پدیده پرریزی در طیور

یکی از خصوصیات فیزیولوژیکی و طبیعی پرندگان پرریزی است که پس از یک سال تخمگذاری شروع می شود .

---

پدیده پرریزی در طیور
یکی از خصوصیات فیزیولوژیکی و طبیعی پرندگان پرریزی است که پس از یک سال تخمگذاری شروع می شود . در این موقع مرغ پرهای خود را از دست داده و به جای آنها پرهای جدیدی ظاهر می شود .این عمل حدود ۲ ماه به طول می انجامد و در این مدت ، تخمگذاری مرغ متوقف می شود زیرا پروتئین مصرفی برای نگهداری و رشد پرها و نیز تولید تخم کافی نخواهد بود ، لذا تخمگذاری متوقف گشته تا پروتئین مصرفی صرف رشد پرهای جدید شود .
یک مرغ تخمگذار خوب پرریزی را تا ۱۵ ماه پس از شروع تخمگذاری شروع نمی کند و این مرغان ممکن است در زمان پرریزی به تخمگذاری ادامه دهند ولی تولید آنها کمتر از زمانی است که پرریزی ندارند . بر عکس مرغانی که تخمگذار نیستند پرریزی را ۸ تا ۹ ماه پس از سن بلوغ شروع می کنند و در دوره پرریزی آنها نیز بیش از دو ماه طول می کشد . پاره ای از عوامل محیطی باعث می شود که پرریزی زودتر از زمان معمول خود شروع شود که از آن میان ۱- افزایش حرارت محیط ۲- کاهش در مصرف آب و غذا به هر دلیل ۳- کاهش ساعات نور و ۴- وجود انگلها و جابجائی گله را می توان نام برد . ریختن پرها به ترتیب معینی صورت می گیرد بدین ترتیب که ابتدا پرهای سر و گردن سپس بدن و بالها و نها یتا” پرهای دم ریخته می شود . پرها قبل از ریخته شدن طراوت و شفافیت خود را از دست داده و پژمرده می گردند .
پرریزی مصنوعی را معمولا” کسانی انجام می دهند که می خواهند گله را برای سال دوم تخمگذاری نگهداری کنند ولی اکثر مرغداران چه تولید کنندگان تخم مرغ و چه دارندگان مرغ مادر گله خود را برای سال دوم نگهداری نمی کنند زیرا اولا” در سال دوم تولید به اندازه سال اول نیست ، ثانیا” مصرف خوراک نسبت به سال اول بالا می رود ، ثالثا” در تمام مدت پرریزی که دو ماه بطول می انجامد بدون اینکه تولیدی وجودداشته باشد بایستی به آنها غذا داد ، بعلاوه باروری و جوجه دهی در سال دوم نیز کاهش می یابد .
برای اینکه مرغی را به پرریزی وادار کرد بایستی آب و غذا را در روز اول از دسترس مرغ خارج نمود . در روز دوم فقط اب داده می شود و دو سه روز بعد بجای غذا از سبوس یا هر غذای حجیم دیگر استفاه می شود . مرغ ها در روز باید دو بار تغذیه شوند . این عمل تا موقعی که ۵ پر اولیه ریخته شود ادامه می یابد و پس از آن به تدریج غذای معمولی داده می شود .
علاوه بر این روش با کاهش مقدا ر نمک جیره و یا مصرف مقادیر زیاد روی (Zn) (۱۵۰۰۰تا ۲۰۰۰۰ قسمت در میلیون ) می توان پرریزی اجباری را بوجود آورد . روشهای بکار برده شده برای پرریزی شامل :
۱- محدودیت آب و غذا
۲- تزریق پروژسترون (mg40)
3- مصرف ۶ کلرو دلتا – ۱۷ استوکسی پروژستون(در مقادیر مختلف ) .
۴- مصرف ۱۵۰۰۰ قسمت در میلیون روی
تمام روشها بطور مؤثر باعث شروع پرریزی می گردد . کاهش درصد پروتئین پرریزی را شدت می بخشد . کیفیت تخم مرغ در مرغهائی که وادار به پرریزی شده اند ، پس از شروع تخمگذاری مجددا” بالا رفته ولی پس از ۳ تا ۵ ماه دوباره کاهش می یابد . آزمایشات نشان داده اند که واحدها و[۲] که در شروع مجدد تخمگذاری در سال دوم حدود ۸۴ بود پس از ۲ ماه تخمگذاری مجددا” به ۷۵ رسید .
پرریزی اجباری :
وادار کردن مرغ به پرریزی قبل از زمان طبیعی اصطلاحا” پرریزی اجباری [۳] نام دارد . هدف از این کار یکی به علت پایین بودن قیمت تخم مرغ دربازار است که معمولا” دو ماه زودتر از زمان طبیعی می توان مرغ را وادار به پرریزی نمود تا در فصلی که قیمت تخم مرغ بالاتر می رود مرغ ها تولید مجدد داشته باشند . دلیل دیگر پائین آمدن کیفیت تخم مرغ و پوسته آن است که برای بهبود کیفیت تخم ها مرغ را وادار به پرریزی می کنند . بعد از شروع مجدد تخمگذاری کیفیت تخم مرغ بالا می رود .
افزودن ید به جیره باعث کاهش تخمگذاری می شود و اگر مقدار ید اضافه شده به ۵۰۰۰ فسمت در میلیون برسد تولید کاملا” متوقف می گردد . یک هفته پس از قطع ید در جیره تخمگذاری به حالت اولیه بر می گردد . با کاهش تولید پرها ریخته نمی شود ولی بعضی از مرغ های بالغ پرریزی را از خودشان می دهند . تخمک های کامل در تخمدان مرغ ها مشاهده می شود ، ولی تخمک اندازی صورت نمی گیرد . با مصرف ید وزن تخم مرغ ها کاهش می یابند ، ولی سه هفته پس از قطع مصرف ید وزن تخم مرغ ها بحالت طبیعی می رسد . مصرف ید تأثیری در باروری نداشته ولی در اثر آن تلفات جنینی ، کاهش جوجه دهی و تأخیر در خروج جوجه ها مشاهده می گردد .
مصرف جیره بدون نمک نیز سبب کاهش در مصرف غذا و وزن بدن و همچنین کاهش تخمگذاری می گردد . دستگاه تولید مثل مرغ های تغذیه شده با جیره ای فاقد نمک نسبت به گروه شاهد ، ۲۵ درصد تحلیل رفته بنظر می رسد . پس از توقف تخمگذاری ، تولید تخم مرغ و وزن آن در مرغهای وادار شده به پرریزی بیشتر از گروه شاهد است.کیفیت پوسته و کیفیت داخل تخم مرغ در مرغهای تغذیه شده با جیره فاقد نمک بهتر از گروه شاهد است .
دکتر علیرضا همایونی مهر