس با گرمای آتش بتوانند بهترین جوانه زنی خود را داشته باشد. به منظور انجام این تیمار میتوان بذرها را در پاییز در محیطی که کمی مرطوب است کشت نمود. البته باید از آبیاری کردن آنها اجتناب شود. روی این بستر بذر باید با یک لایه 4 تا 6 اینچی (حدود 10 تا 15 سانتیمتر) از برگ کاج و یا مانند آن پوشیده شود. قرار دادن چند تکه کاغذ در میان این لایه می تواند به آتش گرفتن آن کمک کند. اگر از محفظه چوبی برای انجام این تیمار استفاده می شد، می توان با قرار دادن یک یا دو لایه فویل آلومینیومی روی سطح آن، از سوختن چوب جلوگیری کرد. لازم به ذکر است که به هیچ وجه نباید از ظروف پلاستیکی برای این تیمار استفاده شود. پس از خاموش شدن آتش روی بذرها باید به آن ها اجازه داد تا خنک شوند و سپس به آنها آب داده و مانند دیگر بذور با آنها رفتار کرد. از آنجا که همین آتش کوچک، حرارت زیادی تولید می کند، این کار باید در فضای آزاد و دور از مواد قابل اشتعال و در یک روز آرام انجام شود. از طرف دیگر بدین دلیل که این بذرها ممکن است دارای خواب درونی نیز باشند و برای جوانه زنی به دوره های سرد و مرطوب نیاز داشته باشند، پس از انجام تیمار باید ظرف بذرهای کاشته شده را در محیط بیرون قرار داد تا این دوره نیز طی شود. به عنوان مثال علی رغم انجام این تیمار بر روی بذور گیاه مانزانیتا باز هم به دو ماه زمان نیاز خواهد بود تا این بذور جوانه بزنند.
اگر بذرها در اواسط ماه اکتبر تیمار شده و کشت شوند و تا ماه ژوئن (حدود 8 ماه بعد) هیچ گونه جوانه زنی مشاهده نشود، باید در طی فرصت باقی مانده از تابستان از آبیاری بذرها ممانعت کرد تا بستر خشک شود و سپس با سرد شدن هوا در پاییز دوباره آبیاری انجام شود. با انجام این کار ممکن است در بهار مقداری جوانه زنی دیده می شود .
تیمار آتش دقیق نبوده و نتایج بدست آمده نیز همیشه ثابت نمی باشد زیرا مدت و مقدار گرمای رسیده به بذور تحت اثر عوامل متنوعی، تفاوت خواهد داشت
گرمای خشک
برای انجام این تیمار، استفاده از آون توصیه نشده و بهتر است تا از انکوباتور استفاده شود. بذرها باید در ظرف هایی کم عمق در آون یا انکوباتور از پیش گرم شده قرار گیرند. میزان دما و طول مدت قرار گیری بذرها در مجاورت آن به گونه گیاهی بستگی دارد. پس از پایان تیمار، بذرها باید سرد شده و کشت شوند. البته دمای پیشنهاد شده، بین 180 تا 212 درجه فارنهایت (حدود 82 تا 100 درجه سانتیگراد) می باشد و به نظر می رسد که تیمار آب داغ با مدت زمان و حرارت مشابه، می تواند اثر برابری با تیمار گرمای خشک داشته باشد .
خراش دهی
خراش دادن با استفاده از روش های مکانیکی یکی از روش هایی است که از آن برای غلبه بر پوسته های غیر قابل نفوذ بذور استفاده می شود . در این روش می توان بذور را بین دو قطعه سنباده ای مالش داد و یا با استفاده از سوهان، سوزن و یا چاقو، پوسته بذر را شکاف داد. همچنین می توان بذر ها را همراه با شن درشت در ظرفی ریخت و به شدت تکان داد. در روشی دیگر می توان با یک گیره، بذر را در طول شکاف آن فشار داد تا پوسته باز شود. البته در تمامی این روش ها باید دقت نمود تا به جنین بذر صدمه ای وارد نشود. بدین منظور شاید لازم باید تا چند بذر را کاملا باز نمود و محل قرارگیری جنین را در رباطه با سُفت (میکروپیل = محل قبلی اتصال به میوه) مشاهده نمود. بذرهای بزرگ مثل بذر گیاه لوپن را به راحتی توسط یک چاقو می توان خراش داد اما در مورد بذرهای کوچک تیمار آب داغ ساده تر می باشد .
زغال
زغال ناشی از سوختن ساقه گیاهان، اثر خوبی بر خنثی کردن بازدارنده های جوانه زنی در بذرها دارد و این موضوع در بررسی آتش سوزی هایی که در طبیعت رخ می دهد نشان داده شده است. بذر گیاهانی همچون Golden yarrow Eriophyllum و گونه Phacelia در مجاورت مقدار کمی از زغال گیاه جوانه زنی بهتری خواهند داشت .
برای بدست آوردن زغال مناسب می توان ساقه های گیاه چامیس که دارای قطر 8/3 اینچ یا کمتر هستند را با شعله پروپان سوزاند تا سیاه شوند و سپس آن ها را با آسیاب خرد کرد تا پودر یکنواختی بدست آید. برای آزمایش می توانید در هر پتری دیش حاوی 20 تا 50 بذر، 154/0 اونس (3659/2 گرم) زغال مصرف کنید (امری 1987).
زغال ناشی از سوختن دیگر گونه ها گیاهی چوبی به جز چامیس باعث درصدهای مختلف افزایش جوانه زنی در گونه های مختلف گیاهی می شود. از طرف دیگر پختن ساقه ها (10 دقیقه در دمای 500 درجه فارنهایت (معادل 260 درجه سانتیگراد) یا 30 دقیقه در دمای 347 درجه فارنهایت (معادل 175 درجه سانتیگراد) به جای سوزاندن آن ها با شعله نیز می تواند اثر مناسبی داشته باشد. در برخی حالات اگر بذور ابتدا در آون حرارت دیده و سپس تیمار بر آنها اجرا شود، جوانه زنی بیش از پیش افزایش خواهد یافت که می تواند به دلیل اثر سینرژیستی (هم افزایی) باشد .
در خانواده هیدروفیلاسه گونه های زیادی وجود دارند که جوانه زنی بذر آن ها بسیار دشوار بوده و تنها پس از آتش سوزی جوانه می زنند. در یک آزمایش مشخص شد که جوانه زنی گیاه Phacelia در مجاورت زغال افزایش می یابد .
آّب داغ
در مورد بذرهایی با اندازه های متوسط تا بزرگ و نیز مقادیر زیاد بذر استفاده از تیمار آب داغ، ساده تر و عملی تر از روش خراش دهی است. برای انجام این تیمار لازم است تا بذرها را در آب داغی که دمای آن بین 180 تا 200 درجه فارنهایت (حدود 82 تا 93 درجه سانتیگراد) است ریخت (مقدار آب باید 6 برابر حجم بذرها بوده و pH آب نیز باید تقریبا خنثی باشد). این بذرها باید به مدت 12 تا 24 ساعت در آب باقی بمانند تا سرد شده و به خوبی مرطوب شوند تا آماده کشت شوند. لازم به ذکر است ظرفی که برای این کار استفاده می شود نباید از جنس آلومینیوم باشد زیرا ممکن است برای بذور سمی باشد. همچنین از آب سبک نباید برای این کار استفاده کرد زیرا مقدار و نسبت املاح موجود در آن ممکن است برای بذر مسموم کننده باشد. نوع دیگر و قوی تری از تیمار آب داغ، برخی اوقات برای ذرت، به خصوص برای بذرهایی با پوسته ضخیم و قوی استفاده می شود. در این تیمار بذر باید در آب کاملا در حال جوش در مدت زمانی مشخص قرار گیرد که این زمان به گونه گیاهی بستگی دارد. سپس این بذرها باید سریعا از آب داغ خارج شده و در آب سرد، خنک شوند .
در هر دو نوع تیمار آب داغ فوق، بذرها باید پس از پایان مراحل تیمار سریعا کشت شده و از نگهداری مجدد آن ها جلوگیری شود.
آب
برخی از بذرها در روی پوسته خود دارای مواد بازدارنده جوانه زنی هستند که این مواد به راحتی در آب حل می شوند. برای از بین بردن خواب این بذرها می توان آن ها را در آب قرار داد و یا این که آن ها مدتی در آب جاری شست و سپس در آب قرار داد تا مواد بازدارنده از بین بروند. در اینجا نیز مدت زمان قرار داشتن بذرها در آب به گونه گیاهی بستگی دارد. لازم به ذکر است که عوض کردن آبی که بذرها در آن قرار دارند (در فواصل 12 تا 24 ساعته) باعث سریع تر شسته شدن مواد روی پوسته بذر می شود .
اسید
از تیمارهای اسیدی معمولا برای غلبه بر پوسته های ضخیم بذور که غیر قابل نفوذ هستند استفاده می شود. از آنجایی که بذور قرار گرفته در اسید سولفوریک غلیظ پس از مدتی کاملا از بین خواهند رفت، دمای اسید و طول مدت قرار گیری بذر در آنها بسیار مهم می باشد. دمای اسید باید برابر دمای اطاق باشد و مدت قرار داشتن بذر در اسید نیز بسته به نوع بذر، از چند دقیقه تا چند ساعت متغیر است. بذرها باید در اسید در ظروف شیشه ای، چینی و یا سفالی ریخته شده و هر چند وقت یکبار توسط میله شیشه ای هم زده شوند. البته هم زدن زیاد باعث افزایش دمای اسید خواهد شد. بذرها باید قبل از این که اسید به درون پوسته نفوذ کند از اسید خارج شوند و سپس چندین بار با آب شسته شوند تا هیچ اسیدی بر روی بذرها باقی نماند. در مورد برخی از گونه های گیاهی مدت زمان قرار داشتن بذور در اسید بسیار خاص بوده و تنها به طور تجربی بدست می آید. پس از پایان تیمار و شستشوی بذر ها، می توان آن ها را کشت نمود و یا برای چند ماه ذخیره نمود .
از آنجایی که اسید سولفوریک سوزآور بوده و کار با آن خطرناک است، استفاده از آن تنها به افرادی که با کار با مواد شیمیایی خطرناک آشنایی دارند توصیه می شود. هیچ گاه نباید آب بر روی اسید ریخته شود زیرا باعث پاشیده شدن قطرات اسید می شود. کاربر باید لباس کار و ایمنی مناسب بر تن داشته و از دستکش و عینک یا وسایل دیگر محافظ چشم استفاده کند .به جای استفاده از اسید برای شکستن خواب بذوری با پوسته های ضخیم و غیر قابل نفوذ مثل بذر گیاه مانزانیتا می توان از تیمار آتش یا مالچ استفاده نمود. در مورد بذرهایی با پوسته کمی نازک تر نیز می توان از تیمار آب داغ یا خراش دهی استفاده نمود .
گرما دهی
قرار دادن بذر در یک محیط مرطوب با دمای اتاق (65 درجه فارنهایت) یا بالاتر را تیمار گرما دهی می نامند. برخی مواقع این تیمار برای بذرهایی با خواب درونی لازم می باشد تا به بلوغ جنین آن ها کمک کند که در این حالت پس از گرما دهی، تیمار سرمادهی نیز لازم است. در بعضی از حالات نیز از این تیمار به جای تیمار اسید برای بذوری با خواب ناشی از پوسته استفاده می شود. همچنین روش گرمادهی می تواند یک مرحله میانی برای تیمارهای چندگانه بذر مورد استفاده قرار گیرد.
برای انجام تیمار گرمادهی لازم است تا بذرها را با تورب مرطوب یا ورمی کولایت مرطوب مخلوط کرد و آن ها را در کیسه های پلی اتیلنی یا ظرف شیشه ای ریخت. از نقاطی که می توان از آن ها به عنوان محل گرم برای قرار دادن بذرها استفاده نمود می توان به روی میز، قفسه های آشپزخانه، روی یخچال، نزدیک اجاق گاز و خلاصه هر محلی که در شب و روز گرم بماند (در طول دوره مورد نظر) اشاره نمود .
مواد شیمیایی دیگر
حدود 50 سال قبل محققان موسسات و نیز بخش های خصوص شروع به استفاده از مواد شیمیایی برای خنثی کردن خواب بذر نمودند. مواد شیمیایی بازدارنده جوانه زنی در بخش های مختلفی از بذر وجود دارند و نیز انواع دیگر عوامل ایجاد کننده خواب (مثل جنین نابالغ و یا پوسته غیر قابل نفوذ)، همگی می توانند در یک بذر وجود داشته باشند و باعث خواب شوند.
در بین مواد شیمیایی مختلف، 3ماده وجود دارند که اثر مفید آن ها در از بین بردن انواع مشخصی از خواب بذر شناخته شده است. این 3 ماده شامل اسید جیبرلیک (GA3)، نیترات پتاسیم و تیو اوره می باشد که محلول آبی این مواد باید در دمای اتاق مورد استفاده قرار گیرد. البته غلظت این مواد و مدت قرار گیری بذر در آن ها به گونه گیاهی مورد نظر بستگی دارد. در حالاتی که بذر در اسید جیبرلیک یا تیو اوره قرار می گیرد باید هرچند وقت یکبار آن را هم زد و پس از پایان تیمار نباید بذرها را شست (مگر در مواقع خاص) و باید سریعا آن ها را کشت نمود. البته پس از پایان تیمار می توان بذرها را با هوا خشک نمود و برای مدت کوتاهی ذخیره کرد و یا این که تیمار دیگری را بر روی بذر انجام داد. در زمانی که از نیترات پتاسیم و پراکسید هیدروژن در تیمار بذور استفاده می شود نیز نباید پس از پایان تیمار بذور را شستشو داد. از برخی از دیگر مواد شیمیایی نیز می توان برای کمک به جوانه زنی استفاده نمود .
از آنجایی که برخی از مواد شیمیایی مورد استفاده برای تیمار بذور سمی هستند، در هنگام کار با آن ها باید دقت زیادی نمود و به دلیل همین سمی بودن، تهیه کردن و دسترسی به آن ها تا حدی دشوار است. البته همیشه و در تمام حالات روش جایگزینی برای تیمار بذور وجود دارد که بتوان از آن استفاده کرد. از مهمترین مزایای این روش می توان به سرعت و سادگی انجام آن و نیز عدم تغییر وضعیت فیزیکی بذرها پس از تیمار اشاره کرد (امری 1987).
پوشش
پوشاندن بذور باعث سریع تر شدن تجزیه میکروبی و نیز ضعیف تر شدن پوسته بذر می شود. اگرچه که سرعت این روش کم است اما همان روشی است که در طبیعت اتفاق می افتد. برای انجام این تیمار می توان یک ظرف به عمق 6 تا 8 اینچ (حدود 15 تا 20 سانتیمتر) را تا نیمه از ماده تشکیل دهنده بستر بذر پر کرده و سپس بذرها را کاشته و روی آن ها را با لایه ای از مواد گیاهی و چوبی خرد شده پوشش داد. بهتر است تا قطر این لایه یک اینچ (حدود 5/2 سانتیمتر) بوده و از مواد گیاهی پوسیده تشکیل شده باشد ولی اگر این مواد در دسترس نیست می توان از مواد گیاهی تازه و خرد شده در لایه ای به قطر 3 اینچ (حدود 5/7 سانتیمتر) استفاده نمود. در این صورت باید ابتدا مواد گیاهی تازه را چند ساعت در آب نگهداشت و سپس آن ها را با مواد میکروبی تسریع کننده فرایند تجزیه تلقیح نمود. لازم به ذکر است که از قارچ کش ها نباید برای ضدعفونی بستر و بذرها استفاده نمود. اگر این تیمار در اوایل بهار یا اوایل تابستان شروع شده و لایه پوشاننده سطح بذور به طور دائم مرطوب نگهداشته شود، جوانه زنی در مدت 3 یا 4 ماه یا بیشتر انجام خواهد شد که به گونه گیاهی بذر بستگی دارد. از این روش در بستر خاکی در زمین نیز می توان استفاده نمود
دمای جوانه زنی
دمای نامناسب در هنگام جوانه زنی بذر می تواند تا حدی اثر بازدارندگی داشته باشد که البته نمی توان آنرا به طور کامل یک نوع خواب دانست. نیاز دمایی لازم برای جوانه زنی بذور بسیاری از گونه های بومی کالیفرنیا، در صورتی که در زمان مناسب کاشته شود تامین خواهد شد. در برخی از گونه ها به خصوص گونه های مناطق بیابانی و یا کوهستانی محدوده دمایی که بذر برای جوانه زنی به آن نیاز دارد بسیار کم و خاص است. در صورتی که بذور این گونه گیاهان در زمان نادرستی کشت شود که دما از محدوده کوچک تحمل آنها خارج باشد، جوانه زنی انجام نشده و یا در بهترین حالت بسیار کم خواهد بود .
اگر حداقل و حداکثر دمای توصیه شده به طور طبیعی در محیط وجود نداشته باشد، یا باید توسط وسایلی به طور مصنوعی ایجاد شود و یا اینکه مقدار جوانه زنی بسیار کم خواهد بود.
خواب فوتوشیمیایی
بذر برخی از گونه های گیاهی به نور حساس بوده و در طول دوره جوانه زنی باید نور دریافت کند. شدت و مدت نوری که توسط گیرنده های نوری بذر جذب می شوند با رطوبت و دمای موجود واکنش داده تا جوانه زنی را کنترل کنند. از آن جایی که نور و دما هر دو تا حدی عامل بازدارنده جوانه زنی هستند، اثر همزمان آن ها می تواند به صورت هم افزایی (سینرژیستی) باشد و 36 تا 72 ساعت اول جوانه زنی، دوره بحرانی است. خواب فوتوشیمیایی بیشتر در بذرهای تازه برداشت شده وجود دارد و معمولا با افزایش سن بذر از بین می رود .
زمانی که بذرها را در محفظه ای نگهداری می کنند تا خواب فوتو شیمیایی آن شکسته شود، باید از لامپ بدون حرارت و سفید فلورسنت (با شدت برابر75 تا 125 شمع یا 750 تا 1250 لوکس) به مدت 8 ساعت در روز استفاده شود .
بذوری که برای جوانه زنی به نور نیاز دارند را نباید پوشاند اما باید آن ها را آبیاری کرد. تنها می توان با استفاده ازیک پوشش شیشه ای یا پلاستیکی در بالای ظرف، به نگهداری آب در محیط بذرها کمک نمود. تعداد کمی از گونه ها نیز وجود دارند که در دوره اول جوانه زنی باید در تاریکی باشند .