نحوه و زمان تزریق دی اکسید کربن در گلخانه

ایران به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و محدودیت های منابع آبی از جمله کشور های است که نیاز به تجدید نظر اساسی در ساختار نظام کشت دارد .

---

استفاده از گلخانه به منظور تولید خارج از فصل سبزی های گلخا نه ای انجام می شود و اهمیت به سزایی در علوم باغبانی دارد .
در صورت تصمیم به کشت گلخانه ای چه باید کرد؟
-بازدید از گلخانه های اطراف جهت جمع آوری اطلاعات علمی و تجربی آنان به منظور جلوگیری از تکرار اشتباه دیگران
- جمع آوری اطلاعات هواشناسی منطقه مورد کشت (میانگین ده ساله حداقل دما در سرد ترین شب سال و میانگین حداکثر دما در گرم ترین روز سال ,میانگین ده سال بارندگی , تعداد روز های آفتابی, روز های ابری , روز های یخبندان , ....)
- مشخص کردن بازار فروش باید مشخص شود محصول تولید در کجا به فروش خواهد رسید
- نوع خاک از نظر بافت , ساختمان , PHخاک , ECخاک و عناصر پر مصرف و کم مصرف , میزان آهک , ظرفیت تبادل کاتیونی ,و....
- دستمزد کارگر در منطقه مورد احداث گلخانه
- تعیین زمان های مختلف سال از نظر میزان فروش محصول تولیدی , زمان کسادی و اشباع بازار و زمان خلاء و نیاز شدید بازار
- تعیین جهت های جغرافیایی و جهت وزش باد های غالب در منطقه
- تعیین نوع و ویژگی محصول مورد نیاز که مورد پسند مصرف کننده همان منطقه باشد (مثلا تولید کوجه فرنگی ریز یا درشت , تولید فلفل زرد,سیاه ویا ....)
- مسافت گلخانه تا بازار مصرف
-جمع آوری اطلاعات علمی در مورد کاشت داشت و برداشت و آفات بیماری ها و انبار داری محصول مورد کشت
- وضعیت آب منطقه از نظر کمی و کیفی که برای هر متر مربع بستر خاکی گلخانه حدود یک متر مکعب آب باید در دسترس باشد و نیز باید مواد حل شده جامد در آب مانند بیکربنات سدیم , کلر , فلور آب , در حد مطلوب باشد
معایب کشت گلخانه ای :
- نیاز به مراقبت دایمی (برخلاف کشت در هوای آزاد که با مراقبت کمتر میتوان به سود قابل توجهی دست یافت) در کشت گلخانه ای حتی لحظه ای غفلت میتواند خسارت جبران ناپذیری وارد کند (مثلا کاهش شدید دما در گلخانه در یک شب سرد زمستانی می تواند باعث نابودی کامل محصولات گلخانه ای شود)
- هزینه اولیه آن زیاد است و قسمت عظیم این هزینه صرف احداث گلخانه می شود که البته در صورت سود مند بودن محصول تولیدی این هزینه حداکثر در سه سال برگشت داده می شود .
مزایایی کشت گلخانه ای :
- افزایش کیفیت محصول تولیدی (که با کنترل دقیق و بهتر آفات و بیماری ها با روش های کنترل بیولوژیکی و کاهش مصرف سموم که باعث افزایش کیفیت محصول و افزایش صادرات و حفظ محیط زیست می شود
- افزایش تولید در واحد سطح (به عبارت دیگر 10 برابر هوای آزاد ) به این معنی که مثلا در مورد خیار تولید 20 کیلو گرم خیار در هر متر مربع در گلخانه به جای تولید 2 کیلوگرم در همان یک متر مربع در هوای آزاد
- استفاده از اراضی غیر قابل کشت با سیستم هیدرو پونیک (مانند گلخانه های پرورش سبزی در کیش )
- ایجاد فرصت های شغلی مناسب برای جوانان و کار آموختگان کشاورزی و استفاده از اوقات فراغت کشاورزان در فصل های پاییز و زمستان .
- صرفه جویی در مصرف آب (با روش آبیاری تحت فشار )
- عدم وابستگی تولید به شرایط محیطی و امکان بازار یابی مناسب و تنظیم برتامه کشت مطابق با نیاز بازار (مثلا در مورد خیار طوری برنامه تنظیم شود که زمان برداشت اواخر اسفند ماه باشد )
- تولید بیش از یک محصول در سال (که در مورد خیار تولید سه بار در سال و همچنین در مورد گوجه فرنگی تولید دو بار در سال ممکن می باشد )
- تواوم کار و تولید محصول در تمام فصل های سال با توجه با امکان کنترل عوامل محیطی و تنظیم شرایط مورد نیاز گیاه
هزینه های جاری :
هزینه آب . برق . گازوئیل. تلفن و ... ، هزینه بذر ، خرید کود ، هزینه کارگری
کل هزینه ها = هزینه های ثابت + هزینه های جاری
سود = فروش کل - کل هزینه
هزینه های ثابت گلخانه :
هزینه احداث ، هزینه تاسیسات گرم کننده ، هزینه تاسیسات خنک کننده ، هزینه تاسیسات آبیاری ، خرید سمپاش
تغذیه دی اکسید کربن
مقدار دی اکسید کربن موجود در هوا 0.03درصد و یا حدود 300پی پی ام می باشد. (هر میلیون کیلوگرم هوا دارای 300کیلوگرم دی اکسید کربن می باشد ) در مناطق صنعتی , باتلاقی و بستر رودخانه ها حدود 400پی پی ام و در برخی مناطق 200 پی پی ام است .
مقدار دی اکسید کربن موجود در هوا برای فتوسنتز کافی است.
منابع تولید دی اکسید کربن :
دستگاه مولد دی اکسید کربن قادر به تولید 1500پی پی ام در مساحت 465متر مربع می باشد . سوخت دستگاه مولد نقتی مایع , گاز , پروپان , نفت سفید و .... است . دستگاه را معمولا از سقف آویزان می کنند . دی اکسید کربن در دمای پایین به صورت منجمد است که به آن یخ خشک می گویند . دی اکسید کربن تحت فشار به صورت مایع است که گران قیمت است .
زمان تزریق دی اکسید کربن :
تزریق دی اکسید کربن در تمام طول روز از طلوع آفتاب تا یک ساعت قبل از غروب صورت می گیرد . زمان تزریق به موقعیت گلخانه و عرض جغرافیایی هم بستکی دارد و در فصل های پاییز و زمستان صورت می گیرد . این عمل معمولا در اواخر شهریور یا اوایل مهر تا اواسط فروردین – اواسط اردیبهشت انجام می شود . در زمان تزریق باید کلیه دستگاه های تهویه و هواساز و خنک کننده خاموش باشد و در یچه تهویه کمتر از 5 سانتی متر باز باشد .
کمبود دی اکسید کربن :
در زمستان به علت مسدود بودن گلخانه , تبادلات هئای داخل گلخانه با محیط بیرون به حداقل می رسد و در ساعات آفتابی روز دی اکسید موجود در فضای گلخانه توسط فرآیند فتوسنتز از هوا گرفته شده و مقدار آن در گلخانه بسته مرتب کم می شود (کمتر از 200 پی پی ام ) که باعث کاهش فتوسنتز و توقف رشد می شود . یک برگ آفتابگردان در حال رشد , می تواند 2,4 متر در مدت یک ساعت مصرف کند . میزان دی اکسید کربن موجود در گلخانه بسته در عرض چند ساعت می تواند به نقطه بحرانی خود برسد ( پایین ترین حد ممکن ) و باعث بازماندن از رشد شود . مقدار بحرانی دی اکسید کربن 125- 25 پی پی ام است . ادامه کمبود دی اکسید کربن باعث طولانی شدن دوره کشت و کاهش کیفیت محصول می شود.
میزان دی اکسید کربن موجود در خاک بین 2500 - 2000 پی پی ام متغیر است . منبع تولید این گاز در خاک تجزیه مواد آلی خاک و تنفس ریشه می باشد . دی اکسید کربن از میان ذرات خاک انتشار می یابد . این گاز با آب ترکیب شده و تبدیل به کربنات و بی کربنات پتاسیم و منیزیم می شود . وجود دی اکسید کربن در خاک با کم کردن میزان اکسیژن خاک موجب کاهش رشد گیاه می شود . زهکشی ضعیف و غرقاب شدن خاک باعث کاهش میزان اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن خاک می شود .
تزریق دی اکسید کربن :
افزایش غلظت دی اکسید کربن تا میزان 1500 – 1000 پی پی ام برای اکثر گیاهان مفید است . البته افزایش دی اکسید کربن در فتوسنتز بستگی به سایر عوامل موثر در فتوسنتز دارد . غلضت بالای دی اکسید کربن برای گیاه سمی است و باعث کاهش عملکرد کلروزه شدن( بین رگبرگ ) و نکروزه شدن برگ می شود . سطح آستانه دی اکسید کربن در گیاهان مختلف متفاوت است . مثلادر گوجه فرنگی 2200 و در خیار 1500 پی پی ام می باشد . در کاهو تزریق 1600 پی پی ام دی اکسید کربن باعث 31 درصد افزایش محصول و 20 درصد زود رسی می شود . در گوجه فرنگی تزریق 1000پی پی ام باعث 48 درصد و در خیار تزریق 1000پی پی ام دی اکسید کربن باعث 33 درصد افزایش عملکرد می شود .
وقتی دستگاه های تهویه به اندازه 5 سانتی متر باز باشند و یا پنکه های خنک کننده کار کنند میزان دی اکسید کربن داخل گلخانه به اندازه محیط آزاد است (حدود 300 پی پی ام ) . در مناطق گرم , در جایی که برای خنک کردن گلخانه دستگاه هاهی خنک کننده در تابستان به طور مداوم کار می کنند . تزریق دی اکسید کربن لازم است. وقتی تزریق دی اکسید کربن در زمستان انجام می شود رشد گیاهان و نیاز کودی نسبت به حالت عادی افزایش می یابد .
کمپوست , CO2 و گلخانه :
توجه به بعضی از ویژه گی های مربوط به مواد آلی کمپوست و میزان CO2 در هوای گلخانه می تواند مفید باشد . وقتی کمپوست با خاک مخلوط می شود CO2 و گرما تولید می شود . هنگامی که کپه های کمپوست تجزیه می شوند دمای آن ها به سهولت به بیش از 38 درجه سانتی گراد خواهد رسید که ین امر می تواند حتی به گرم شدن گلخانه در زمستان نیز کمک کند .