لزوم رعایت بهداشت تخم مرغ در کارخانجات جوجه کشی

همان طور که می دانیم، چنانچه مرغ مادر تخمگذار مبتلا به عارضه اسهال باشد و یا مجرای خروج تخم، آلودگی داشته باشد، تخم مرغ های تولیدی هم آلوده خواهند شد.

---

لزوم رعایت بهداشت تخم مرغ در کارخانجات جوجه کشی
همان طور که می دانیم، چنانچه مرغ مادر تخمگذار مبتلا به عارضه اسهال باشد و یا مجرای خروج تخم، آلودگی داشته باشد، تخم مرغ های تولیدی هم آلوده خواهند شد. علاوه بر این تخم مرغ بعد از خارج شدن از مجرای عبور تخم مرغ، در معرض انواع آلودگی های محیطی هم قرار می گیرد.
به عنوان مثال، آلوده بودن آشیانه تخمگذاری و یا کثیفی تسمه نقاله، می تواند موجبات آلودگی تخم مرغ را فراهم نماید. همچنین آلودگی دست افرادی که تخم مرغ ها را از روی بستر جمع آوری می نمایند، آلودگی شانه ها، کارتن ها و کامیون های حمل تخم مرغ هم، از جمله مواردی است که می تواند موجبات آلودگی تخم مرغ های جوجه کشی را فراهم نماید. ترکیدگی تخم مرغ ها در دستگاه های هچر، از جمله مواردی است که نگرانی مدیران مزارع را موجب می شود زیرا در این صورت آلودگی با شدت بسیار زیادی در سطح همه تخم مرغ های موجود در دستگاه پراکنده می شود. این آلودگی از طریق بند ناف به بدن جوجه منتقل می شود. علاوه بر این عوامل، موجوداتی از قبیل حشرات، جوندگان و پرندگان وحشی هم می توانند موجبات آلودگی را در تخم مرغ های جوجه کشی فراهم نمایند. از طرف دیگر تغییرات دامنه درجه حرارت محل نگهداری تخم مرغ، موجب تعرق پوسته تخم مرغ می شود و به این ترتیب نفوذ میکروارگانیسم ها را به درون تخم مرغ تسریع می نماید. تهیه مکان هایی که در آن بهداشت محیط رعایت گردد و جمع آوری مرتب تخم مرغ ها صورت گیرد، می تواند تا حد بسیار زیادی در کنترل آلودگی موثر باشد.
باکتری هایی از قبیل سالمونلا، ای کولای، پسودوموناس ها و قارچ ها از جمله عوامل آلوده کننده تخم مرغ می باشند. باکتری های گرم مثبت عمدتاً باعث آلودگی پوسته تخم مرغ می شوند در حالی که باکتری های گرم منفی، عامل فساد تخم مرغ هستند.
در ساختمان تخم مرغ به طور طبیعی موانعی وجود دارد که از آلوده شدن تخم مرغ ممانعت می کند. به عنوان مثال اولین سد دفاعی بر روی پوسته تخم مرغ کوتیکول نام دارد که شامل 7000 الی 17000 منفذ می باشد. خود پوسته تخم مرغ هم دولایه دارد. در داخل سفیده تخم مرغ هم مواد و ترکیبات شیمیایی وجود دارد که در مقابل ورود میکروب به داخل تخم مرغ مقاومت می نماید.
کوتیکول به عنوان یک مانع فیزیکی در مقابل ورود میکروارگانیسم ها عمل می کند ولی این لایه می تواند به وسیله کاربرد مواد شوینده نامناسب و روش های نامناسب شستشو و یا به دلیل ساییده شدن پوسته تخم مرغ آسیب ببیند. ضخامت پوسته تخم مرغ و طول پرز های آن می تواند تعیین کننده قابلیت نفوذ پذیری تخم مرغ در مقابل عوامل میکروبی باشد. تخم مرغ های مربوط به گله های مسن، پوسته های نازک تری دارند و در نتیجه از قابلیت نفوذ پذیری بیشتری در مقابل عوامل میکروبی برخوردارند. به منظور تامین استحکام پوسته تخم مرغ، افزودن کلسیم به جیره مرغ های مادر ضروری به نظر می رسد، ولی در این راستا باید از جذب مطلوب آن در دستگاه گوارش حیوان اطمینان حاصل نمود. به عنوان مثال مرغ هایی که به عارضه اسهال مبتلا هستند، توانایی جذب کامل مواد مغذی و کلسم را ندارند و در نتیجه این مواد بدون جذب از بدن دفع می گردند.
کاربرد ضدعفونی کننده های شیمیایی می تواند جمعیت میکروبی موجود بر روی پوسته تخم مرغ را کاهش دهد ولی چنانچه میکروارگانیسم ها توانسته باشند از پوسته تخم مرغ عبور نمایند، کاربرد مواد ضدعفونی کننده سودمند نخواهد بود.
رعایت بهداشت تخم مرغ شامل دو فاز می باشد:
1 – تمیز کردن تخم مرغ
2 – ضدعفونی کردن تخم مرغ
در همین ابتدا باید توجه نمود که ضد عفونی کردن تخم مرغ های کثیف عملاً کار بیهوده ای می باشد. زیرا تخم مرغ در ابتدا باید شسته و سپس ضد عفونی شود. بر روی پوسته تخم مرغ تمیز ممکن است هنوز 100000 میکروارگانیسم وجود داشته باشد. نتایج یک تحقیق در دانشگاه بیکبرگن هلند نشان داد که شستشوی تخم مرغ می تواند جمعیت باکتریایی موجود بر روی پوسته را به 50 عدد تقلیل دهد. تمیز کردن تخم مرغ به روش خشک ( به عنوان مثال تمیز کردن تخم مرغ با روزنامه) می تواند موجب آسیب دیدگی لایه کوتیکول پوسته شود.
تخم مرغ های قابل جوجه کشی می توانند به وسیله ترکیبات آلکالینی (بر اسا هیدروکسید پتاسیم) شسته شوند تا بقایای چربی و پروتئین موجود بر روی آن ها از بین برود. در طی مدت شستشو، دمای آب باید گرم تر از دمای محتویات تخم مرغ باشد. زیرا در این صورت فشار مثبتی در داخل تخم مرغ ایجاد می شود. این فشار مثبت موجب می شود که لایه داخلی تخم مرغ منبسط شود و با فاصله گرفتن از پوسته، از ورود اجرام میکروبی به داخل تخم مرغ جلوگیری شود. بهترین حالت آن است که ماشین های شستشو دهنده تخم مرغ، بر اساس مدت زمان و درجه حرارت مناسب اتوماتیک شوند.
مراحل ضد عفونی تخم مرغ باید در دمای بالاتر (45 الی 47 درجه سانتیگراد یا 113 الی 117 درجه فارنهایت) صورت گیرد. از مواد ضد عفونی کننده باید با علظت مناسب استفاده نمود تا موجب آسیب دیدگی کوتیکول نشوند. ماده ضد عفونی کننده ایده آل ماده ای است که قابلیت ته نشین شدن داشته باشد تا با گذشت زمان، مانع نفوذ اجرام میکروبی به درون تخم مرغ شوند.
فرمالین یکی از ترکیباتی است که هنوز به عنوان بهترین ماده ضدعفونی کننده مطرح می باشد. ولی باید دانست که این ماده سرطان زاست و قابلیت ته نشین شدن هم ندارد. در یک آزمایش نشان داده شد که اسپری کردن یک ماده ضدعفونی کننده به همراه یک ماده پایدار کننده شامل ترکیب سه تایی گلوتارالدئید، آمونیم چهارتایی و الکل، می تواند به طور معنی داری باعث کاهش تلفات در دستگاه ستر شود.
هر روزه ترکیبات ضد عفونی کننده متنوعی وارد بازار می شوند ولی آن چه که در این ارتباط حائز اهمیت می باشد آن است که علاوه بر کیفیت ماده ضد عفونی کننده، روش صحیح کاربرد این مواد و دقت شخص کاربر هم حائز اهمیت می باشد .
در ارتباط با صنعت پرورش مرغ مادر، همواره پیچیدگی های خاصی وجود داشته است که به صورت سوال در ذهن متخصصین تغذیه و دست اندرکاران این بخش مطرح می باشد. در انتهای این مقاله سعی شده است که تعدادی از این سوالات مطرح و به آن ها پاسخ داده شود. پاسخ به این سوالات اگرچه ساده است ولی در عین حال ظرافت های خاصی را در بر می گیرد. با این روش شاید بتوان به بعضی از نکات مهم، به گونه ای اشاره نمود که برای خوانندگان محترم جذاب باشد.
آیا تخم مرغ های تولید شده توسط مرغ های مادر مسن تر از کیفیت جوجه درآوری بالاتری برخوردارند؟
به طور کلی تخم مرغ هایی که توسط مرغ های مادر در اوایل دوره تولید به دست می آیند، از قابلیت جوجه کشی ضعیف تری برخوردارند. همچنین تخم مرغ های تولید شده توسط گله های مسن، از قابلیت جوجه درآوری ضعیفی برخوردار می باشند که دلیل این امر به توانایی جنسی ضعیف تر خروس ها و افزایش اندازه تخم مرغ باز می گردد.
نوع جیره غذایی مورد استفاده در گله های مادر و همچنین وضعیت سلامت گله بر روی کیفیت تخم مرغ چه تاثیری دارد؟
جیره های غذایی ضعیف می تواند موجب عدم تعادل پروتئین، چربی و ویتامین در زرده و سفیده تخم مرغ شود و قابلیت زنده مانی جنین را کاهش دهند. همچنین این جیره ها موجب افت کیفیت پوسته تخم مرغ و کاهش قابلیت جوجه درآوری تخم مرغ ها می شوند. شیوع بیماری های مختلف از قبیل نیوکاسل و برونشیت نیز می تواند موجب افت کیفیت تخم مرغ و پوسته شود. عفونت مجرای تخمدان هم باعث آلودگی مستقیم زرده و آلبومن تخم مرغ می شود.
آیا تولید تخم مرغ های بزرگتر دلیل بر تولید جوجه های با وزن نهایی بیشتر می باشد؟
ارتباط وزن جوجه تولید شده با وزن تخم مرغ، با افزایش وزن تخم مرغ ارتباط مستقیم دارد ولی به شکل زیر تغییر می کند:
به طور تقریبی 5/66% وزن یک تخم مرغ 50 گرمی، 4/67% وزن یک تخم مرغ 60 گرمی و 4/68% وزن یک تخم مرغ 70 گرمی را وزن توده جوجه یکروزه تشکیل می دهد.
آیا اندازه تخم مرغ به عنوان یک فاکتور تعیین کننده در تعیین کیفیت تخم مرغ خواهد بود؟
یکنواختی اندازه تخم مرغ های قابل جوجه کشی از این بابت حائز اهمیت می باشد که بر روی یکنواختی وزن جوجه های تولید شده تاثیر می گذارد. چنانچه اندازه تخم مرغ تولید شده خیلی کوچک باشد، از قابلیت جوجه درآوری و زنده مانی بسیار پایینی برخوردار خواهد بود و چنانچه اندازه تخم مرغ تولید شده خیلی بزرگ باشد موجب می گردد که در درون جایگاه تعبیه شده در سینی های دستگاه جوجه کشی به خوبی قرار نگیرد.
کدام دسته از تخم مرغ های تولید شده از نظر قابلیت جوجه کشی فاقد ارزشند؟
- تخم مرغ های با پوسته شکاف دار.
- تخم مرغ هایی که خوب شسته نشده باشند.
- تخم مرغ های با پوسته برآمده، پوسته شیاردار، تخم مرغ های به شکل مسطح و صاف و به طور کلی تخم مرغ هایی که از نظر شکل ظاهری همگن و یکنواخت نباشند.
- تخم مرغ های با پوسته زبر و گچی.
- تخم مرغ های آلوده که از بستر جمع آوری شده باشند.
- تخم مرغ های با اندازه خیلی بزرگ یا خیلی کوچک.
آیا تخم مرغ های با پوسته ترک دار، برای جوجه درآوری مناسب هستند؟
این تخم مرغ ها به دلیل قابل نفوذ بودن در برابر عوامل آلوده کننده می توانند به عنوان یک منبع آلودگی عمل نمایند و باعث فساد سایر تخم مرغ های سالم در دستگاه جوجه کشی شوند.
- چه راهکارهایی را برای جلوگیری از کثیف شدن تخم مرغ های قابل جوجه کشی می شناسید؟
تعویض مرتب بستر در اشیانه های تخم گذاری.
استفاده از سیستم اتوماتیک جمع آوری تخم مرغ.
جدا کردن مرغ هایی که آماده تخم گذاری هستند.
جمع آوری مرتب تخم مرغ ها و حذف تخم مرغ های آلوده به منظور قرار گرفتن در دستگاه جوجه کشی.
استفاده از آنزیم هایی که با اجزاء موجود در جیره غذایی تناسب داشته باشند. به این ترتیب از آغشته شدن تخم مرغ ها با مدفوع حیوان جلوگیری می شود.
- آیا کیفیت پوسته تخم مرغ بر روی قابلیت جوجه درآوری آن تاثیر دارد؟
تخم مرغ های با پوسته سالم و پوشش مناسب کوتیکول، از قابلیت جوجه درآوری بسیار بهتری برخوردارند. باید توجه نمود که خلل و فرج زیاد بر روی پوسته، موجب از دست رفتن آب موجود در تخم مرغ می شود. تخم مرغ هایی که تعداد خلل و فرج موجود بر روی پوسته آن ها کم (نرمال) است، آب درون سلولی را بهتر حفظ می نمایند و مهم تر این که موجب کاهش اکسیژن مصرفی توسط جنین می گردند.
- آیا آغشته کردن پوسته تخم مرغ با گریس یا روغن را برای تخم مرغ های قابل جوجه کشی صحیح می دانید؟
آغشته کردن پوسته تخم مرغ با روغن، به منظور حفظ کیفیت داخلی تخم مرغ های خوراکی انجام می شود. در مورد تخم مرغ های نطفه دار به دلیل آن که پوشش روغن موجب بستن پرزهای موجود بر روی پوسته تخم مرغ می شود و عملاً تنفس جنین را مختل می نماید به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
مهندس سودابه پرهیزکار