منشأ بذر و بررسی بیولوژی آن

بذر عبارتست از یک گیاه زنده رشد نکرده که در نتیجه سلسله فعالیت های پیچیده و رشد و نمو بوجود می آید.

---

بذر عبارتست از یک گیاه زنده رشد نکرده که در نتیجه سلسله فعالیت های پیچیده و رشد و نمو بوجود می آید.بدین ترتیب که از نظر فیزیولوژی در کلیه گرده چهار حفره وجود دارد که حاوی تعداد بسیاری سلول میکروسپور(Microspore Cells) یا سلولهای مادری گرده (Mother Cells Pollen ) هستند.هر یک از سلولهای مادری توسط دو تقسیم متوالی هسته ای به چهار میکروسپور تبدیل می شود.هریک از میکروسپورها ممکن است به یک دانه گرده تبدیل شود.وقتی میکروسپور به دانه گرده تبدیل شود.وقتی میکروسپور به دانه گرده تبدیل می شودکه پوسته آن ضخیم شده و با یک تقسیم سلولی هسته های زایشی و رویشی دانه گرده بوجود آمده باشد.یک گرده در زمان رسیدگی کامل باز شده و دانه های گرده آزاد می شوند.تعداد دانه گرده بسیار زیاد می باشد.مثلاً ممکن است از 20تا50 میلیون دانه گرده توسط گلهای نر گیاه ذرت تولید شود.انتقال دانه گرده را به سطح کلاله،گرده افشانی(Pollination) می گویند.عامل انتقال گرده در گیاهان زراعی متفاوت است.در ذرت دانه گرده توسط باد حمل می شود.بعضی از گرده ها ممکن است روی کلاله همان گیاه انتقال یابد ولی درصد ببیشتری از گرده های تولید شده به بوته های اطراف انتقال می یابند.اغلب گیاهان علوفه ای خانواده گرامینه،چاودار و چغندر قند توسط گرده هائی که با باد آورده شده اند گرده افشانی می شوند. در بسیاری از گیاهان خانواده بقولات مثل یونجه و شبدر قرمز ،دانه گرده توسط حشرات از گلی به گل دیگر انتقال می یابد.در سویا ،گندم وبسیاری از گیاهان زراعی ،وقتی کیسه گرده باز می شود دانة گرده مستقیماً روی کلاله همان گل قرار می گیرد. کلاله قسمتی از مادگی است که دانه گرده را می پذیرد.کلاله ممکن است شاخه یا پر مانند باشد و بدینوسیله به راحتی دانة گرده را نگه دارد.در بعضی از گیاهان کلالة ممکن است شیره ا ی چسبنده ترشح نموده و بدین ترتیب دانة گرده به آن بچسبد.دانة گرده روی سطح کلاله رشد نموده و هستة رویشی آن ایجاد لوله ای Pollen tube)) می نماید که از طریق خامه و سوراخ میکروپیل (Mcropyle) به تخمدان وارد می شود.هستة زایشی دانه گرده با یک تقسیم هسته ای ایجاد دو هسته زایشی (Sperm) می نماید. این هسته های زایشی داخل لوله گرده بوده و همزمان با ورود لوله گرده در داخل تخمدان رها می شوند.
در داخل هر تخمک یک سلول مادری مگاسپور (Megaspore mother cell) وجود دارد. سلول مادری مگاسپور مانند سلول مادری میکروسپور با دو تقسیم متوالی هسته ای به چهار مگاسپور تبدیل می شود.سه مگاسپور از چهار مگاسپور تولید شده از بین می رود.مگاسپور باقی مانده که معمولاً از میکروپیل دور است با تقسیمات متوالی هسته ای کیسه جنین (Embryo sac) با هشت هسته تولید می نماید.
گامت ماده یا تخم (Egg) و دو هسته دیگر در نزدیک میکروپیل قرار می گیرند.و به آنها هسته های سینرژید (Synergid nuclei) می گویند.سه هسته دیگر که به آنها هسته های آنتی پودال (Antipodals) می گویند در سمت دیگر کیسه جنینی قرار قرار می گیرد. دو هسته باقیمانده در وسط کیسه جنین واقع شده و به آنها هسته های قطبی یا Polar nucli) ) می گویند.
بعد از رها شدن هسته های زایشی دانه گرده در تخمدان ،یکی از هسته ها با تخم ترکیب شده و نطفه(Zygot) را بوجود می آورد.این مرحله را باروری (Fertilization) می نامند. هسته دوم با هسته ای که از ترکیب دو هسته قطبی تشکیل شده است آمیخته می شود.ممکن است دو هسته قطبی و هسته زایشی دوم در یک زمان با هم ترکیب شوند .هسته ای که بدین ترتیب از ترکیب سه هسته بوجود می آید ،هسته اولیه آندوسپرم(Primery Endosperm nucleus) نامیده می شود.ترکیب این هسته و ترکیب تخم با هسته زایشی اول را باروری دوگانه (Double Fertilization) می گویند.
با باروری تخم که سبب تشکیل نطفه می شود و تشکیل هسته اولیه آندوسپرم ،بذر بوجود می آید .
بلافاصله نطفه رشد کرده و جنین را به وجود می آورد. در موقع جوانه زدن بذر ،جنین رشد نموده و گیاه جدیدی تولید می کند.هسته اولیه آندوسپرم چندین بار تقسیم می شود.وبدین ترتیب هسته های بیشماری تولید می نماید.با ایجاد دیواره های هسته های تولید شده آندوسپرم بوجود می آید.بافت آندوسپرم محل ذخیره نشاسته،روغن و یا پروتئین مواد ذخیره شده به مصرف جوانه زدن و ریشه اولیه جنین می رسد. در غلات قسمت اعظم بذر از آندوسپرم تشکیل شده است .در بذور سویا ،بادام زمینی و سایر گیاهان خانواده بقولات آندوسپرم جذب جنین شده و مواد غذایی در برگهای اولیه (Cotyledons) ذخیره می شود.
پوسته بذر (Seed coat) از رشد سلولهای اطراف تخم بوجود می آید.
بنابراین بذر در تک لپه ایها شامل :جنین n 2 ،آندوسپرم n3 ،و پوسته دانه n2 می باشد. و در دو لپه ایها خود شامل :کوتیلدون،برگچه،ساقچه و ریشه چه می باشد.با توجه به اینکه پس از انجام عمل لقاح رشد سریع تخمدان شروع می گردد که پس از تغییرات فیزیکی و شیمیایی خاص ،تخمدان تبدیل به میوه و تخمک تبدیل به بذر می شودکه به صورت خلاصه به شرح قسمتهای مختلف بذر می پردازیم:
3-پوشش بذر
پوسته دانه معمولاً نازک است مانند لوبیا سبز و بادام زمینی ،که لایه کاغذی را در اطراف بذر تشکیل میدهد.اما پوسته دانه ممکن است ضخیم شده ،سخت یا سنگی شود،مانند فندق برزیلی.روپوست پوستة دانة پنبه الیاف پنبه را تولید می کند که آن را به صورت نخ می ریسند.
پوشش بذر نقش مهمی در جوانه زدن بذر دارد.بعضی اوقات پوسته بذر دارای ضمائمی مانند بال یا کرک می باشد که توزیع بذر را در طبیعت آسان می سازد.
1-جنین یا رویان
عبارتست از گیاه بسیار کوچکی که دارای یک محور اصلی و دو نقطه رویشی در دو طرف است.دریک طرف آن ریشه های اولیه بنام ریشه چه یا Radical ودر طرف دیگر ساقه های اولیه بنام ساقه چه یاPlumule وجود دارد.جنین همچنین دارای یک یا چند برگ نهفته بنام لپه یاcotyledon نیز میباشند.
2-بافت های مواد ذخیره ای
این بافتها ممکن است همان لپه ها،آندوسپرم (درون دانه) و یا پریسپر باشند که آندوسپرم در حین نمو توسط جنین جذب می شود و پریسپرم که از سلولهای اطراف کیسه جنینی حاصل شده تنها در چند تیره از گیاهان مثل خانوادة چغندر و خانواده میخک ها دیده می شود و معمولاً هنگام تشکیل بذر توسط آندوسپرم جذب می شود.