راهنمای نصب لوله پلی اتیلن تکجداره ‏

در لوله گذاری با استفاده از لوله های پلی اتیلن، مواردی پدید می آید که به قطعه لوله کوتاه تر از شاخه لوله های ‏موجود نیاز پیدا شود.

---

لوله پلی اتیلن قابلیت انتقال آب آشامیدنی، فاضلاب، موادشیمیایی،دوغاب و پسماندهای خطرناک و گازهای فشرده ‏را دارند.امروزه استفاده از لوله های پلی اتیلن در شبکه های آبرسانی رو به رشد بوده و مدیران پروژه های ‏اجرائی در اکثر مواقع لوله‌های پلی اتیلن را جایگزین انواع دیگر لوله‌ها نموده‌اند .استحکام و دوام و روش نصب ‏آسان لوله پلی اتیلن و اتصالات پلی اتیلن در این تصمیم گیری مدیران اجرایی بسیار موثر بوده است‏‎.‎
‎ ‎‏1‏‎-‎برش لوله
در لوله گذاری با استفاده از لوله پلی اتیلن، مواردی پدید می آید که به قطعه لوله کوتاه تر از شاخه لوله های ‏موجود نیاز پیدا شود.در این موارد، باید با بریدن قسمتی از طول شاخه موجود، قطعه لوله مورد نظر را ساخت. ‏برش لوله باید به طریقی انجام شود که سر لوله های حاصل از برش، کامل و سالم بوده و آسیبی به لوله وارد ‏نیاید.نصب لوله پلی اتیلن
مقطع برش لوله، باید کاملاً عمود بر محور لوله باشد. برای برش لوله، نباید از اره دندانه درشت )اره نجاری( ‏استفاده کرد. استفاده از اره دستی دندانه ریز )آهن بر(، فقط برای برش لوله های پلی اتیلن تا قطر 100 میلیمتر ‏مجاز است. برای برش لوله های بزرگتر، بایدحسب مورد، از ماشین ها و ابزارهای مخصوص برش لوله های ‏پلاستیکی استفاده شود. هنگام برش، برای ثابت نگهداشتن لوله، نباید از گیره استفاده شود، زیرا عمل گیره، باعث ‏جمع شدن لوله و آسیب جداره آن در محل گیره می شود.در کار با ماشین برش با ابزار مخصوص لوله پلی اتیلن، ‏لازم است دستورالعمل و توصیه های سازنده تجهیزات مزبور درباره نحوه استفاده از این تجهیزات و نکات ایمنی، ‏کاملاً رعایت شود‎.‎
برای برش لوله، باید از دستگاه هایی استفاده شود که حداقل براده و تراشه را در محل ایجاد کند. پس از اتمام ‏برش، لازم است با استفاده از سوهان مناسب، سطح برش را کاملاً مسطح کرده و تمام براده و تراشه را جدا کرد ‏تا آماده برای جوش لب به لب شود‎.‎
‎ ‎‏2‏‎- ‎تمیز کردن لوله و متعلقات
قبل از نصب، داخل و خارج سر ساده هر یک از شاخه های لوله و سر متعلقات، باید با پارچه خشک و کاملاً تمیز ‏شود‎.‎
‎ ‎‏3‏‎- ‎نصب لوله و متعلقات
پیمانکار موظف است با رعایت کلیه موارد قبلی، لوله هایی که باید داخل ترانشه نصب شوند را به تعداد شاخه و ‏در اقطار مورد نیاز و حسب مورد، متعلقات مربوط را با نظر و تأیید مهندس مشاور تعیین کرده و در کنار ‏ترانشه، به ترتیبی که باید نصب شوند، نصب لوله پلی اتیلنریسه نماید.اتصالی های جوشی لب به لب لوله ها و ‏متعلقات باید در خارج ترانشه انجام شود. برای تأمین این منظور، باید پیمانکار الوارهایی به ضخامت، عرض و ‏طول مناسب به تعداد کافی تهیه کرده و در کارگاه آماده داشته باشد. این الوارها، باید به فواصل معین روی ترانشه ‏و در جهت عمود بر امتداد ترانشه، به نحوی گذاشته شوند که کاملاً در یک تراز باشند. سپس، شاخه لوله های پلی ‏اتیلن را که قرار است به یکدیگر جوش داده شوند، باید به صورت آزاد روی این الوارها، به صورتی گذاشته شوند ‏که محور هر دو شاخه لوله در محل اتصال در یک امتداد بوده و زیر هر شاخه لوله، تعداد کافی الوار به فواصلی ‏قرار داده شود که مانع از انحنای شاخه لوله بر اثر وزن خود گردد. ابعاد، تعداد و فواصل الوارها، بستگی به ‏قطر، طول و وزن شاخه لوله هایی خواهد داشت که قرار است در مسیر مورد نظر نصب شوند. در هنگام انتقال ‏لوله و متعلقات به روی الوارهای مذکور، باید دقت شود که هیچ گونه مواد زاید، داخل لوله و متعلقات نشده ‏باشد.پس از اینکه هر شاخه لوله و هر یک از متعلقات در جای خود روی الوارها گذاشته شد، باید بلافاصله مورد ‏بازدید قرارگرفته و اطمینان حاصل گردد که داخل لوله تمیز و عاری از اشیای خارجی است‏‎.‎
پیمانکار می تواند باتوجه به شرایط محلی و امکانات خود، عملیات لوله گذاری در مسیر مورد نظر را به چند ‏قطعه تقسیم کرده و تعداد شاخه لوله و متعلقاتی را که در نظر دارد در هر قطعه به یکدیگر متصل کند، همراه با ‏ابعاد، تعداد و فواصل الوارها تعیین کرده و پس از اخذ تأیید مهندس مشاور ملاک عمل قرار دهد‏‎.‎
عملیات اتصال به روشهای مختلف در بند 2-6-3 تشریح شده است. برای تسهیل کار با دستگاه مخصوص جوش ‏لب به لب، پیمانکار می تواند به طور موقت، قطعه الوار بزرگتری روی ترانشه در محل اتصال دو شاخه لوله ‏قرار داده و دستگاه مخصوص نصب لوله پلی اتیلنجوش لب به لب را روی این الوار مستقر کند.عملیات اتصال ‏باید از یک طرف مسیر شروع شده و اتصالی ها به ترتیب، یکی پس از دیگری انجام شوند، تا تمام اتصالی لوله ‏ها و متعلقاتی که در یک مسیر نصب می شوند، برقرار گردد.شاخه لوله ها و متعلقاتی که به شرح فوق به یکدیگر ‏متصل و یکپارچه می شوند، یک قطعه از خط لوله را تشکیل می دهند که باید به آرامی در ترانشه قرار داده شود. ‏برای تأمین این منظور باید از ماشین آلات مناسب که در فواصل معینی در طول این قطعه خط لوله قرار داده شده، ‏استفاده شود و در مقابل هر دستگاه ماشین، قطعه خط لوله را با استفاده از تسمه ای که از زیر لوله عبور کرده و ‏به چنگک جرثقیل وصل شده، آویزان کرد. در این حالت، جرثقیل ها لوله ها را بالا برده تا قطعه خط لوله را از ‏الوارها جدا سازد و الوارها آزاد شوند. سپس الوارها را باید یکی پس از دیگری از زیر قطعه خط خارج نموده و ‏با استفاده از جرثقیل، قطعه خط لوله را به آرامی درکف ترانشه قرار داد.در صورتی که انتهای قطعه خط لوله به ‏تبدیل پلی اتیلن فلنجی ختم نشده باشد و در نظر باشد به انتهای شاخه لول های از مرحله بعدی عملیات، اتصال داده ‏شود، نباید انتهای قطعه خط لوله را در داخل ترانشه قرار داد، بلکه انتهای این قطعه خط لوله باید بر روی الواری ‏که روی ترانشه گذاشته شده است، باقی بماند و عملیات اتصال قطعه بندی خط لوله، نظیر قطعه قبلی انجام شود. ‏خارج نگهداشتن انتهای یک قطعه خط لوله به شرحی که اشاره شد، زمانی میسر است که طول قطعه خط لوله ‏مورد نظر و قطر لوله در حدی باشد که قطعه خط لوله، انعطاف کافی برای خم شدن داشته باشد. در لوله های به ‏قطر کوچک و وزن نسبتاً کم، ممکن است به جای استفاده از ماشین، قطعه خط لوله را به کمک چند کارگر که هر ‏یک تسمه ای را که از زیر لوله عبور کرده است در دست دارند، به آرامی در داخل ترانشه قرار داد‏‎.‎
‎ ‎‏4‏‎- ‎نصب شیرآلات و متعلقات
چنانچه اتصال شیرآلاتی که برای نصب درخط لوله پلی اتیلن درنظر گرفته شده از نوع فلنجی باشد. نصب این نوع ‏شیرآلات عیناً نظیر نصب شیرآلات در خطوط لوله فشاری دیگر می باشد. در صورتی که اتصالی این شیرالات از ‏نوع دیگری باشد در آن صورت می توان از تبدیل پلی اتیلنی که این اتصالی را تبدیل به اتصالی فلنجی می کند ‏استفاده کرد. قطعات فلنج دار واسط در بخش متعلقات شرح داده شده است‎.‎
‎ ‎‏5‏‎- ‎پشت بندها و مهارهای بتنی
پشت بندها و مهارهای بتنی خطوط لوله پلی اتیلن فشاری، عیناً نظیر پشت بندهای سایر خطوط لوله فشاری است ‏که در بخش نکات مشترک لوله گذاری و سایر بخش های این مجموعه تشریح شده است‎.‎
‎ ‎‏6‏‎ - ‎خاکریزی مقدماتی روی لوله های نصب شده
قبل از آنکه آزمایش هیدرواستاتیک خطوط لوله نصب شده آغاز شود، لازم است اطراف و روی لوله با خاک ‏مناسب پر شده ومتراکم گردد، تا خط لوله در جای خود ثابت مانده و بر اثر فشار داخلی ضمن انجام آزمایشات، از ‏جای خود تکان نخورد. نظر بر اینکه هنگام آزمایش هیدرواستاتیک خط لوله لازم است تمام اتصالات در محل ‏شنصب لوله پلی اتیلنیرآلات و متعلقات قابل رؤیت باشند تا در صورت نشت آب از آن بتوان محل نشت را به ‏آسانی پیدا کرد. لذا خاکریزی قبل از انجام آزمایش هیدرواستاتیک باید طوری انجام شود که اتصالی ها و متعلقات ‏و شیرآلات قابل رؤیت باشند. خاکریزی که بدین ترتیب انجام گرفته، خاکریزی مقدماتی نامیده می شود. خاکریز ‏مقدماتی، در فصل و نکات مشترک و در شکل یک تعریف شده است. پیمانکار موظف است قبل از انجام ‏خاکریزی مقدماتی، محل تمام اتصالی ها و متعلقات و شیرآلاتی را به مهندس مشاور اعلام کند تا مهندس مشاور با ‏در نظر گرفتن آن و توجه خاص به نوع اتصالی ها، شیرآلات و متعلقات، محل هایی از خط لوله را که اجازه می ‏دهد زیر پوشش خاکریزی مقدماتی قرار گیرند، تعیین کرده و به پیمانکار ابلاغ کند. مهندس مشاور این محل ها را ‏طوری تعیین خواهد کرد، که بدنه هر شاخه لوله زیر خاکریز مقدماتی قرار گیرد، ولی اتصالی های آن خارج از ‏خاکریز مقدماتی باشد.در خاکریزی مقدماتی، لازم است نکات مربوط به نوع بسترسازی که برای خط لوله عملیات ‏موضوع پیمان تعیین شده است،رعایت گردد.خاکریزی مقدماتی تا آنجا که با لوله تماس دارد، باید با همان ‏مصالحی انجام شود که در لوله های پی.وی.سی برای خاکریزی زیر و اطراف لوله تعیین شده است. بقیه ‏خاکریزی مقدماتی نیز باید مطابق مشخصات طرح انجام شود.خاکریزی مقدماتی باید اطراف لوله را پر کرده و در ‏چند لایه به طور یکنواخت انجام شود. حداقل ارتفاع خاکریزی مقدماتی روی تاج لوله 30 سانتیمتر و در شرایط ‏خاص، این مقدار حداقل با توجه به مشخصات طرح و تمهیدات لازم، قابل اجرا خواهد بود‎.‎
‎ ‎‏7‏‎ - ‎تمیز نمودن خطوط لوله
شستشوی سراسری خط لوله باید پس از اتمام آزمایش و ضدعفونی، با آب پاک دارای کلر با غلظت تزریق به آب ‏شرب انجام شود. برای این منظور باید از آب مشابه آب مشروب شهری )با کنترل و تنظیم مقدار کلر آن( از منبع ‏تغذیه استفاده شود. مقدار کلر آب مورد استفاده برای شستشوی سراسری حتی الامکان سه گرم در مترمکعب ‏بوده،نصب لوله پلی اتیلن ولی هیچ گاه نباید از یک گرم در مترمکعب کمتر شود. ضمناً با توجه به وجود آب با ‏غلظت زیاد کلر در خط ضدعفونی شده، شستشوی سراسری خط حتی الامکان بلافاصله و حداکثر ظرف مدت 24 ‏ساعت پس از اتمام آزمایش سراسری و ضدعفونی نمودن خط لوله انجام پذیرد. شستشوی سراسری خطوط لوله ‏می تواند با ضدعفونی نمودن خط ادغام شود. برای این منظور، پس از اتمام مراحل ضدعفونی کردن خطوط لوله ‏و شبکه های آبرسانی، می توان با افزودن آب با غلظت کلر بسیار کم و یا بدون کلر، غلظت کلر را در آب ‏مصرفی برای ضدعفونی نمودن خطوط لوله کاهش داده و به تدریج به خطوط و شبکه های در دست بهره برداری ‏هدایت نمود. در این حالت،از صدمات احتمالی وارده به محیط زیست ناشی از تخلیه آب با غلظت کلر زیاد اجتناب ‏می شود ولی باید دقت کافی نمود که تزریق آب با غلظت کلر خیلی زیاد به خطوط در دست بهره برداری، بسیار ‏تدریجی صورت گرفته و از وارد آمدن شوک ناگهانی به آنها خودداری شود‎.‎
‎ ‎‏8‏‎- ‎آزمایش هیدرواستاتیک خطوط لوله نصب شده
آزمایش هیدرواستاتیک خطوط لوله پلی اتیلن تحت فشار مشابه آنچه که در بند ( 23-5-2 ) در مورد آزمایش ‏هیدرولیکی لوله های پی. وی. سی گفته شده می باشد.در آزمایش هیدرواستاتیک لوله های پلی اتیلن، علاوه بر ‏مواردنصب لوله پلی اتیلن مشابه مندرج برای لوله های پی.وی.سی، حساسیت جهت خروج کلیه هوای محبوس ‏شده در خط لوله الزامی است. علت این امر، وجود خاصیت ویسکوالاستیک در این لوله ها است. بدین معنی که ‏بعد از اعمال فشار داخلی، در جدار لوله خزش ایجاد شده و بنابراین فشار داخلی تغییر خواهد نمود.وقتی که لوله ‏پلی اتیلن تحت فشار آزمایش قرار گرفت و پمپ تأمین فشار متوقف شد، فشار به تدریج در داخل لوله کاهش می ‏یابد. حتی در مورد یک قطعه لوله که صددرصد آببند باشد، به علت خاصیت ویسکوالاستیک لوله و خزش لوله، ‏این تقلیل فشار به وجود خواهد آمد. این تقلیل فشار به صورت غیرخطی است، یعنی در شروع کار، مقدار افت ‏فشار بیشتر و به تدریج ثابت خواهد شد‎.‎
فشار آزمایش حداکثر 5/1 برابر فشار اسمی خط لوله می باشد، ولی ممکن است در شرایط خاص، مهندس مشاور ‏این مقدار را تا 5/1 برابر فشار کار خط لوله کاهش دهد. لوله های پلی اتیلن باید در طول هایی متناسب با قطر و ‏شرایط محلی مورد آزمایش قرار گیرند. طول لوله تحت آزمایش در لوله های اقطار کوچک در حدود 800 متر و ‏در لوله های با قطر بیشتر، کمتر از مقدار فوق توصیه می شود‎.‎
چنانچه گرمای لوله پلی اتیلن بیش از 30 درجه سانتیگراد باشد، نباید آن را مورد آزمایش هیدرواستاتیک قرار داد‎.‎
‎ ‎‏9‏‎- ‎نتیجه آزمایش
‎ - ‎بعد از قطع تلمبه زنی به داخل خط لوله تحت فشار و پس از مدت یک ساعت، در صورتی نتیجه آزمایش ‏مورد قبول خواهد بود که مقدار آبنصب لوله پلی اتیلن لازم برای تأمین فشار به مقدار اولیه، از مقدار 3 لیتر در ‏هر کیلومتر خط لوله به ازای هر 25میلیمتر قطر داخلی لوله و برای هر 3 اتمسفر فشار تست در 24 ساعت ‏تجاوز نکند‎.‎
‎ - ‎مدت زمان آزمایش باید در زمان تهیه لوله از کارخانه سازنده نیز استعلام شده باشد‎.‎
‎ - ‎اگر افت فشار در طول زمان آزمایش قابل توجه بوده و عملاً نشت آبی ملاحظه نشود، به معنی این است که ‏مقدار هوای محبوس شده در خط لوله زیاد بوده که باید نسبت به تخلیه این هوا، اقدام و مجدداً نسبت به آزمایش ‏هیدرواستاتیکی لوله اقدام نمود‎.‎
‎ - ‎چنانچه در حین آزمایش، مقدار نشت غیرمجاز نشان داده شود، ابتدا متعلقات مکانیک و سپس جوشهای پلی ‏اتیلن، باید مورد کنترل قرار گیرند و پس از رفع اشکالات، نسبت به انجام آزمایش مجدد اقدام نمود‎.‎
‎ - ‎پس از انجام آزمایش، فشار داخل لوله باید به تدریج کاهش داده شود تا به شرایط پیش از آزمایش برسد‎.‎
چنانچه به هر دلیل، آزمایش مجدد مورد نظر باشد، باید فاصله زمانی مناسبی بین دو آزمایش در نظر گرفت. این ‏فاصله در هر صورت نباید از 5 برابر مدت زمانی که لوله تحت آزمایش بوده است کمتر باشد‏‎.‎
‎ ‎‏10‏‎ - ‎تکمیل خاکریزی روی لوله های نصب شده
پس از اتمام آزمایش هیدرواستاتیک خطوط نصب شده و رفع نواقص، چنانچه خطوط نصب شده مورد قبول ‏مهندس مشاور واقع گردد، پیمانکار اجازه داردنصب لوله پلی اتیلن که عملیات خاکریزی داخل ترانشه را ادامه ‏داده و تکمیل نماید، به طوری که ترانشه با خاک پرشده و خاکریزی حاصل در حد مطلوب متراکم شود‎.‎
پیمانکار پس از اخذ اجازه مهندس مشاور، موظف است با رعایت نکات مشروح در زیر، اقدام به خاکریزی ‏تکمیلی بنماید‎ :‎
‎ ‎‏1‏‎- ‎قسمت هایی از خط لوله در محل اتصالی ها و شیرآلات که برای انجام آزمایش هیدرواستاتیک باز ‏نگهداشته شده، با خاک مرغوب نظیر آنچه که در مورد خاکریزی مقدماتی تعیین شده، خاکریزی و متراکم گردد‎.‎
‎ ‎‏2‏‎- ‎با خاک مرغوب و مورد قبول مهندس مشاور، عملیات خاکریزی در داخل ترانشه را در لایه های به ‏ضخامت 15 سانتیمتر ادامه داده و هر لایه را تا حد 90 درصد پروکتور، متراکم کند تا اینکه رقوم سطح حاصل ‏از این خاکریزی نهایی به حدی برسد که مهندس مشاور با توجه به نوع و مشخصات لایه های روسازی، تعیین ‏کرده است. منظور از لایه های روسازی، پوششی از مصالح مناسب (نظیر آسفالت، بتن، سنگفرش) است که روی ‏سطح تمام شده خاکریزی داخلی ترانشه باید اجرا شود تا رقوم حاصل از آن، برابر رقوم معبر یا خیابان گردد‎.‎
‎ ‎‏3‏‎- ‎پیمانکار می تواند برای متراکم کردن خاکریزی های نهایینصب لوله پلی اتیلن داخل ترانشه، به جای استفاده ‏از روش تخماق کوبی ، تراکم مورد نظر را از طریق غرقاب کردن ترانشه به دست آورد، مشروط بر این که در ‏این باره، تأیید و اجازه مهندس مشاور را اخذ کرده باشد. در این موارد، ضخامت لایه های خاکریزی تکمیلی داخل ‏ترانشه می تواند از 15 سانتیمتر بیشتر باشد‏‎.‎
‎ ‎‏4‏‎- ‎در مواردی که خط لوله موضوع عملیات پیمان در گذرگاهی نصب شده باشد که در معرض تردد وسایل ‏نقلیه سنگین باشد،ضخامت پوشش خاکی لوله (از روی تاج لوله تا زیر لایه های روسازی گذرگاه) نباید از 60 ‏سانتیمتر کمتر باشد. ولی درمواردی که گذرگاه محل تردد وسایل نقلیه سبک است، حدود 30 تا 45 سانتیمتر ‏پوشش خاکی روی لوله نیز کافی خواهد بود، مشروط بر آن که از نظر عمق یخبندان نیز کنترل های لازم صورت ‏گرفته باشد‎.‎
‎ ‎‏11‏‎- ‎سایر مشخصات فنی عمومی لوله های پلی اتیلن
در خطوط لوله پلی اتیلن فشاری عملیات ضدعفونی کردن خط لوله و شستشوی سراسری خط لوله مشابه موارد ‏مندرج در بخش نکات مشترک لوله گذاری می باشد‎