تفاله گوجه فرنگی در تغذیه گاو شیری

وضعیت تولید علوفه و خوراک دام در کشورکه نسبت به جمعیت دامی کمبود بارزی دارد ایجاب می کندتا از هر ماده خوراکی و فرعی که قابلیت استفاده در تغذیه دام را دارد استفاده شود

---

گوجه فرنگی از محصولات عمده باغی دراستان خراسان رضوی است و میزان تولید آن در این استان به حدود یک میلیون تن می رسد. بخش عمده این محصول (حدود۸۰%) برای تولیدات مهمی چون رب ،سس گوجه فرنگی وچاشنی های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. پس از استخراج عصاره از گوجه تازه آنچه باقی می ماند تحت عنوان تفاله گوجه فرنگی حاوی آب، دانه و پوسته است و معادل یک پنجم وزن گوجه تازه (۱۶۰۰۰۰تن) است(۷). تفاله گوجه فرنگی به علت تولید در ماه های گرم سال و رطوبت بالا و غنی بودن از مواد مغذی مختلف به سرعت کپک می زند و از بین می رود.
بنا بر این جهت استفاده بهینه آن در تغذیه دام باید به روش های مختلف از جمله خشک نمودن و سیلو کردن آن را حفظ کرد (۲، ۵، .وضعیت تولید علوفه و خوراک دام در کشورکه نسبت به جمعیت دامی کمبود بارزی دارد ایجاب می کندتا از هر ماده خوراکی و فرعی که قابلیت استفاده در تغذیه دام را دارد استفاده شود یکی از این تولیدات تفاله گوجه فرنگی است. استفاده از این ماده علاوه بر کاهش هزینه تغذیه از بروز مشکلات زیست محیطی نیز جلوگیری می کند. هرچند تفاله گوجه در تغذیه گاو های شیری در استان خراسان مورد استفاده قرار می گیرد ولی اطلاعات پژوهشی تعیین کننده و راهگشا ئی در این زمینه کمتر در دسترس است. هدف ازاین مطالعه شناخت بهتر خصوصیات شیمیایی وتغذیه ای تفاله گوجه فرنگی و تعیین بهترین نوع مصرف آن (سیلو شده یا خشک شده) در رابطه با عملکرد گاو های شیری بود.
● مواد و روش ها
تفاله گوجه فرنگی مورد نیاز از ۳ کارخانه تولید رب در استان خراسان رضوی تهیه شد. ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی تفاله بر روی نمونه های تصادفی انجام شد AOAC(۱۹۹۵). بخشی از تفاله گوجه جهت نگهداری آفتاب خشک و ماده خشک آن به۹۳ درصد رسید و بخشی برای تهیه سیلوی تفاله با استفاده از آفتاب مقدار ماده خشک آن به ۳۴% رسانده شد.
تعداد ۹ راس گاو هلشتاین با روز های شیردهی ۱۰ ± ۷۰ و وزن زنده ۲۰ ± ۶۰۰ کیلوگرم با توجه به تعداد شکم و میزان تولید در قالب طرح مربع لاتین ۳× ۳ به سه تیماردر سه دوره آزمایشی ۲۱ روزه شامل ۱۴ روز عادت پذیری و ۷ روز نمونه گیری اختصاص داده شدند. تیمارهای آزمایشی شامل: ۱) تیمار شاهد ۲)تیمار حاوی ۱۰% تفاله خشک گوجه ۳) تیمار حاوی ۱۰% سیلوی گوجه فرنگی بودند. جیره ها به صورت کاملا مخلوط و در سه وعده در اختیار گاو ها قرار گرفت. گاوها در شبانه روز سه بار ( در ساعات ۶:۰۰، ۱۴:۰۰ و۲۲:۰۰) دوشیده شدند. نمونه گیری از شیر در سه روز آخر هر دوره در زمان شیر دوشی انجام شد و ترکیبات شیر (پروتتین خام، چربی، لاکتوز، مواد جامد غیر چربی) با استفاده از دستگاه میلکواسکن (Foss Electric, Conveyor ۴۰۰۰)تعیین شد. داده های حاصل از آزمایش با استفاده از رویه GLM برنامه آماری SAS آنالیز آماری شد.
● نتایج وبحث
تفاله خشک گوجه فرنگی شامل ۳/۳ ± ۵/۵۷% پوسته و ۶/۳ ± ۵/۴۲% دانه بود. وزن متوسط هر دانه ۲/ ۳ میلی گرم به دست آمد. وزن بخش پوسته حدوداًًًًًً ۱۵% بیشتر از بخش دانه بود اگرچه گزارشی دراین رابطه از منابع موجود به دست نیامد اما می توان گفت درصد هر یک از این بخش ها به واریته گوجه وفرایند های انجام شده در کارخانه بستگی دارد (۳). ترکیب شیمیایی تفاله گوجه فرنگی و اجزاء آن در جدول ۳ نشان داده شده است. تفاله گوجه فرنگی مورد استفاده حاوی مقادیر بالای پروتئین خام ، NDF، ADFو مقدارمناسبی چربی بود که در تطابق با مقادیر ارائه شده توسط استاندارد NRC (۲۰۰۱) می باشد.
اما مقادیر پروتئین خام و چربی آن بالا تر از مقادیر گزارش شده به وسیله کالویا و سایر۱۹۹۰ است. مقدارپروتئین خام دانه گوجه فرنگی بیشتر از کنجاله تخم پنبه محلی بود. میزان پروتئین خام پوسته قابل مقایسه با یونجه خشک بود. بنا براین این محصول جانبی می تواند به عنوان یک منبع پروتئینی مورد توجه قرار گیرد.
مصرف ماده خشک (DMI ) ، تولید شیر و ترکیبات آن در جدول ۴ آورده شده است. مصرف ماده خشک تحت تاثیر افزودن تفاله گوجه خشک و سیلوی آن قرار نگرفت ((P>۰/۰۵.
تولید شیر نیز تحت تاثیر افزودن تفاله گوجه خشک و سیلو گوجه قرار نگرفت ((P>۰/۰۵ که نتایج به دست آمده تایید کننده نتایج حاصله به وسیله بلیبساکیس ۱۹۹۰ است. درصد پروتئین شیر، چربی شیر، لاکتوز شیر و SNF بین تیمارها اختلاف معنی داری نداشت ((P>۰/۰۵. این نتایج همانند نتایج به دست آمده به وسیله ویس و همکاران ۱۹۹۷ بود.
● نتیجه گیری
نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان داد که جایگزینی تفاله گوجه فرنگی خشک ویا سیلوی تفاله گوجه فرنگی به جای بخشی از علوفه جیره و بخشی از پروتئین جیره تاثیر معنی داری بر عملکرد دام ندارد. بنابراین می توان این محصول فرعی صنایع غذایی را جهت تامین بخشی از نیازمندی NDF وCP دام ها استفاده کرد بدون اینکه تاثیر منفی بر عملکرد تولیدی دام داشته باشد که با توجه به ارزان بودن این محصول فرعی استفاده از آن می تواند هزینه شیر تولیدی را بدون اثرات جانبی بر عملکرد حیوان کاهش داد .