در حال
جستجو...
آشنایی با دستگاه پرس پلت در صنعت خوراک دام
- مقدمه و اهمیت پلت در صنعت دامپروری
- پلت چیست و چرا استفاده می‌شود
- مراحل تولید پلت در دستگاه پرس
- اجزای کلیدی دستگاه و نقش هر یک
- انواع دستگاه: تسمه‌ای در مقابل گیربکسی
- مواد اولیه و اصول فرمولاسیون
- مزایا و اثربخشی خوراک پلت شده
- نگهداری، بهینه‌سازی و تعمیرات
- چگونگی انتخاب دستگاه و برآورد هزینه
- طراحی خط تولید و ظرفیت‌ها
- جمع‌بندی و توصیه‌های کاربردی
مقدمه و اهمیت پلت در صنعت دامپروری
صنعت دامپروری با افزایش جمعیت و ورود به مدل‌های صنعتی، نیازمند راهکارهایی برای تأمین خوراک با کیفیت، اقتصادی و قابل مدیریت است. تولید خوراک پلت به عنوان یکی از راهکارهای مؤثر، با همگن‌سازی جیره و افزایش چگالی انرژی کاربرد وسیعی یافته است.
خوراک پلت شده نه تنها موجب کاهش هدررفت و گرد و غبار می‌شود، بلکه با بهبود هضم مواد مغذی و کاهش بیماری‌های گوارشی، می‌تواند ضریب تبدیل خوراک و تولید شیر یا رشد گوشت را بهبود بخشد. از نظر اقتصادی نیز کاهش هزینه نیروی انسانی و سهولت انبارداری از مزایای کلیدی است.
پلت چیست و چرا استفاده می‌شود
پلت در واقع «قرص» یا «حبه» فشرده‌ای است که از ترکیب مواد مختلف خوراکی پس از عملیات کاندیشنینگ (پخت بخار و افزودن رطوبت) و عبور از دای حاصل می‌شود. شکل یکنواخت و اندازه کنترل شده پلت، مصرف یکنواخت جیره توسط حیوان را تضمین می‌کند.
مزیت عملکردی پلت، جلوگیری از افت مواد مغذی ناشی از اکسیداسیون ذرات ریز و توزیع یکنواخت افزودنی‌ها در هر قرص است. این موضوع به ویژه برای ویتامین‌ها و اسیدهای آمینه با ارزش اهمیت زیادی دارد.
مراحل تولید پلت در دستگاه پرس
فرآیند تولید پلت شامل چندین گام است که هر یک نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت نهایی دارند: خردایش، میکس، کاندیشنینگ، پلتینگ (پرس)، برش، و خنک‌سازی/بسته‌بندی. کنترل دقیق پارامترها در هر مرحله برای دستیابی به پلت با چگالی مناسب و خواص خوراکی مطلوب ضروری است.
خردایش (آسیاب) نخستین مرحله است؛ غلات و کنجاله‌ها تا اندازه ذرات مشخص آسیاب می‌شوند تا سطح تماس برای میکس و عمل حرارتی افزایش یابد. اندازه ذرات بر ژلاتینه شدن نشاسته و در نهایت ضریب تبدیل تأثیرگذار است.
مرحله میکس شامل توزیع یکنواخت مواد مغذی، مواد افزودنی و روغن‌هاست. یک میکسر مناسب باید بتواند نسبت دقیق اجزاء را حفظ کند تا هر پلت حاوی مقادیر مطلوب پروتئین، چربی و مواد معدنی باشد.
کاندیشنینگ یا پخت بخار، یکی از حساس‌ترین مراحل است؛ در این مرحله مواد تحت دما و رطوبت کنترل‌شده قرار می‌گیرند تا نشاسته ژلاتینه شده و شرایط مناسب برای عبور از دای فراهم شود. طول و طراحی کاندیشنر بر کیفیت پلت تأثیر مستقیم دارد.
فرآیند پلتینگ در پرس پلت رخ می‌دهد؛ مواد در بین دای و رولرها تحت فشار بالا قرار گرفته و از منافذ دای عبور می‌کنند. فشار و سرعت به همراه هندسه دای، اندازه و چگالی پلت را تعیین می‌کنند.
پس از خروج از دای، تیغه‌های برش طول هر پلت را تعیین می‌کنند و سپس پلت‌ها باید خنک شوند تا رطوبت سطحی کاهش یافته و استحکام مکانیکی افزایش یابد؛ در غیر این صورت پلت‌ها شکننده یا مستعد کپک‌زدگی خواهند بود.
اجزای کلیدی دستگاه و نقش هر یک
دستگاه پرس پلت از چند جزء اصلی تشکیل شده است که هر کدام وظیفه مشخصی دارند: فیدر، میکسر، کاندیشنر، پرس (دای و رولر)، تیغه برش، موتور و سیستم انتقال نیرو (تسمه یا گیربکس). در ادامه به بررسی اجزای مهم می‌پردازیم.
دای (Die): دای نقش تعیین‌کننده در شکل، قطر و ابعاد پلت دارد. جنس دای معمولاً از فولاد آلیاژی سخت شده است و میزان سخت‌کاری و ماشین‌کاری آن بر عمر و کیفیت پلت اثر می‌گذارد.
رولرها (غلتک‌ها): رولرها با اعمال فشار بر مواد و هدایت آنها به سمت حفره‌های دای، عملیات پلتینگ را ممکن می‌سازند. دقت تنظیم رولرها و کیفیت بلبرینگ‌ها از عوامل کلیدی در کاهش استهلاک و تضمین کیفیت پلت است.
کاندیشنر: وظیفه کنترل رطوبت و دمای مواد قبل از ورود به پرس را بر عهده دارد. کاندیشنرهای چند مرحله‌ای (یک تا سه عدد) امکان پخت یکنواخت‌تر و بهبود ژلاتینه شدن نشاسته را فراهم می‌کنند.
فیدر و مگنت: فیدر سرعت و مقدار ورودی مواد را کنترل می‌کند و مگنت (آهنربا) ناخالصی‌های فلزی را جدا می‌نماید؛ این اجزا برای حفظ ایمنی و جلوگیری از آسیب به دای و رولرها حیاتی هستند.
موتور و سیستم انتقال نیرو: انتخاب موتور مناسب و نوع سیستم انتقال (تسمه یا گیربکس) بر توان تولید، مصرف برق و هزینه نگهداری تأثیر می‌گذارد. محافظت حرارتی و سیستم‌های حفاظتی برای افزایش عمر موتور ضروری هستند.
انواع دستگاه: تسمه‌ای در مقابل گیربکسی
دو دسته اصلی دستگاه‌های پلت عبارت‌اند از پلت تسمه‌ای و پلت گیربکسی. هر کدام مزایا و معایبی دارند که بسته به ظرفیت تولید، بودجه و نوع مواد اولیه انتخاب می‌شوند.
پلت تسمه‌ای معمولاً صدای کمتر، هزینه اولیه پایین‌تر و سهولت در تعویض قطعات را فراهم می‌کند. این نوع برای کارگاه‌ها و تولیدات میان‌رده مقرون به صرفه است، اما در ظرفیت‌های بسیار بالا ممکن است محدودیت داشته باشد.
پلت گیربکسی به دلیل انتقال مستقیم نیرو و تحمل فشار بالاتر، در تولید صنعتی و ظرفیت‌های بالا عملکرد بهتری دارد؛ با این حال هزینه اولیه و تعمیرات گیربکس بالاتر بوده و در برخی مدل‌ها احتمال نشت روغن وجود دارد.
| ویژگی | پلت تسمه‌ای | پلت گیربکسی |
|---|---|---|
| ظرفیت معمول | کم تا متوسط | متوسط تا بالا |
| هزینه خرید | معمولاً کمتر | بالاتر |
| هزینه نگهداری | پایین‌تر و ساده‌تر | نیاز به سرویس گیربکس و مراقبت بیشتر |
| صدای عملکرد | کمتر | بیشتر |
| پایداری تولید | خوب | بالاتر |
| خطر نشت روغن | کمتر | ممکن است وجود داشته باشد |
مواد اولیه و اصول فرمولاسیون
مواد متداول شامل ذرت، جو، کنجاله سویا، سبوس گندم، پودر ماهی، کنجاله کلزا و مکمل‌های معدنی و ویتامینه است. ترکیب مواد باید براساس نوع دام (شیری، پرواری، پرنده) و سن حیوان تنظیم شود تا نیازهای انرژی و پروتئینی تأمین گردد.
عوامل مانند میزان فیبر و چربی، رطوبت اولیه مواد و وجود عوامل ضد تغذیه‌ای می‌توانند عمر دای و کیفیت پلت را تحت تأثیر قرار دهند؛ برای مثال مقدار فیبر بالا منجر به سایش سریع‌تر دای می‌شود.
مزایا و اثربخشی خوراک پلت شده
خوراک پلت شده موجب توزیع یکنواخت مواد مغذی در هر واحد خوراک می‌شود و به این ترتیب تمام دام‌ها مقدار تقریباً یکسانی از عناصر غذایی را دریافت می‌کنند؛ این مسأله رشد یکنواخت گله را تسهیل می‌کند.
پلتینگ با افزایش ژلاتینه شدن نشاسته و بهبود قابلیت هضم، منجر به افزایش ضریب تبدیل غذا (FCR) شده و در مطالعات مختلف کاهش دوره رشد و افزایش تولید شیر گزارش شده است.
کاهش گرد و غبار و هدررفت خوراک در زمان توزیع منجر به سلامت بهتر دستگاه تنفسی و گوارشی حیوانات می‌شود و هزینه‌های درمانی را کاهش می‌دهد؛ علاوه بر این، حمل و نقل و ذخیره‌سازی پلت اقتصادی‌تر است.
نگهداری، بهینه‌سازی و تعمیرات
برنامه نگهداری پیشگیرانه شامل بازرسی روزانه بلبرینگ‌ها، کنترل تراز شفت‌ها، بررسی وضعیت تسمه‌ها یا گیربکس، و معاینه دای و رولرهاست. ثبت زمان کارکرد و تعویض‌های دوره‌ای باعث کاهش توقفات ناگهانی می‌شود.
استفاده از قطعات یدکی با کیفیت، روانکاری منظم و آموزش اپراتورها برای تنظیم پارامترها (سرعت فیدر، فشار رولر، دما و زمان کاندیشنینگ) از عوامل مؤثر در افزایش طول عمر دستگاه و کاهش هزینه‌های عملیاتی است.
پاکسازی منظم مسیر انتقال خوراک و سیستم خنک‌کننده پس از شیفت‌های طولانی، از تجمع رطوبت و توسعه کپک جلوگیری می‌کند. نگهداری بهداشتی به ویژه در خطوط تولید بزرگ که چندین تن در ساعت تولید می‌کنند حیاتی است.
چگونگی انتخاب دستگاه و برآورد هزینه
انتخاب دستگاه باید بر اساس ظرفیت تولید مورد نیاز (کیلوگرم یا تن در ساعت)، نوع مواد اولیه و بودجه انجام شود. برای تولید خانگی یا مزارع کوچک، دستگاه‌های تکفاز یا بدون بخار ممکن است کفایت کنند؛ اما برای تولید صنعتی، دستگاه‌های سه‌فاز با کاندیشنر و سیستم خنک‌کننده ضروری‌اند.
هزینه کل شامل قیمت دستگاه، هزینه نصب و راه‌اندازی، تجهیزات جانبی (دیگ بخار، میکسر، سیستم خنک‌کن)، و هزینه‌های جاری (انرژی، قطعات یدکی، نیروی کار) است. برآورد دقیق باید بر پایه محاسبه نقطه سربه‌سر و بازگشت سرمایه انجام شود.
قیمت‌های پایه برای دستگاه‌های صنعتی متغیر است و معمولاً از مبالغ متوسط تا بالا بسته به برند و تجهیزات جانبی تعیین می‌شود؛ لازم است در انتخاب تأمین‌کننده علاوه بر قیمت، خدمات پس از فروش و دسترسی به قطعات یدکی را نیز لحاظ نمود.
طراحی خط تولید و ظرفیت‌ها
خط کامل تولید خوراک شامل بخش‌های آسیاب، میکسر، فیدر، کاندیشنر، پرس پلت، سیستم خنک‌کن، بالابرها و بسته‌بندی است. طراحی باید جریان مواد بهینه، ایمنی و قابلیت توسعه را در نظر بگیرد.
| ظرفیت مرسوم | مودل پیشنهادی | کاربری معمول |
|---|---|---|
| 250 - 500 کیلوگرم در ساعت | پلت خانگی/کارگاهی | مزارع کوچک، پرورش خانگی |
| 2 - 5 تن در ساعت | واحد نیمه‌صنعتی | دامداری‌های متوسط و کارگاه‌های تولید |
| 10 - 15 تن در ساعت | خط صنعتی | کارخانه‌های خوراک دام و کارگاه‌های بزرگ |
در طراحی باید به فضای فیزیکی، منابع انرژی (برق و بخار)، مسیرهای عبور مواد و دسترسی برای نگهداری توجه نمود تا عملکرد پایدار و نگهداری آسان میسر گردد.
جمع‌بندی و توصیه‌های کاربردی
تکنولوژی پلتینگ یکی از کلیدی‌ترین ابزارها در افزایش بهره‌وری تولید دام و طیور است. انتخاب درست دستگاه، نگهداری مناسب و استفاده از فرمولاسیون بهینه، سه رکن اصلی موفقیت در بهره‌برداری از دستگاه پرس پلت هستند.
قبل از سرمایه‌گذاری، ارزیابی فنی-اقتصادی شامل محاسبه ظرفیت مورد نیاز، هزینه‌های عملیاتی و بررسی خدمات پس از فروش تولیدکننده ضروری است. همچنین توصیه می‌شود نمونه‌ای از خوراک مورد نظر را با دستگاه‌های مختلف آزمایش کنید تا پارامترهای عملیاتی بهینه تعیین شوند.
در نهایت، تدوین برنامه‌ی نگهداری پیشگیرانه، استفاده از قطعات یدکی استاندارد و آموزش اپراتورها، باعث افزایش عمر تجهیزات و کاهش هزینه‌های ناشی از توقف تولید می‌شود. این اقدامات در کنار بهبود فرمولاسیون خوراک، می‌تواند بازدهی و سودآوری تولید را به طور چشمگیری افزایش دهد.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
