ارزش تغذیه ای کنجاله کانولا فرآوری شده در جیره ماهیان

کنجاله کانولا می تواند به عنوان یک منبع پروتئینی مهم و جدید  در جیره رشد  و پایانی حیوانات اهلی استفاده شود.

---

ارزش تغذیه ای کنجاله کانولا فرآوری شده در جیره ماهیان
مهندس قاسم کریم زاده ، مهندس صادق کریم زاده
کانولا (براسیکا کامپستریس یا براسیکا ناپوس) به واریته های اصلاح شده Rape seed گفته می شود که میزان گلوکوزینولیت ها(Glucosinolates) (کمتر از 30 میکرومول بر گرم گلوکوزینولیت های آلکینیل از ماده خشک دانه بدون روغن) و اسید اروسیک (Erusic acid) (کمتر از 2 درصد کل اسید های چرب روغن) کاهش یافته است.کانولا پس از سویا مقام دوم تولید را در بین دانه های روغنی در جهان دارا می باشد(جدول 1).بهترین محیط کشت کانولا آب و هوای مرطوب و معتدل می باشد.کانادا بزرگترین تولید کننده و صادر کننده کانولا در جهان می باشد. فرایند استخراج روغن از دانه کانولا شامل فرایند مکانیکی و استخراج با حلال میباشد.کنجاله حاصل از دانه کانولا به عنوان ماده خوراکی  به میزان وسیعی در جیره غذایی دام ، طیور و آبزیان استفاده می شود.کانولا حدوداً 4 درصد از تجارت جهانی کنجاله های پروتئینی را تشکیل می دهد.

--> -->جدول (1): تولید جهانی کنجاله‌ دانه‌های روغنی عمده از سال 2002 تا 2007 (میلیون تن) خصوصیات مواد مغذی
میزان پروتئین واقعی (25/6N*) کنجاله کانولا 35 درصداست. پروتئین کانولا توازن خیلی خوبی از نظر اسید های آمینه نسبت به سایر پروتئین های گیاهی دارا می باشد و منبع خوبی از اسید های آمینه گوگرددار متیونین و سیستین است (جدول2). کنجاله کانولا حاوی سطوح بالا از فیبر خام (12 درصد) است که دلیل آن عدم پوسته گیری دانه کانولا قبل از استخراج روغن  می باشد. علاوه بر این، کنجاله کانولا دارای ساختار کربوهیدراتی پیچیده شامل قند(8 درصد) ، نشاسته(2/5) و  پلی ساکارید های غیر نشاسته ای (Non Starch Polysacarids = NSPS) (4/1 درصد NSPS محلول و 7/14 درصد  NSPS نامحلول) می باشد. کنجاله کانولا حاوی سطوح بالا اسید فایتیک (Phytic acid) (4 درصد ، تقریباً 75 درصد از کل فسفر) می باشد. اسید فایتیک شکل ذخیره فسفر در گیاهان می باشد و خاصیت ضد تغذیه ای دارد. همچنین کنجاله کانولا حاوی ترکیبات فنولی نظیر سیناپین (Sinapine) و تانن ها (Tannins)است . سیناپین (1 درصد) دارای طعم تلخ است و چنانچه سطوح بالا کانولا در جیره استفاده شود، ممکن است منجر به کاهش خوشخوراکی بویژه در حیوانات جوان شود. محصولات حاصل ازهیدرولیز گلوکوزینولیت ها (نیتریل ها، ایزوتیوسیانات ، تیوسیانات ، 5-وینیل-2-اکسازولیدین تیون و 5-وینیل-1و3-اکسازولیدین-2-تیون) می تواند منجر به مشکلات کیفی کنجاله کانولا شود و اثر مخرب بر وظیفه تیروئید ، کبد ، کلیه و مصرف خوراک داشته باشد. البته با تکنیک اصلاح نبات میزان  گلوکوزینولیت کنجاله کانولا کاهش یافته است به طوری که کنجاله کانولا اصلاح شده به طور میانگین حاوی 16 میکرو مول بر گرم از کل  گلوکوزینولیت های آلیفاتیک بدون روغن در مقایسه با 150-120 میکرو مول بر گرم از کل  گلوکوزینولیت های آلیفاتیک واریتهRape seed (واریته اصلاح نشده)می باشد. کنجاله کانولا ماده خوراکی بسیار مقبول در جیره غذایی حیوانات اهلی می باشد.گنجاندن آن در جیره حیوانات خیلی جوان با محدودیت همراه است که علت آن مقدار فیبر و اثرات منفی تانن ها،گلوکوزینولیت ها و سیناپین بر مصرف خوراک می باشد. به هر حال کنجاله کانولا می تواند به عنوان یک منبع پروتئینی مهم و جدید  در جیره رشد  و پایانی حیوانات اهلی استفاده شود.

جدول (2) : مقایسه ارزش پروتئین  و اسیدهای آمینه ضروری کنجاله کانولا با سایر کنجاله های متداول در جیره غذایی دام، طیور و جیره غذایی آبزیان

--> --> توجه: البته میزان پروتئین خام کنجاله آفتابگردان، تخم پنبه و کانولا در کشور ما به ترتیب در دامنه 34-28 ، 38-36 و 37- 35 درصد می باشد.
فرآوری
کاهش پوسته و پلی ساکارید های غیر قابل هضم کنجاله کانولا ، نخستین هدف برای بهبود کیفیت کنجاله کانولا از طریق فرآوری  می با شد. با غربال کردن ذرات فیبری زبر ، به طور معنی دار سطح فیبر به میزان 50-32 درصد کاهش یافته و میزان پروتئین افزایش می یابد.شستشو کنجاله کانولا با حلال در حذف گلوکوزینولیت ها ، ترکیبات فنولی ، الیگو ساکاریدها و افزایش پروتئین و مقدار اسید فایتیک موئثر است. آنزیم فیتاز به طور موئثر می تواند جهت کاهش  مقدار اسید فایتیک کنجاله کانولا در جیره پایانی استفاده شود. با وجود توازن مناسب اسید آمینه ، تغییر و کاهش اسید آمینه قابل هضم در کنجاله کانولا فرآوری شده مشاهده شده است و این منجر به توصیه هایی در سیستم تجاری جهت اصلاح تولید کنجاله کانولا برشته نشده  گردیده است که می تواند حاوی مقادیر بالاتر از اسید های آمینه قابل هضم و افزایش کیفیت کنجاله کانولا گردد. کنسانتره پروتئین کانولا (حاوی بیش از 60 درصد پروتئین خام) و محصول ایزوله پروتئین کانولا (حاوی بیش از 90 درصد پروتئین خام) با استخراج  کنجاله کانولا  از محلول نمک آبی بدست می آید. این محصولات کانولا به استثناء اسید فایتیک ،حاوی مقدار خیلی کمی از عوامل  ضد تغذیه ای می باشند.
کنجاله کانولا فرآوری شده در جیره ماهی
مطالعات زیادی در زمینه استفاده از محصولات کانولا در جیره غذایی ماهیان انجام شده است . تحقیقی که بر روی  قابلیت هضم پروتئین کانولا در ماهی قزل آلای رنگین کمان انجام شده است ، نشان می دهد که قابلیت هضم پروتئین و انرژی کنجاله کانولا فرآوری شده بهبود یافته است به طوری که مقادیر فیبر ، گلوکوزینولیت ها ، اسید فایتیک ، سیناپین و کربوهیدرات کنجاله کانولا فرآوری شده کاهش و در مقابل  میزان پروتئین آن افزایش یافته است. در مطالعه ای دیگر، میزان پروتئین قابل هضم ظاهری کنسانتره پروتئین کانولا و محصول ایزوله پروتئین کانولا تغذیه شده به ترتیب در ماهی آزاد سیاه و ماهی قزل آلای رنگین کمان ، بیش از 95 درصد بوده است . علاوه براین ، قابلیت هضم اسیدهای آمینه ضروری کنسانتره پروتئین کانولا در دامنه 95-87 درصد بوده است . بنابراین میزان پروتئین محصولات کانولا افزایش یافته و قابلیت دسترسی آنها در ماهیان آزاد بالا می باشد.
 (2004)  Sajjadi & Carter  گزارش کردند با افزودن آنزیم فیتاز  به جیره غذایی حاوی کنجاله کانولا در ماهی آزاد آتلانتیک موجب افزایش قابلیت دسترسی فسفر در نتیجه کاهش نیاز به افزودن     فسفر معدنی به جیره و کاهش فسفر دفعی می شود.همچنین Mwachireya  و همکاران(1999) گزارش کردند که سطوح بالا فیبر و اسید فایتیک اثر منفی بر قابلیت هضم پروتئین کنجاله کانولا در ماهی قزل آلا رنگین کمان دارد.آنها پیشنهاد کردند که  با روش های مختلف فرآوری فیزیکی ، شیمیایی و افزودن آنزیم می توان قابلیت هضم پروتئین کنجاله کانولا را در ماهی قزل آلا رنگین کمان افزایش داد.
تحقیقات اولیه نشان می دهد که افزودن کنجاله کانولا تا بیش از 20 درصد در جیره غذایی ماهی قزل آلای رنگین کمان بر کیفیت محصول نهایی و عملکرد بی تاثیر می باشد . استفاده از کنجاله کانولا شسته شده با اسید(میزان فیبر کاهش یافته است) به میزان 40 درصداز جیره ماهی قزل آلای رنگین کمان (6 گرم ) منجر به عملکرد بهتر نسبت به تغذیه  کنجاله کانولای تجاری می گردد. در حالی که تغذیه کنجاله کانولا که میزان فیبر آن کاهش یافته است منجر به بهبود ارزش مواد مغذی در میگو  نمی شود. استفاده از کنجاله کانولا در جیره های غذایی ماهی سوف نقره ای ، گربه ماهی و صدف منجر به عملکرد و قابلیت هضم مواد مغذی خیلی مطلوب می گردد.
نتیجه
نتایج بدست آمده از تحقیقات نشان می دهد که  محصولات کانولا  نظیر کنسانتره پروتئین کانولا و ایزوله پروتئین کانولا قابل مقایسه با مواد مغذی پودر ماهی می باشد به طوری که پروتئین کانولا می تواند  به میزان 71-59 درصد پروتئین جیره استفاده شود بدون آنکه اثر مخرب بر مصرف خوراک ، سرعت رشد ، بازده خوراک و مصرف پروتئین در ماهیان آزاد داشته باشد. پروتئین کانولا فرآوری شده و مکمل شده با آنزیم به عنوان مکمل پروتئینی جدید به خوبی می تواند به همراه سایر منابع پروتئینی  در جیره  ماهی تغذیه شود.