مزایای پرورش گوسفند فراهانی

با اینکه نگهداری و پرورش گوسفند در ایران از سابقه ای طولانی بر خوردار است ، متاسفانه هنوز مسائل اولیه نگهداری و پرورش آن نادیده گرفته شده است .

---

مزایای پرورش گوسفند فراهانی
از مهمترین عواملی که پیشرفت در هر فعالیت تولیدی و اقتصادی را تضمین می کند، تلفیق دانسته های علمی با امکانات عملی است و این امر به ویژه در برخی از رشته های تولیدی مانند فعالیت های دامپروری و بخصوص گوسفند داری، حائز اهمیت است.
با اینکه نگهداری و پرورش گوسفند در ایران از سابقه ای طولانی بر خوردار است و بر خلاف تعدادی از دامها که از سایر نقاط به کشور ما وارد شده،گوسفند از ایران به نقاط دیگر جهان به ارمغان رفته است، متاسفانه هنوز مسائل اولیه نگهداری و پرورش آن نادیده گرفته شده و نکات اساسی در این زمینه، برای بسیاری از دامپروران و علاقه مندان به این حرفه همچنان مبهم و نارسا باقی مانده است.
نکته حائز اهمیت در آستانه ورود به اقتصاد جهانی تنها پرورش آن دسته از دام و طیور توجیح پذیر است که در جیره غذایی آنها از اقلام وارداتی بهیچ عنوان استفاده نگردد.
با توجه به اینکه استان مرکزی یکی از پیشگامان عرصه کشاورزی و دامپروری کشورمان می باشد، وهمچنین با داشتن نژاد های بومی فراهانی و کلکوهی کمتر مورد توجه اساتید علم دامپروری و دانشگاهها قرار گرفته، نژاد فراهانی به لحاظ تولید پشم و سپس گوشت حائز اهمیت می باشد و از دیر باز مردم منطقه پشم این گوسفند را در صنعت قالی بافی بکار برده و فرشهای بسیار مرغوبی تولید می کرده اند.
گوسفند دنبه دار نژاد فراهانی
گوسفند نژاد فراهانی یکی از توده های دومنظوره تولید پشم و گوشت می باشد. تقریبا ۳۰ درصد گوسفندان موجود در استان مرکزی شامل این توده هستند و اکثرا بصورت سنتی پرورش داده می شوند.
مناطق پرورش همانطوریکه از اسم گوسفند فراهانی بر می آید مناطق پرورش این دام در اکثر نقاط استان مرکزی و بویژه منطقه فراهان می باشد. البته در حال حاضر بدلیل تلاقی های بدون برنامه ناخالصی و آمیخته های درهم و اتفاقی گوسفندان با نژادهای محلی و بومی دیگر بیشتر شده است.
بطورکلی آمار موجود گوسفندان استان مرکزی در حدود ۲ میلیون رأس می باشد که ۳۰درصد آنها گوسفند فراهانی است. آب و هوای منطقه پرورش بدلیل قرار گرفتن در حاشه کویر و نیز در محل چین خوردگیهای رشته کوههای البرز و زاگرس متنوع است بطور کلی دارای آب هوای بیابانی نیمه بیابانی٬ معتدل کوهستانی و سرد کوهستانی است.
مشخصات و اندازه گوسفند فراهانی :
مشخصات نژادی و اندازه گیریها درسال ۱۳۶۸ توسط معاونت امور دام و با مشارکت بخش خصوصی تعین و ثبت گردیده است.رنگ بدن این گوسفند سفید نخودی است. پوزه و دور چشمها و چهار قلم پا دارای لکهسیاه رنگ است. روی بینی در میش صاف و در قوچ داری انحنا می باشد. هردو جنس فاقد شاخ هستند. دنبه در انتها گرد و دارای شکاف کوچک به همراه دنبالچه در راس این شکاف می باشد. پشم به حالت کوفته و ضخیم و مناسب قالی بافی است. نوع بهره این دام پشمش و گوشتی است.نسبت بره زایی ۹۷درصد می باشد. این نژاد پرطاقت است و قادر است مسافت بسیار طولانی را بخوبی طی نماید.
مزایای پرواربندی
۱- افزایش تولید گوشت بدون افزوده شدن تعداد دام ﴿افزایش تولید در واحد سطح﴾
طبق محاسباتیکه بعمل آمده ثابت گردیده است که تراکم دام و بخصوص گوسفند نسبت به مراتع قابل استفاده کشور بسیار زیاد است و در اثر همین کثرت دام مراتع موجود روز بروز فقیرتر می شود. به این ترتیب برای اینکه تعادلی بین مراتع موجود و واحد دامی در کشور بوجود آید باید حتی الامکان از تکثیر بدون حساب گوسفندان و دامهای دیگر جلوگیری بعمل آید و سعی شود حتی با کم کردن دامهای موجود و با پرورش صحیح حیوانات باقیمانده میزان تولید همچنان ثابت باقی بماند، بطوریکه یک بره ۶٠ کیلویی با تغذیه متعادل و ارزان قیمت جانشین دو بره ٣٠ کیلویی با تغذیه ناقص گردد. رسیدن به این هدف از نظر تولید گوشت، تنها از راه پرواربندی میسر می شود، بطوریکه در این میان گذشته از ثابت ماندن محصول، از نظر تامین جایگاه و همچنین پاره ای از مخارج زاید دیگر، صرفه جوئیهایی شده طی آن بتدریج به تعداد نژادهای پیش رس نیز افزوده می گردد.
۲- افزایش مرغوبیت گوشت
تغذیه مناسب و متعادل گوسفندان پرواری گذشته از اینکه باعث افزایش سرعت رشد حیوان می شود سبب می گردد تا گوشت تولیدی با کیفیت مناسب تری به بازار عرضه شود.
بعنوان مثال در یک گوسفند پروار ۷٠ کیلوگرمی که با کسر آب ماده پروتئین در حدود ۴ کیلوگرم می باشد، در یک گوسفند لاغر ۳۵ کیلوئی که دارای ۸ کیلوگرم ماده خشک می باشد مقدار پروتئین از ٣/۱ الی ۵/۱ کیلوگرم تجاوز نمینماید که با مقایسه بوزن کل دو حیوان مقدار پروتئین در گوسفند پروار از دو برابر پروتئین موجود در گوسفندان لاغر بمراتب بیشتر است.
ضمنا” همانطور که ملاحظه می شود مقدار چربی داخل عضلانی در گوشتهای لاغر بمقدار فاحشی کم می شود و در ازای آن بافت پیوندی جانشین آن می گردد بطوریکه در اثر وجود الیاف بافت پیوندی در ساختمان گوشتهای لاغر محصول حاصله سفت تر و تیره تر از حد معمولی می گردد. بعلاوه بسیاری از عضلات دامهای پرواری از الیاف ظریف تری ساخته شده و بخاطر متناسب بودن میزان چربی بافتها طعم گوشت لذیذتر و مطبوع تر می باشد.
۳- برگشت اصل سرمایه و سود آن در مدت زمان محدود
گذشته از واحدهای بزرگ دامپروری که در حال حاضر تعداد آنها در کشور چندان زیاد نیست فعالیتهای مربوط به پرواربندی با سرمایه های نسبتا” متوسط و یا کوچک توسط دامداران محلی انجام گرفته و حتی قسمت مهمی از تولیدات دامی در واحدهای خانوادگی صورت میگیرد. با توجه باین حقیقت و با در نظر گرفتن قدرت مالی محدود این نوع تولید کنندگان باید سعی شود سرمایه گذاری طوری انتخاب شود که طی آن ضمن بالا رفتن هرچه بیشتر میزان محصول اصل سرمایه و سود حاصله از سرمایه گذاری در فاصله کوتاهی به صاحبان اصلی برگشت داده شود تا دامدار که از ثروت فراوان بهره مند نیست ضمن تشویق بکار تولیدی و شرکت موثر در آن، بتواند بتدریج فعالیتهای دیگری را آغاز کرده و از سرمایه موجود بخوبی بهره برداری نماید.
فعالیت پرواربندی در زمره مهمترین فعالیت تولیدی قرار دارد که این جنبه را بخوبی حفظ کرده است بطوریکه با انجام آن طی مدت کوتاه و معلومی اصل سرمایه و سود حاصله از آن بسرعت بصا حب آن برگشت داده می شود. بدیهی است چنانچه سرمایه گذاری منحصرا” در زمینه پرواربندی صورت گیرد حداکثر بعد از پایان دوره پروار بندی که مدت آن از ۳ الی ۴ ماه تجاوز نمی نماید، بعد از فروش بره های پروار در بازار، اصل سرمایه و سود عاید شده کلا” و در یک وعده عاید دامدار می گردد و اغلب همین امر موجبات دلگرمی و مداومت در کار را برای سرمایه گذاران محلی بوجود می آورد.
۴- کمک به بهبود مراتع
طبق آماری که از کشتارگاهها بدست آمده روشن شده است که متجاوز از نصف گوسفندان کشتاری سنشان بیشتر از یک الی دو سال می باشد و با توجه باینکه بیشتر دامهای کشتاری را گوسفندان نر تشکیل می دهند که اصولا” نگهداری آنها بیشتر از یکسال در گله از هیچ نظر مقرون بصرفه نیست، این حقیقت روشن می گردد که بخاطر عدم ترویج پرواربندی در روستاها و مراکز دامداری دامپرور ناچار است قوچها را تا زمانیکه بوزن مناسبی نرسیده اند همچنان در گله باقی نگهدارد تا در اثر استفاده از مرتع و بالا رفتن سن بتدریج بوزن حیوان افزوده و آماده کشتارگردد. این روش کارگذشته از اینکه کمترین عایدی را نصیب دامدار نمی نماید موجبات ازدیاد بی قاعده تعداد دامهای بی بهره درگله هم می شود و در نتیجه بر اثر کثرت تعداد گوسفند و تعلیف بیرویه، مراتع کشور بتدریج رو به نابودی می گذارد. بدیهی است با پروار بستن بره های نر و خروج بموقع آنها از گله تعداد گوسفندان در گله متناسب باقی می ماند و به تدریج ضمن اینکه از تعداد گوسفندانی که در مراتع چرا میکنند کاسته می گردد با ترویج پرواربندی سطح تولید گوشت نیز در کشور بالا میرود.
۵- تولید کود
کود گوسفند محصولی است که استفاده از آن اغلب بفراموشی سپرده می شود و معمولا” منبع درآمد مهمی بحساب نمی آید، در حالیکه گوسفند بهترین کود را تهیه میکند و از این نظر بر سایر حیوانات برتری دارد.وزن کود تولید شده در سال بوسیله یک گوسفند طبق محاسباتیکه انجام شده تقریبا” ۲۵ برابر وزن زنده حیوان است و باین ترتیب برای یک گله ۱٠٠ راسی مقدار کود سالیانه تقریبا” برابر ۱۲۵ تن می باشد که اگر آن را مدت ۳ یا ۴ ماه دوره پرواربندی محاسبه کنیم رقمی در حدود ٣٠ الی ۴٠ تن کود خواهد بود. کود حاصله معمولا” غنی از مواد تخمیر کننده است و خیلی بسرعت تخمیر و قابل استفاده برای تقویت زمینهای زراعتی می گردد.
پخش کردن و برداشت کود گوسفند نسبت به کود سایر حیوانات بسیار آسان می باشد و بخصوص این امر در آغلهای پرواری که گوسفندان مدت چند ماه در آن بطور دست جمعی و بسته باقی مانده و کود در محل جمع آوری می شود بسیار سهل و ساده است. بدیهی است در تنظیم طرح پرواربندی قسمتی از درآمد باید از فروش کودهای تولیدی منظور گردد. در بعضی از مراکز دامپروری کشور صاحبان آغلها حاضرند به جای دریافت کرایه محل و آغل از پرواربندان، تنها از کود تولیدی در پایان دوره پرواربندی استفاده کنند.
گذشته از مواردی که در بالا تحت عنوان مزایای پرواربندی گفته شد فعالیت تولیدی مزبور دارای ارزشهای دیگری از جمله حداکثر استفاده از نقاط غیر قابل استفاده در مزرعه و حتی حیاط منازل روستایی ، بکار انداختن نیروی انسانی در فصول سرما و بیکاری در روستا برای انجام فعالیتهای تولیدی و اقتصادی و بالاخره استفاده از پس چر زمینهای زراعتی و پخش کود از طریق چرای گوسفندان و نظایر این امور می باشد.