آنزیمهای مورد استفاده در صنعت طیور

آنزیمها،پروتئینهایی هستند که در واکنشهای شیمیایی بدن به عنوان کاتالیزور عمل می کنند و موجب انجام و سرعت بخشیدن به این واکنشها می شوند .

---

آنزیمهای مورد استفاده در صنعت طیور
آنزیمها،پروتئینهایی هستند که در واکنشهای شیمیایی بدن به عنوان کاتالیزور عمل می کنند و موجب انجام و سرعت بخشیدن به این واکنشها می شوند . عمکرد اصلی آنها در روده پرندگان عبارت از هیدرولیز است که مولکولهای بزرگ را به انواع کوچکتر قابل استفاده برای پرندگان می شکنند . نشاسته یکی از حاملهای مهم انرژی در گیاهان می باشد . سیستم آنزیمی پرندگان بطور معمول این مولکولها را به قندهای ساده ای می شکند که بعداً جذب می شوند . پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSP) نقش ساختمانی دارند و در دیواره سلولهای گیاهی یافت می گردند . این گونه پلی ساکاریدها قابل هضم برای پرندگان نیستند و می توانند در هضم دیگر مواد مغذی موجود در جیره مداخله کنند . آنزیمها را می توان برای شکستن پلی ساکاریدهای دیواره سلولی مورد استفاده قرار داد تا آنها را به مولکولهای با وزن مولکولی کمتر تقسیم کرده و عمل جذب را برای پرندگان میسر سازند .
آنزیمها می توانند بصورت اختصاصی در مورد غلات عمل کنند و البته در دامنه دما،رطوبت و pH مناسبی فعالیت می کنند . طیور نه تنها،توانایی هضم فیبرو پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای را ندارند بلکه فاقد آنزیمهای ضروری برای شکستن این مولکولهای بزرگ پیچیده نیز هستند .
نشخوار کنندگان واجد میکروارگانیزمهایی هستند که آنزیمهای سلولاز سنتز می کنند و نشخوار کنندگان را قادر می سازند تا فیبر را با درجات مختلفی هضم سازند .
میزان پلی ساکاریدهای غیر نشاسته (NSP) معمولا وابسته به پوشش یا لایه خارجی در دانه داشته و نسبت عکس با سطح انرژی آن دارند . جیره های متشکل از ذرت – سویا دارای NSP اندکی می باشند و نظر بر آن است که دارای قابلیت هضم بالایی هستند لذا در خصوص آنها استفاده از آنزیم ضرورتی ندارد . به دلایل اقتصادی،سهم استفاده از دانه های ریز در جیره طیور رو به افزایش است و استفاده از آنها جاذبه ای را در خصوص نحوه کارکرد آنزیمها پدید آورده است .
آنزیمهایی که در جیره طیور مورد استفاده قرار می گیرند می توان به صورت زیر طبقه بندی کرد :
1 – کربوهیدراز (تجزیه کننده کربوهیدراتها)
2 – پروتئاز (تجزیه کننده پروتئینها)
3 – لیپاز (تجزیه کننده چربیها)
افزایش قابلیت هضم قسمتهایی مختلف کربوهیدارتی غلات و پروتئینهای گیاهی توجه بسیاری را معطوف به خود ساخته است . بالا بودن میزان فیبر در اقلام جیره باعث می‌شود تا پرنده بیشتر بخورد ،ضریب تبدیل خورک کاهش یابد و از بازده آن کاسته شود. . فیبر به دلیل وجود NSP در دیواره سلولی دارای یک بخش ضد تغذیه ای است . وجود این عامل باعث محدود شدن دریافت خوراک و هضم غذا و همچنین کاهش جذب مواد مغذی می گردد .آنزیمهای خوراکی باعث بهبود قابلیت دسترسی بهNSP آنزیمهای خوراکی باعث بهبود قابلیت دسترسی به NSP شده و اثرات منفی این باقیمانده های غیر قابل هضم را بر روی ویسکوزیته روده کاهش می دهند . آنزیمهای مورد استفاده کنونی به هضم غذا در جیره های حاوی گندم،جو و چاودار کمک می کنند و در خصوص آنها بهبود قابلیت هضم ماده خشک و ثبات مواد دفعی دیده شده است .
اثرات مفید آنزیم برخوراک و کنسانتره طیور
1 – حذف فاکتورهای ضد تغذیه ای
2 – افزایش قابلیت هضم اقلام غذایی موجود
3 – افزایش قابلیت هضم NSP که بیشتر غیر قابل هضم برای طیور بودند
4 – تکمیل کمبود آنزیمهای طبیعی بدن پرنده
پلی ساکاریدهای غیر نشاسته ای (NSP) خود متشکل از همی سلولوز،پکتین و صمغ هستند که بخشهای صمغی نسبت به سلولوز محلولترند و با دیگر مواد مغذی در روده در تعامل (عمل متقابل) هستند و متاسفانه منجر به تولید یک واسطه با یک لایه ویسکوز یا چسبناک می باشند . جو و گندم دارای دیواره های سلولی حاوی بلوکها یا واحدهای ‌‌ساختمانی (بتا- گلوکانها و آرا بینوکسی لانها) هستند که آب و شیره گوارشی روده را به خود جذب می کنند و چسبناک یا شیره ای شکل می شوند .
در خلال عمل هضم طبیعی حرکت آنزیمها،سوبسترا و محصولات شیره گوارشی در روده به ویژه در نزدیکی دیواره روده که در آنجا عمل جذب مواد مغذی صورت می گیرد روان و آزاد است . اما با افزایش ویسکوزیته میزان انتشار کاهش یافته و از میزان هضم همه سوبسترا ها کاسته می گردد . مواد گوارشی چسبناک هضم نشده تبدیل به مدفوع بسیار چسبناکی می شوند که منجر به بروز مشکلاتی مربوط به مدفوع و مواد دفعی مرطوب وآبدار می گردد.
مشکلاتی که مواد گوارشی چسبناک در روده به بار می آورند :
1 – کاهش توانایی روده در مخلوط کردن مواد محتوی آن
2 – ممانعت از رسیدن آنزیمها به سلولها جهت عمل تجزیه
3 – کاهش تماس مواد مغذی با دیواره روده
4 – کاهش جذب مواد مغذی به داخل خون
5 – خوراک هضم نشده و آب جذب شده و سپس از بدن پرنده خارج می شوند .
6 – رشد ضعیفتر (کاهش رشد)
7 – کاهش میزان تبدیل غذا
8 – مدفوع آبدار
9 – زمان عبور مواد گوارشی را زیاد و طولانی می کند و دریافت و مصرف غذا را کاهش می دهد .
بین کاهش ویسکوزیته و توانایی آنزیمها در هضم سوبستراهایی چون بتاگوکانها یک همبستگی وجود دارد . قسمت اعظم NSP در یولاف وجو . بتاگوکانها و در گندم و چاودار آرابینوکسی لانها هستند .
برای جیره های حاوی جو از آنزیم بتا – گلوکاناز و برای جیره های حاوی گندم از آنزیمهای گزیلاناز (زیلاناز) و آرابینوتیلاناز استفاده می شود . برخی از محصولات آنزیمی قابل دسترس ممکن است برای بهبود میزان هضم جیره حاوی بتا – گلوکاناز، سلولاز و گزیلاناز باشند . آنزیم فیتاز باعث بهبود استفاده از فسفر فیتات در مواد و خوراکهای گیاهی می شود . آنزیمهای فیتاز موجب آزاد شدن فسفر،کلسیم و دیگر عناصر معدنی از کمپلکس فیتات می شوند . در فرمولاسیون جیره باید این افزایش دسترسی به فسفر در نظر گرفته شود .
شمار باکتریها به هنگام استفاده از جیره های حاوی گندم،جو و چاودار نسبت به جیره های ذرت بیشتر است . زمان عبور کمتر مواد گوارشی مانع توقف مهمی در جمعیتهای باکتریایی می شود . مواد گوارشی چسبنده محیط پایدار و مساعدی برای رشد باکتریها فراهم کرده و تراوش روده ای امکان استقرار باکتریها را در قسمت فوقانی روده کوچک پدید می آورد . . جمعیتهای باکتریایی روده با از بین بردن پرزهای میکروسکوپی (micro villi) روده موجب ضخیم شدن و آسیب دیدن روده می شوند و از جذب مواد مغذی می کاهند .
جوجه های گوشتی از آنجا که نسبت به دیگر طیور میزان غذای مصرفی بیشتری دارند به تغذیه آنزیمی پاسخ خوبی داده اند . این نوع خوراک دهی توانایی جوجه های گوشتی را برای تولید آنزیمهای مناسب چه از بافت ترشحی خودشان و یا از فلور میکروبی روده محدود می سازد . آنزیمهای مورد استفاده در جیره های حاوی گندم و جو قابلیت حصول انرژی را بهبود بخشیده،استفاده از نیتروژن را بهتر ساخته و بطور معنی داری بر هضم پروتئین اثر کرده و بر آن می افزایند . (جیره های حاوی آنزیم به پروتئین خام کمتری نیاز دارند.) با افزودن 01% آنزیم به جیره پایه جو،میزان هزینه 5 تا 6 دلار در تن افزایش می یابد . علی ایحال از غذای کمتری (20 %) استفاده می شود و با مسائل مربوط به بستر مرطوب نیز روبرو نخواهیم بود .
مکمل آنزیمی دارای پتانسیل بهبود ارزش تغذیه ای مواد خوراکی است . آنزیم هنگام رسیدن به دستگاه گوارش باید به صورت بیولوژیک فعال شود تا ارزش تغذیه را بهبود بخشد . ساختمان آنزیم در خصوص فعالیت آن بسیار حساس است و در صورتیکه در معرض گرما pH شدید یا حلالهای آلی ویژه ای قرار گیرد ممکن است تغییر یابد
ارزش خوراکی غلات یا دانه برای دستیابی به موارد ذیل باید در نظر گرفته شود :
- تعیین نوع آنزیم و مقدار آن جهت استفاده
- کمک به آسیاب ها و مخلوط غذا جهت تنظیم جیره های دقیقتر برای کاهش متعدد اقلام غذایی و کاهش هزینه های خوراک
- کمک به زارعین و کشاورزانی که کشتهای جدیدی از غلات را انجام می دهند و باعث بهبود ارزش خوراکی می شوند تا نیاز به مکملهای آنزیمی کاهش یابد .
آنزیمها را در خصوص موارد ذیل می توان بکار برد :
1 – بهبود استفاده از مواد مغذی
2 – حفظ عملکرد جیره هایی که کیفیت پایینی دارند
3 – کاهش هزینه های فرمولاسیون
4 – وسعت بخشیدن به دامنه مواد خام
5 – فائق امدن بر عوامل ناسازگار و ضد تغذیه ایی مواد خام
6 – کاهش دفع مواد مغذی و آب
7- بازده اقتصادی بهتر
مهندس وحید حقی