همه آنچه در زراعت ذرت باید بدانیم

ذرت پرمحصول‌ترین غله دنیا به حساب می‌آید و از لحاظ مقدار تولید، پس از گندم و برنج قرار می‌گیرد. امروزه ذرت در تغذیه بسیاری از مردمان دنیا نقش اساسی دارد.

---

گیاهشناسی ذرت:
ذرت گیاه تک لپه‌ای ساقه بلندی است که برگ‌های آن به‌طور متناوب و به صورت افتاده در دو طرف ساقه قرار گرفته‌اند. زاویه بین برگ و ساقه 90 درجه می‌باشد. در اوایل رشد گیاه، بعضی یاخته‌های بخش بالایی ساقه از شاخه‌های فرعی متمایز شده و در انتهای این شاخه‌ها، عضو بلال (گل ماده) به وجود می‌آید. میله‌ای باریک به نام خامه از محل تخمدان خارج شده که روی آن کلاله ظریف و کرکداری دارد که گرده‌های گل را دریافت می‌کند. تعداد بلال‌ها در هر گیاه بسته به رقم متغیر بوده و بین یک تا دوازده عدد است. گل‌های نر ذرت در انتهای ساقه اصلی قرار دارند و گرده‌افشانی توسط باد صورت می‌گیرد. گرده‌ها بلافاصله روی کلاله شروع به جوانه‌زنی نموده و در مدت 20 دقیقه به تخمدان می‌رسند. مدت کامل باروری بلال حدود 24 ساعت است.

دانه ذرت میوه‌ای است گندمه (Caryopsis) یا به عبارت دیگر، میوه تک لپه‌ای خشک و ناشکوفا که طول آن بین 9 تا 16 میلی‌متر و عرض آن بین 6 تا 9 میلی‌متر می‌باشد. ساقه ذرت راست و بلند و برگ‌های آن شامل پهنک برگ و غلاف است، که غلاف برگ ساقه را در آغوش می‌گیرد. ارتفاع بوته‌های ذرت وابسته به رقم بوده و بین 30 تا 150 سانتی‌متر متغیر است. ذرت دارای ریشه‌های قوی، سطحی و عمق نفوذ متغیر است که می‌تواند تا 2-3 متر نفوذ کند. رنگ دانه‌ها نیز از سفید، زرد، قرمز، ارغوانی تا سیاه تغییر می‌کند.

---

انواع ذرت:
ارقام مختلف ذرت متعلق به جنس Zea و گونه mays می‌باشند و طبق طبقه‌بندی می‌توان آن‌ها را به شرح زیر تقسیم کرد:

---

خاک و شرایط کاشت:
کاشت ذرت در خاک‌های عمیق، نرم و قابل نفوذ با تهویه خوب و غنی از هوموس و آهک، بهترین نتیجه را دارد. خاک‌های خیلی سبک یا بسیار سنگین نیاز به اصلاح دارند. مناسب‌ترین pH خاک برای رشد ذرت بین 5.5 تا 6.8 است و خاک با زهکشی مناسب و کود آلی پیش از کاشت توصیه می‌شود.

---

آب و هوا و شرایط اقلیمی:
ذرت نیاز به گرما و تابش خورشید زیاد دارد. رشد بهینه در دمای هوای 20-30 درجه سانتی‌گراد اتفاق می‌افتد و برای جوانه‌زنی دمای زمین باید بین 6 تا 10 درجه باشد. ذرت به خشکی حساس است و نیاز به بارندگی مناسب با پراکندگی مناسب دارد. نور کافی در دوره رشد برای کاهش دیررسی و افزایش کیفیت دانه بسیار اهمیت دارد.

---

آماده کردن زمین:
زمین پس از برداشت محصول قبلی باید عمق یکنواختی داشته و از نظر رطوبت، مواد غذایی و دمای مناسب تامین شده باشد. شخم پاییزه حداقل 25 سانتی‌متر عمق داشته و کود حیوانی پوسیده در حدود 30 تا 40 تن در هر هکتار در پاییز توصیه می‌شود. برای آفات خاکی، ضدعفونی پیش از کشت با سموم توصیه می‌گردد.

---

زمان کاشت:
بهترین زمان کاشت زمانی است که دمای خاک در 7 تا 8 سانتی‌متری عمق تقریباً 13 درجه سانتی‌گراد باشد و خطر سرمازدگی کاهش یافته باشد. کاشت زودهنگام و دیرهنگام هرکدام معایب خاصی دارند که به شرح زیر است:

---

انتخاب بذر مناسب:
بذر باید تازه، قوه نامیه بالا، خالص، یکنواخت و خالی از بذر علف‌های هرز باشد و بهتر است بذر پیش از کاشت ضدعفونی شود. همچنین بذر باید متناسب با منطقه و نوع محصول انتخاب گردد، مقاومت به خشکی، آفات، بیماری‌ها و ورس از معیارهای مهم انتخاب است.

---

تأثیر عناصر مختلف بر ذرت:
استفاده از کودهای شیمیایی شامل نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، منگنز، آهن، روی و مولیبدن در افزایش تولید ذرت ضروری است. زمان مصرف مناسب قبل یا حین کاشت و روش‌های صحیح کاربرد به افزایش بهره‌وری کمک می‌کند. علائم کمبود برخی عناصر عبارتند از:

---

عملیات کاشت:
پس از آماده‌سازی زمین و در دمای مناسب خاک (حدود 9 تا 10 درجه سانتی‌گراد در عمق 5 سانتی‌متری)، بذر کاشته می‌شود. مقدار بذر مورد نیاز بستگی به فناوری کاشت، نوع ذرت و شرایط اقلیمی دارد و می‌تواند بین 15 تا 100 کیلوگرم در هر هکتار متغیر باشد. استفاده همزمان از کود فسفره در حین بذرکاری مطلوب است. عمق کاشت معمولاً 3 تا 5 سانتی‌متر است و روش هیرم برای یکنواختی جوانه‌زنی توصیه می‌شود.

---

بیماری‌های مهم ذرت:
از بیماری‌های مهم می‌توان به سیاهک ذرت اشاره کرد که نشانه‌های آن بر روی اندام‌های نر و ماده ظاهر می‌شود و برای مبارزه، تناوب زراعی و کاشت ارقام مقاوم توصیه شده است.

---

علف‌های هرز مهم مزارع ذرت:
برداشت به موقع و مبارزه مکانیکی و شیمیایی با علف‌های هرز در هفته‌های اول رشد بخصوص حائز اهمیت است. علفکش‌های متعددی مانند آترازین، سیمازین و آلاکلر برای کنترل موثر علف‌های هرز باریک برگ و پهن برگ استفاده می‌شوند. استفاده صحیح از علفکش‌ها به افزایش محصول کمک می‌کند.

---

آفات مهم ذرت:
مهم‌ترین آفات شامل پروانه ساقه‌خوار ذرت، پروانه گاما، پروانه تک‌نقطه‌ای برنج، کرم قوزه یا کرم بلال، برگ‌خوار چغندر قند و شب‌پره زمستانی هستند. مبارزه با این آفات معمولاً ترکیبی از اقدامات زراعی و شیمیایی می‌باشد که انواع سموم مؤثر به زمان مناسب سم‌پاشی و رعایت نکات فنی می‌تواند خسارت‌ها را کاهش دهد.

---

برداشت ذرت، زمان و وسایل آن:
زمان برداشت بسته به نوع مصرف متفاوت است. برای برداشت دانه، باید برگ‌های روی بلال خشک و رنگ زرد روشن گرفته باشند (معمولاً پس از 7-8 هفته از گل‌دهی). رطوبت دانه در موقع برداشت باید حدود 12 تا 14 درصد باشد. ماشین‌های برداشت شامل چاپر، دستگاه‌های جداکننده میوه از ساقه و دستگاه‌های جداکننده غلاف می‌باشند که بسته به نوع ذرت و نیاز استفاده می‌شوند.

---

اهمیت اقتصادی و غذایی ذرت:
ذرت به علت داشتن نشاسته و پروتئین بالا یکی از مهم‌ترین غلات جهان است که در تغذیه دام و انسان کاربرد گسترده دارد. تولید آن در جهان در حال افزایش است و کشورهای مهم تولیدکننده شامل آمریکا، آرژانتین، برزیل، مکزیک و فرانسه هستند. مصرف ذرت به صورت خوراک دام، تغذیه پرندگان، صنایع غذایی و صنعتی متنوع می‌باشد.