در حال
جستجو...
دستور العمل تهیه و تأمین و کاشت نهال
- مقدمه و اهمیت انتخاب نهال مناسب
- معیارهای بازدید و ارزیابی نهالستان
- ویژگی‌های نهال ریشه‌لخت و گلدانی
- آماده‌سازی چاله، خاک و طرز قرارگیری طوقه
- پارالیناژ و ضدعفونی ریشه
- روش اصولی کاشت: پشته‌کاشت و تشتک آبیاری
- آبیاری اولیه و انتخاب سیستم آبیاری
- کوددهی زمان کاشت و نکات تغذیه‌ای
- قیم‌گذاری، حفاظ و مدیریت باد
- نگهداری و پایش پس از کاشت
- مقایسه عملی: ریشه‌لخت در برابر گلدانی (جدول)
- جمع‌بندی و توصیه‌های اجرایی
مقدمه و اهمیت انتخاب نهال مناسب
انتخاب نهال با کیفیت یکی از عوامل تعیین‌کننده در موفقیت غرس نهال است؛ نهالی سالم و متناسب با شرایط محل کاشت پایه‌ی رشد خوب و پایداری بلندمدت را فراهم می‌آورد.
در فضاهای شهری باید پیش از انتخاب گونه و نهال به عواملی مانند عرض پیاده‌رو، فاصله از ساختمان‌ها، مسیر کابل‌های هوایی، گونه غالب محلی، تراکم ترافیک و دسترسی به آب توجه نمود.
همچنین ویژگی‌های فرهنگی و کاربری منطقه (مناطق آموزشی، تجاری یا مسکونی) و برنامه‌های اصلاحی معابر باید در تصمیم‌گیری هنگام انتخاب گونه و شکل نهال لحاظ شود.
معیارهای بازدید و ارزیابی نهالستان
قبل از خرید نهال بازدید از نهالستان توسط کارشناس یا باغبان مجرب ضروری است؛ این بازدید باید شامل بررسی فواصل کشت، وجین علف‌های هرز، کیفیت آبیاری، وضعیت رشد شاخه‌ها و مدیریت آفات و بیماری‌ها باشد.
به کیفیت خاک نهالستان، وجود کود دامی پوسیده در تغذیه نهال، حجم ریشه و یکنواختی اندازه نهال‌ها (از نظر قطر و ارتفاع) توجه کنید؛ نهال‌های یکدست عملکرد کاشت را تسهیل می‌کنند.
از خرید نهال‌هایی که علائم آفت یا بیماری، شاخه‌های نیمه‌خشک، ریشه‌های آسیب‌دیده یا شکل نامناسب دارند خودداری شود؛ این نمونه‌ها احتمال تلفات بالاتری دارند.
ویژگی‌های نهال ریشه‌لخت و گلدانی
نهال‌های ریشه‌لخت (خزان‌پذیر) در حالت خواب زمستانی راحت‌تر منتقل می‌شوند اما حساسیت به آسیب ریشه و زمان‌بندی کاشت دارند؛ باید در فصل مناسب تهیه و سریع کاشته شوند.
نهال‌های گلدانی و کیسه‌ای برای استفاده در فضای شهری مزیت دارند زیرا امکان کاشت در طول فصل رشد و مدیریت بهتر ریشه فراهم است؛ برای سوزنی‌برگان گلدانی بودن اجباری توصیه می‌شود.
توجه ویژه به نهال‌های سوزنی‌برگ: نهال‌های پرورش‌یافته در مناطق شمالی یا در گلخانه ممکن است نرم و لطیف به نظر رسند ولی در شرایط اقلیم شهری خشک و گرم دچار استرس شوند؛ حداقل یک سال سازگاری محلی توصیه می‌شود.
نکات عملی در خرید نهال
از نهال‌هایی که ریشه‌شان از ته گلدان بیرون زده یا ریشه‌ها در خاک نفوذ کرده‌اند بپرهیزید؛ این وضعیت نشان‌دهنده ریشه‌بندی نامناسب و احتمال آسیب در جابجایی است.
در محل‌های شلوغ شهری ترجیحاً از نهال‌های قوی با قطر حداقل 5 سانتی‌متر استفاده شود و اگر امکان دارد از نهال‌های گلدانی با سن حدود 4–6 سال بهره برده شود.
آماده‌سازی چاله، خاک و طرز قرارگیری طوقه
خاک حاصل از حفاری معمولاً برای بستر کاشت مناسب نیست؛ توصیه می‌شود خاک جدیدی شامل خاک زراعی مخلوط با کود دامی پوسیده به نسبت تقریبی 3 به 1 تهیه شود.
عمق و عرض چاله باید به گونه‌ای باشد که ریشه‌ها بدون شکسته شدن یا کج شدن قرار گیرند و طوقه و محل پیوند حداقل 10 سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک نهایی قرار گیرد.
از دفن طوقه و محل پیوند خودداری کنید زیرا دفن طوقه شرایط پوسیدگی و آلودگی‌های قارچی را فراهم می‌سازد؛ طوقه باید واضح و بالاتر از خاک قرار گیرد.
روش کاشت روی پشته
کاشت روی پشته یا تپه باعث توسعه سطحی ریشه‌ها، افزایش دسترسی به عناصر غذایی و جلوگیری از تجمع آب در اطراف طوقه می‌شود؛ پشته‌ای کوچک در نوک تپه ایجاد و نهال روی آن قرار گیرد.
ایجاد یک تشتک دور نهال برای کنترل ورود آب مفید است اما از کندن چاله‌های عمیق و کاشت در ته گودال که منجر به تجمع آب و پوسیدگی می‌شود باید پرهیز شود.
پارالیناژ و ضدعفونی ریشه
پارالیناژ به‌عنوان یک عملیات آماده‌سازی ریشه برای کاهش آلودگی‌های قارچی و تقویت نهال توصیه می‌شود؛ اجزای رایج شامل آب، رس نرم، قارچ‌کش مجاز و کود دامی پوسیده هستند.
دستورالعمل عملی: در شرایط معمول، مخلوطی از آب با رس نرم و قارچ‌کش‌های مجاز (بر اساس برچسب و دستور مصرف سازنده)، با افزودن مقدار مناسبی از کود دامی پوسیده تهیه و ریشه‌ها به مدت کوتاه (1–5 دقیقه) غوطه‌ور می‌شوند.
توجه: هنگام استفاده از هر گونه سم یا قارچ‌کش باید مجوزها و دستورالعمل‌های بهداشتی و میزان مجاز مصرف رعایت شود و از محصولات منقضی یا ممنوعه استفاده نشود.
روش اصولی کاشت: پشته‌کاشت و تشتک آبیاری
مراحل کاشت اصولی شامل قرار دادن ریشه روی تپه، پر کردن خاک اطراف با خاک آماده، فشردن خاک به‌صورت ملایم برای تماس ریشه با خاک و ایجاد تشتک برای هدایت آب است.
در صورتی که ریشه‌ها زخمی یا شکسته شده‌اند، هرس تمیز ریشه توصیه می‌شود تا از آسیب بیشتر جلوگیری گردد و رشد مجدد ریشه‌های سالم تسهیل شود.
آبیاری پس از کاشت باید کامل و عمیق انجام شود تا تماس حداکثری ریشه با خاک برقرار گردد؛ آبیاری اولیه اهمیت ویژه‌ای در استقرار نهال دارد.
آبیاری اولیه و انتخاب سیستم آبیاری
فاصله بین آبیاری‌ها در نهال‌های تازه کاشته شده بسته به فصل و دما کوتاه‌تر باید در نظر گرفته شود؛ نظارت نزدیک در فصل گرم ضروری است.
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای راندمان آب را افزایش داده و توزیع یکنواخت آب را تضمین می‌کنند؛ استفاده از قطره‌ای برای درختان جوان به‌ویژه در مناطق کم‌آب پیشنهاد می‌شود.
اگر از تشتک دور نهال استفاده می‌شود، طراحی طوری باشد که آب سریع وارد خاک شود و در اطراف طوقه تجمع دائمی ایجاد نگردد تا از پوسیدگی جلوگیری شود.
کوددهی زمان کاشت و نکات تغذیه‌ای
در زمان کاشت از کودهای آهسته رهش (مانند دی‌آمونیوم فسفات یا سوپرفسفات) و به‌سازهای خاک (کودهای زیستی-باکتریایی) استفاده شود؛ کودهای محلول سریع در زمان کاشت توصیه نمی‌شود.
اجتناب از استفاده از کود دامی ناپالایش‌یافته در تماس مستقیم با ریشه در زمان کاشت ضروری است؛ کودهای ناپاسته ممکن است موجب آسیب ریشه یا آلودگی شوند.
برنامه کودی پس از کاشت باید براساس آزمایش خاک و نیازهای گونه تدوین گردد؛ آزمایش خاک و آب قبل از احداث باغ از اصول اولیه مدیریتی است.
قیم‌گذاری، حفاظ و مدیریت باد
استفاده از قیم مناسب برای نهال‌های جوان در مناطق بادخیز ضروری است؛ قیم باید به‌گونه‌ای نصب شود که نهال را ثابت نگه دارد اما رشد تنه را محدود نکند.
در مناطق شهری نصب حفاظ برای جلوگیری از آسیب‌های مکانیکی (خوردگی، ضربه خودرو، دسترسی حیوانات) اهمیت دارد و باید با توجه به نوع محل و نهال انتخاب گردد.
نگهداری و پایش پس از کاشت
پایش منظم برای شناسایی علائم کم‌آبی، آفات و بیماری‌ها و همچنین بررسی تماس ریشه با خاک از مهم‌ترین اقدامات پس از کاشت است؛ در صورت بروز مشکل به‌سرعت درمان مناسب انجام شود.
هرس تربیتی سال اول برای ایجاد ساختار مناسب تاج و حذف تنه‌جوش‌ها و پا جوش‌ها در سال‌های اولیه اهمیت دارد و باید با دقت اجرا گردد.
ثبت مشخصات نهال (گونه، تاریخ کاشت، محل خرید، مشخصات ریشه، شماره شناسنامه در صورت وجود) برای مدیریت بلندمدت و پاسخ به مشکلات احتمالی کمک‌کننده است.
مقایسه عملی: ریشه‌لخت در برابر گلدانی (جدول)
| معیار | نهال ریشه‌لخت | نهال گلدانی / کیسه‌ای |
|---|---|---|
| زمان مناسب کاشت | فصل خواب (پاییز/زمستان) | قابلیت کاشت در طول فصل رشد (با مدیریت) |
| حساسیت در جابجایی | بیشتر؛ ریشه باید محافظت شود | کمتر؛ ریشه در خاک گلدان محصور است |
| نیاز به مراقبت پس از کاشت | نیازمند آبیاری منظم و مراقبت اولیه | نیازمند کنترل افزایش فاصله آبیاری در ابتدا |
| هزینه خرید و حمل | معمولاً ارزان‌تر ولی نیاز به بسته‌بندی ویژه دارد | گران‌تر ولی راحتی کاشت و نرخ موفقیت بالاتر |
| مناسبت برای فضای شهری | در مناطق خاص و با زمان‌بندی مناسب می‌تواند استفاده شود | به‌ویژه برای شهرسازی و سوزنی‌برگان توصیه می‌شود |
جمع‌بندی و توصیه‌های اجرایی
1) همواره نهال‌ها را از نهالستان‌های معتبر تهیه کنید و بازدید تخصصی پیش از خرید انجام دهید؛ خصوصیات ریشه، سلامت شاخه و یکنواختی اندازه را بررسی نمایید.
2) در مناطق شهری ترجیحاً از نهال‌های گلدانی استفاده شود، به‌ویژه برای گونه‌های سوزنی‌برگ که حساسیت حمل و تفاوت اقلیمی دارند.
3) خاک چاله را تعویض کرده و از مخلوط خاک زراعی با کود دامی پوسیده استفاده کنید؛ طوقه را بالاتر از سطح خاک قرار دهید و از دفن آن اجتناب ورزید.
4) پارالیناژ با مواد مجاز و مطابق دستور تولیدکننده انجام شود؛ استفاده از قارچکشها و افزودنی‌ها باید با رعایت نکات ایمنی صورت گیرد.
5) آبیاری اولیه کامل و پیگیری آبیاری‌های بعدی براساس نیاز آب نهال و فصل انجام شود؛ سیستم‌های قطره‌ای و مدیریت روان آبی مناسب‌تر هستند.
6) برنامه تغذیه‌ای بر اساس آزمایش خاک تدوین گردد و از کودهای آهسته رهش و میکروبی در زمان کاشت بهره بگیرید؛ کودهای محلول سریع در زمان کاشت توصیه نمی‌شود.
7) اقدامات حفاظتی شامل قیم‌گذاری، حفاظ‌های فیزیکی و اطلاع‌رسانی به عموم برای کاشت شهری ضروری است؛ مدیریت پس از کاشت باید مستمر و برنامه‌ریزی‌شده باشد.
8) ثبت اطلاعات نهال‌ها و نظارت دوره‌ای با حضور کارشناس فنی، نرخ موفقیت را افزایش می‌دهد و امکان آدرس‌دهی به مشکلات را فراهم می‌آورد.
منابع مورد استفاده در تدوین این دستورالعمل شامل مستندات فنی نهالستان‌ها، راهنمای‌های سازمانی فضای سبز شهری و مقالات فنی درباره کاشت اصولی و پارالیناژ می‌باشد.
موفقیت در احداث فضای سبز و باغات نیازمند تلفیق دانش فنی، تجربه محلی و اجرای دقیق مراحل تهیه و کاشت نهال است؛ رعایت اصول فوق ضامن کاهش تلفات و افزایش پایداری درختان خواهد بود.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
