رنگدانه های طبیعی در خوراک آبزیان

در حال حاضر در پرورش انواع موجودات آبزی از انواع رنگدانه ها استفاده می کنند تا به این ترتیب از این افزودنی به عنوان یک عامل خوش رنگ کننده پوست بدن آبزیان، بهره های لازم تجاری برده شود.

---

رنگدانه های طبیعی در خوراک آبزیان
رنگ ها به عنوان یک عامل مهم در زندگی همه موجودات زنده نقش عمده ای را ایفا می کنند. رنگ بدن موجودات زنده تابع 2 عامل ژنتیکی و تغذیه ای می باشد. در حال حاضر در پرورش انواع موجودات آبزی از انواع رنگدانه ها استفاده می کنند تا به این ترتیب از این افزودنی به عنوان یک عامل خوش رنگ کننده پوست بدن آبزیان، بهره های لازم تجاری برده شود.
کاروتنوئیدها (رنگدانه ها) یکی از منابع اصلی تامین رنگ بدن آبزیان به شمار می روند. رنگ های مختلف بدن آبزیان به وسیله کاروتنوئیدهای خاص و همچنین ترکیبی از مولکول های پروتئین – کاروتنوئید حاصل می شود. از انجایی که فقط گیاهان قادر به ساخت کاروتنوئیدها می باشند، حیوانات آبزی و بخصوص ماهی ها باید آن ها را از طریق جیره غذایی دریافت نمایند.
کاروتنوئیدها عمدتاً در طبیعت یافت می شوند. گروه بزرگی از این دسته از ترکیبات محلول در چربی هستند و تحت عنوان گزانتوفیل نامیده می شوند. کاروتنوئیدها عموماً در گیاهان سبز یافت می شوند و به دو شکل آلفا و بتا موجود می باشند. بتاکاروتن ها به عنوان پیش سازهای ویتامین A می باشند و تقریباً در بدن همه حیوانات این ترکیبات به ویتامین A تبدیل می شوند. گزانتوفیل ها در برگ سبز گیاهان ساخته می شوند و با شروع تابستان و پاییز در برگ گیاهان، میوه درختان، گل ها، ریشه ها و قارچ ها به رنگ زرد و قرمز یافت می شوند. از جمله مواد حاوی این دسته از ترکیبات می توان به گل همیشه بهار، گوجه فرنگی، فلفل قرمز، ذرت، هویج، ریشه چغندر و انواع قارچ های خوراکی اشاره نمود. کاروتنوئیدها در اعمال مربوط به تولید مثل، تنفس، جذب نور، سیستم ایمنی و در ساختمان غشاء سلول های آبزیان نقش عمده ای را ایفا می نمایند.
نوع عمده ای از کاروتنوئید که در محیط زندگی آبزیان وجود دارند عبارتند از رنگدانه های طبیعی لوتئین (زرد مایل به سبز)، زی زانتین (زرد مایل به نارنجی) و آلفاکاروتن (زرد روشن).
علاوه بر این منابع طبیعی، رنگدانه های سنتتیک هم می توانند در ساختار بدن آبزیان به کار روند. از این دسته از رنگدانه ها می توان به آستازانتین، کانتازانتین و سیترانازانتین اشاره نمود. نتایج تحقیقاتی که در آمریکا صورت گرفته است نشان داده است که رنگ پوست بدن در دسته ای از ماهی های تزئینی که از رنگدانه های طبیعی استفاده کرده اند، بسیار مطلوب تر از رنگ بدن ماهی هایی است که از رنگدانه های سنتتیک استفاده نموده اند. از جمله منابع طبیعی حاوی این رنگدانه ها می توان به ذرت، گلوتن ذرت، یونجه، فلفل قرمز، گل همیشه بهار و گل شقایق اشاره نمود.
متابولیسم و ذخیره کاروتنوئیدها در دیواره روده آبزیان، از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است. در بعضی از گونه ها رنگدانه ها به همان شکل ذخیره می شوند ولی در برخی دیگر از گونه ها، این رنگدانه ها قبل از ذخیره شدن، دستخوش تغییراتی می شوند. رده سخت پوستان، قابلیت تبدیل لوتئین و زی زانتین به آستازانتین را دارند. بر عکس، در کپورماهیان، لوتئین و زی زانتین بدون هیچ گونه تغییری ذخیره می شوند. مجموعه تحقیقاتی که در ژاپن صورت گرفته است نشان می دهد که در پوست بدن آبزیان، زی زانتین می تواند به آستازانتین تبدیل شود. ماهی قزل آلا توانایی تبدیل سایر کاروتنوئیدها را به آستازانتین و کانتازانتین ندارد.
جذب و ذخیره کاروتنوئیدها به ساختمان شیمیایی، قابلیت انحلال و قابلیت باند شدن این ترکیبات به سایر مولکول ها بستگی دارد. به عنوان مثال، بتاکاروتن ها در بدن آبزیان به آرامی جذب می شوند و با ضریب بسیار پایینی به آستازانتین تبدیل می شوند. به نظر می رسد که فرم مولکولی آلفاکاروتن در بدن ماهی های تزئینی با قابلیت بالاتری ذخیره و جذب می شود. برخلاف کاروتنوئیدها، گزانتوفیل ها در بدن آبزیان به خوبی ذخیره و جذب می شوند. به عنوان مثال لوتئین که از خانواده گزانتوفیل هاست، ابتدا به فرم استر در سلول های رنگدانه ای ذخیره می شود و مقادیر اضافی آن به بخش های سفید رنگ ماهی نفوذ می کند (به عنوان یک صفت نامطلوب). به همین دلیل در مصرف رنگدانه های طبیعی در خوراک ماهیان تزئینی باید دقت نمود تا جیره غذایی حاوی مقادیر کافی رنگدانه را دریافت نمایند.
رنگدانه های طبیعی حاوی لوتئین و زی زانتین جهت خوش رنگ کردن پوست بدن آبزیان هم اکنون در بازار مصرف وجود دارند.