کاهش شدید تلفات در مرغداری با رعایت اصولی ساده

بخش قابل توجهی از تلفات در سالن های پرورش و نگهداری طیور، ناشی از مسئله ای بنام مرگ ناگهانی بوده که متخصصین دنیا آنرا با نام Death Suddenly Syndrome می شناسند

---

 میزان تلفات در مرغداری‌های ایران 10.5 درصد گزارش شده در صورتی که در کشورهای توسعه یافته و استاندارد جهانی این آمار دو تا سه درصد است.

 مرغداری، صنعت حساسی نسبت به پرورش دام است چون تلفات مرغداری در قیاس با دامداری بیشتر است.

بخش قابل توجهی از تلفات در سالن های پرورش و نگهداری طیور(مرغ) ، ناشی از مسئله ای بنام مرگ ناگهانی بوده که متخصصین دنیا آنرا با نام ( DSS ) یا Death Suddenly Syndrome می شناسند، مرغ بطور ناگهانی سکته کرده ، در کالبدگشایی خونریزی شدید داخلی مشاهده می شود و داخل بدن مرغ پرخون شده است، این بیماری بدون هیچ مقدمه و سابقه ای بطور ناگهانی اتفاق می افتد ، پس از بررسی های دقیق موارد فوق، هیچ نوع بیماری خاصی تشخیص داده نشده و گفته می شود که مرگ بدلایل ناشناخته ای صورت گرفته است.
متخصصین جهان این را مسئله ای لاینحل قلمداد کرده و ظاهرا درمانی برای آن نداشته و برای پیشگیری از این مشکل دستوراتی را صادر می کنند که تا کنون در عمل خیلی موثر نبوده است، آنها تلفات این مورد را جزو تلفات عادی بحساب آورده و توصیه می کنند که مرغداران باید با این مشکل بسازند و بسوزند.
این معضل همیشه دغدغه خاطر مرغداران و پرورش دهندگان طیور درسراسر دنیا بوده است .
آیا واقعا چاره ای جز این نیست و باید با آن ساخت؟ جواب اینست که خیر!
به جرات باید گفت که این مشکل نه تنهالاینحل نیست بلکه راه حل هایی بظاهر بسیار ساده ولی در باطن بسیار دقیق و ظریف ، عملی و کاربردی دارد و اگر از تحمیل استرس های گوناگون به مرغ جلوگیری شده و بهداشت روانی این موجود ظریف را در سر لوحه مدیریت پرورش قرار دهیم و مدیریت کل سالن را همیشه بصورت سیستمیک ببینیم یعنی تمام مدیریت ها مهمند و هر کدام از آنها باید منفردا درست بوده و در سیستم نیز متناسب و بموقع و هماهنگ با سایر مدیریت ها بترتیب به مرحله اجرا در آید در این صورت است که می توانیم این ایراد و مشکل بزرگ را در خیلی از موارد بسیار بسیار کم و در بعضی اوقات کاملا از گردونه تولید و پرورش حذف نموده و کلا به این معضل خط بطلان بکشیم.
حال ما به بررسی و توضیح بیشترو راه های مقابله با آن می پردازیم و برای ملموس شدن بیشتر این مطلب مثالی از انسان می آوریم:
پس از خوردن هر وعده غذا در انسان و ورود غذا به جهاز هاضمه ،عملیات هضم و جذب آغاز می شود، با شروع کار هضم، معده و بترتیب بقیه جهاز هاضمه و ..... شروع به فعالیت خواهند کرد، جهت ادامه فعالیت و تغذیه جهاز هاضمه احتیاج به انتقال خون بیشتری به سمت اعضای فعال خواهد بود، بخاطر تامین این افزایش حجم خون، قلب باید هم به تعداد ضربا ن خود و هم به شدت آن بیفزاید، با شروع افزایش کار قلب ، سیستم تنفسی نیز باید فعالیت بیشتری را نسبت به حالت عادی انجام دهد و این حالت فقط در وضعیت آرامش است، حال اگر شما غذا را با استرس و یا باعجله میل کنید متناسب با افزایش استرس های بوجود آمده افزایش ضربا ن و شدت ضربان قلب به ضربانهای ناشی از عملیات هضم اضافه خواهد شد و اگر در غذا خوردن افراط نموده و پر خوری کنید تعداد ضربانهای قلب و تنفس ها باز هم بیشتر خواهد شد.در صورتی که غذا با تمام موارد استرس زای گفته شده در بالا خورده شود شما هم ضربانهای مضاعف و هم تنفس های مضاعف و نفس نفس زدن یعنی تنفس سطحی و ناقص را خواهید داشت.
حال اگر پس ازصرف هر غذا با شرایط مذکور ، بلافاصله برای خوابیدن به رختخواب بروید آثار افزایش شدت و تعداد ضربا ن قلب و تنفس های نا مرتب را در روی بالش و در گوش خود خواهید شنید و احساس بیقراری نموده ، بخواب رفتن نیز برای شما مشکل خواهد شد. لذا برای رفع این معضل سعی می کنید تا غذای خود را در محیطی آرام و بدون استرس و بدون عجله میل نمایید و بلافاصله پس از صرف غذا نخوابید .
نتیجتا اینکه ، بهداشت روانی انسان در هضم و جذب کامل مواد خوراکی نقش عمده ای را ایفا می نماید و اگر به آن بی دقتی شود می تواند مشکلات عدیده ای را در سوء هاضمه و اختلال در جهاز هاضمه و سپس بقیه اعضای بدن را ایجاد نماید و درصورتیکه شما بهداشت روانی را مد نظر قرار داده و از اعمال و تحمیل استرس به خودتان جلوگیری نمایید ضربانهای قلب و تنفس های قابل تحمل و تغییرات فشار خون و ..... را در حدی مطلوب و طبیعی خواهید داشت و علاوه بر اینکه آرامش کافی دارید و مشکلی برای شما نیست، هضم و جذب غذا ، بطورکامل و بدون استرس انجام شده و موجب سلامتی روز افزون شما خواهد شد .
حال پس از این مثال ملموس در انسان مطالب فوق را به مرغ تعمیم می دهیم و نقاط مشترک را متذکر می شویم:
مرغداران و پرورش دهندگان طیور در جهان توصیه می کنند که باید طیور (مرغ) را تحریک به غذا خوردن کرد و معتقدند که طیور بدون تحریک غذا نخواهند خورد در حالیکه بهیچ وجه چنین نیست، غذا نخوردن طیور ناشی از اشکال در سیستمهای مختلف سالن و مدیریت های آن است و چنانچه تجهیزات و تاسیسات سالن طیور(مرغداری) بطور صحیح انتخاب و نصب شده و مدیریت پرورش درست و حساب شده و دقیقا برمبنای فیزیو لوژی بدن مرغ و بهداشت روانی او باشد ، برای غذا خوردن پرنده نیاز به هیچگونه تحریکی نخواهد بود ، در صورت رعایت کامل موارد فوق ، نه تنها مرغ غذای کافی خواهد خورد بلکه برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغ که بدون تحریک (بدون استرس) صورت گرفته است جلوگیری بعمل آید تا از عوارض ناشی از آن دور بماند.
تحریک مرغ به غذا خوردن بزرگترین اشتباهی است که یک پرورش دهند ه طیور (مرغدار) می تواند مرتکب شود و این بزرگترین صدمه ای است که مرغدار ، خود می تواند به فارمش وارد آورد ، باید موکدا گفت که ایراد و اشکال اساسی در همین جا ست به این دلیل که مرغ پس از هر تحریک به غذاخوردن و دویدن برای غذا دچار استرس شدید گردیده و در این حالت چند استرس ناگهانی به مرغ تحمیل خواهد شد، اول استرس ناشی از تحریک برای غذا ، دوم استرس حاصل از دویدن و دیگر استرس بخاطر عجله وسرو کول هم بالا رفتن برای ترس دست نیافتن به غذا ، که موارد ذکرشده استرس های قبل از غذا خوردن بوده و افزایش ضربا ن قلب ناشی از هضم غذا نیز به ضربا نهای بالا باید اضافه شود.
یادآور می شود که در غذا خوردن ، تفاوتی بین مرغ و انسان بوده و آن اینکه مرغ با هر تحریک به غذا ، یک وعده غذایی اش بیشتر شده مثلا اگر شما مرغ را یازده بار تحریک به غذا خوردن بنمایید علیرغم سیری اش ، ده بار دیگر هم غذا خواهد خوردو در این صورت مشکلات ناشی از پرخوری نیز که باعث ضربانهای شدید تر قلبی خواهد شد نیز به موارد فوق اضافه می گردد .
تصور کنید که این موجود خوشمزه با این ضربانها و تنفس های ممتد و تند و ناقص و سطحی ناشی از این همه استرس به چه حال و روزی خواهد افتاد و با تمام این اوصاف چه بلایی به روز این پرنده زیبا آمده وخواهد آمد ،ضربا ن های بیش از حد قلب و نفس نفس زدن ها یعنی تعدد تنفس های ناقص باعث افزایش های ناگهانی و در بعضی اوقات پایین و بالا رفتن های شدید فشار خون شده و صدمات جبران ناپذیری را چه با اثر سوء فوری و چه با اثرگذاری سوء در آینده را به این موجود تحمیل خواهد کرد .
حاصل این استرس ها یا بهتر بگوییم سوء مدیریت ها ، بالارفتن بیش از حد فشار خون و تنفس ناقص و تغییرات شدید آنها باعث پاره شدن رگهای طیور و صدمات اساسی فوری به امحاء و احشاء بدن این موجود که در مرحله اول باعث مرگ گردیده و آزردگی قسمتی از اعضاء و جوارح مرغ که با موارد فوق به او تحمیل گردیده، باعث تضعیف وی ومرگ این موجود در مرحله دوم خواهد شدو بیماریهایی که بظاهر منشاء مجهولی داشته ولی بعلت سوء مدیریت های گذشته بوده باعث بیماریهای مزمن و عملا لاعلاج گردیده و در نهایت با عث از بین رفتن این موجود با ارزش در مراحل بعدی خواهد شد .
از مشکلات دیگر اینکه بدلیل هول زدن طیور برای خوردن دان بیشتر ، داخل شدن دان به نای مرغ نیز باعث خفگی او خواهد شد و این نوع مرگ را باید به تلفات گفته شده فوق اضافه نمود ، حاصل نتایج گفته شده در بالا جمع شدن مرغ هایی که سکته کرده اند و خفه شده اند در کنار دانخوری ها و یا آبخوری ها دلایل و گواه روشنی از عوارض این مشکل بزرگ می باشد.
یکی دیگر از فشار هایی که توسط مرغدار به این موجود پاک وارد می آید و باعث استرس شدید و همچنین پرخوری خواهد شد اینست که به محض ورود یک انسان به داخل سالن طیور ، مرغها ترسیده و پس از فرار ناشی از ترس انسان از روی مرغهایی که خوابیده اند رد شده و آنها را از خواب ناز بیدار می کنند،حال اگر یک کارگر مرغداری در روزحداقل10 بار به داخل سالن برود درست مثل اینست که شما در حال خواب باشید و یک نفر به مدت مثلا 10 بار دست شما یا پای شما را بشدت لگد نموده و شما 10 بار بطور ناگهانی از خواب بپرید و صبح که از خواب بیدار می شوید چه حال و روزی دارید ، بد اخلاق، عصبی ، بی حوصله ، بی اشتها و ....... .
حال این استرس بزرگ را به استرس ها و ضربان قلب و نفس نفس زدن مرغ و تنفس ناقص گفته شده در فوق نیز اضافه می شود، ایراد بزرگی را که این مورد ایجاد خواهد کرد علاوه برموارد بالا با هر بار بیدار شدن مرغ علاوه بر وارد آمدن استرس مضاعف به وی یک بار به وعده غذایی اش افزوده خواهد شد وبالنتیجه ده بار دیگر به وعده های غذایی مرغ اضافه شد ه ، بنابراین پرخوری از اشکالات بزرگ این مورد خواهد بود و عوارض آن معلوم.
مرگ ناگهانی یا ( DSS ) که کلیاتی از آن و علل بوجود آمدنش فوقا ذکر شد در نقاطی که مرتفع بوده یعنی ارتفاع از سطح دریا در آنها بالاست، بدلیل رقت اکسیژن در هوای این مناطق ، بیشتر و شدید تر است و طیور در این مناطق بسیار حساس تر و آسیب پذیر ترند و نفس نفس زدن و تنفس های ناقص و سطحی بدلیل کاهش دریافت اکسیژن توسط ریه طیور می تواند صدمات آنی و مزمن بیشتری را نسبت به مناطق کم ارتفاع به طیور وارد نماید ، موارد مذکور در فوق رابرای مناطق مرتفع باید بیشتر و بادقتی فزونتر رعایت نموده تا از صدمات بیشتر به طیور جلوگیری بعمل آورد و چنانچه موارد گفته شده و راه های مقابله با آن را بدقت رعایت نمایید ، صدمات بسیار ناچیز و این مشکل را می توان حتی در این مناطق تقریبا از گردونه تولید حذف نمود.
نتیجه قطعی اینست که بهداشت روانی نه تنها می تواند مشکل مطرح شده در بالا را تقریبا ریشه کن نماید بلکه بدیهی است باید سعی نمود حتی الامکان از ورود استرس های گوناگون که تعداد معدودی از آن ذکر شد ، جلوگیری بعمل آورده و مرغ در نهایت آرامش و آسایش و رفاه بسر ببرد ، در این صورت افزایش ضربانهای قلب و تنفس های ذکر شده باعث استرس نگردیده و برای خون رسانی عملیات هضم افزایش اندک ضربا ن قلب و تنفس اضافه و اندکی افزایش فشار خون برای پروسه هضم کافی خواهد بود یا به دیگر سخن تغییرات بسیارکمی درفشار خون و تنفس برای طیور قابل تحمل و غیر قابل زیان خواهد بود و عوارضات دیگر را نیز در پی نخواهد داشت.
نتیجه غایی اینکه دقت در بهداشت روانی طیور علاوه براینکه مشکلات آنی را ایجاد نکرده بلکه از صدماتی که ممکن بوده بدلیل افزایش فشار خون و طپش های نا منظم قلب به اعضایی مثل کلیه و ....وارد آید جلوگیری بعمل آمده و عوارض و نشانه های این موارد را که در چند روز بعد از بروز استرسها می توانسته مشکل سازو مجهول باشد از مدیریت پرورش حذف خواهد نمود.
حال راه حل چیست و بهترین روش و نحوه عمل جهت کاهش تلفات کدامست:
1- باید حتما از دان خوری ها و آبخوری های اتوماتیک استفاده شود تا انسان برای پر کردن دانخوری ها به داخل سالن تردد ننماید و حتما کارها بطور خودکار انجام شده و دخالت و رفت و آمد های انسان به حداقل ممکن کاهش یابد.
2- تعداد دانخوری ها و آبخوری ها باید کافی بوده و کمی هم بیشتر در نظر گرفته شود (حتی از استاندارد کارخانه سازنده) تا مرغ ها هیچگاه در صف آب و دان قرار نگیرند و دچار استرس نشوند.
3- از رفت و آمد های بیهوده بداخل سالن مرغداری بهر دلیل جلوگیری بعمل آمده و باید تدابیری اندیشید تا از طریق کنترل از راه دور سالن مرغداری را رصدکرد فی المثل سالن مرغداری را به دور بین های مدار بسته مجهز نمود .
4- از اتوماسیون فول باید اجتناب نمود و اعمال شرایط و امکانات به مرغ باید برمبنای معاینات انسانی و با دقت فوق العاده زیادانجام شود.
5- بنا به مراتب فوق به هیچ وجه طیور را نباید تحریک به غذا خوردن نمود ، این تحریک پذیری می تواند صدای ناشی از دانخوری ها بوده و یا سوت زدن مرغدار و یا ضربه زدن به وسیله ای یا ..... هر چیز دیگر ی باشد .
6- دان خوری ها باید همیشه مملو از دان بوده و در صورتیکه از دانخوری های زنجیری استفاده می شود همیشه پر نگهداشه شود و تدابیری اتخاذ گردد که دانخوری ها در زمان روشن شدن به ملایمت روشن شده و ایجاد سروصداننمایند
در صورتیکه از دانخوری های بشقابی استفاده می شود دانخوری ها پر نگهداشته شده و همیشه در حال کار و بی صدا باشند و بشقابهای دانخوری به هیچ عنوان خالی نمانند زیرا دانخوری بشقابی در حالت خالی بودن برای استارت مجدد بسیار پر سرو صدا خواهد بود ، دان در هر دو سیستم دانخوری باید به مرورو در مدت طولانی خورده شود و همیشه از پر شدن جهاز هاضمه مرغ جلوگیری بعمل آید .
7- دان و آب همیشه باید به وفور در دستر س طیور باشد و هیچوقت نباید طیور کمبودی را در این مورد احساس کنند البته بعضی از مرغداران معتقدند که اگرهمیشه دان در دسترس طیور باشد آنها دان نخواهند خورد یا به اصطلاح دان زده می شوند ، همانطور که گفته شد در صورتیکه شرایط سالن و تاسیسات و تجهیزات و مدیریت سالن در حد مطلوب باشند بهیچ وجه این اتفاق نیفتاده و برعکس باید تدابیری اندیشید تا از پرخوری مرغها جلوگیری بعمل آید.
مطلب مهمی که باید یادآور شد اینست که غذا خوردن مرغ با استرس ها علاوه بر مواردگفته شده در فوق باعث می شود قسمتی از دان بدلیل هضم و جذب ناقص هدر رفته وبدون جذب به کود تبدیل شود لذا باعث بالارفتن ضریب تبدیل شده و قیمت گوشت مرغ را بالا برده و موجب زیان مرغدار خواهد بود.
8- چون درمانهای طیور رانمی توان بصورت انفرادی برای هر مرغ بطور جداگانه اجراکرد ، مقابله با استرس ها و رعایت دقیق موارد مذکور می تواند در راندمانهای مختلف مدیریت های مرغداری بسیار موثر بوده ودر صورت رعایت بهداشت روانی طیور می توان از بروز مشکلات قلبی و صدمات احتمالی به سایر اعضا و جوارح مرغ جلوگیری بعمل آید .
ممکن است بعضی از مرغ ها بدلایل مادر زادی دارای نارسایی های در قلب یا ..... باشند ، لذا بعضی از مرغها حساس تر و صدمه پذیر ترند و اگر به موارد بالا توجه بیشتری شود باید مدیریت پیشگیری ها بصورت جمعی انجام شده و با ایجاد فضایی سالم و آرام برای مرغ می توان از مرغهایی که آسیب پذیر ترند بیشتر حمایت کرد تا این موجود باارزش را بیهوده به چاه تلفات نفرستیم.
در نوآوری ها و اختراعات همیشه نباید حتما اول صورت مسئله را عنوان کرد وبعد به دنبال جواب گشت ، در خیلی از موارد جواب حل مشکلات در دسترس است و فقط عنوان کردن صورت مسئله ها می تواند نوآوری جدیدی را ایجاد نموده و به مشکلات پایان دهد.
استرس های دیگر نیز که بسیار مهم است باعث مشکلات عدیده ای در طیور خواهند شد که در این مجال صحبت بحث آن نیست و موارد دیگر را به فرصتی دیگر موکول می کنیم.

سوران قربانی