مدیریت بقایای گیاهی با خاکورزی حفاظتی

هدف از خاک‌ورزی حفاظتی کاهش شدت عملیات خاک‌ورزی و مدیریت بقایای گیاهی موجود در سطح خاک می‌باشد.

---

خاکورزی حفاظتی :
هدف از خاک‌ورزی حفاظتی کاهش شدت عملیات خاک‌ورزی و مدیریت بقایای گیاهی موجود در سطح خاک می‌باشد. هرگونه تلاش در کم‌کردن شدت عملیات خاک‌ورزی، کاهش عمق شخم و یا سست و لق‌کردن خاک بدون زیر و رو (برگرداندن) کردن آن، خاک‌ورزی حفاظتی محسوب می‌گردد. در این سیستم پس‌مانده‌های محصول قبلی تماماً یا قسمتی از آن (حداقل 30 درصد) در سطح یا نزدیک سطح خاک نگهداری می‌شود حفظ بقایای گیاهی در سطح یا نزدیک سطح خاک در روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی باعث حفظ رطوبت خاک، جلوگیری از شستشوی ذرات خاک بر اثر ضــربات باران در اراضی شیب دار و کاهش فرسایش آبی می گردد، همچنین کاهش شدت برهم‌زدن خاک در سیستم خاک‌ورزی حفاظتی از خردشدن و جابجایی زیاد ذرات خاک و پودرشدن آن جلوگیری کرده و باعث کاهش فرسایش بادی ‌می گردد.
ازاهداف کلی خاکورزی حفاظتی :
کاهش مصرف انرژی و نیروی کارگری ومصرف نهاده ها
روش‌های خاکورزی حفاظتی
افزایش بازده مصرف آب
باقی ماندن رطوبت درخاک
افزایش باروری خاک
کنترل فرسایش
کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی دو روش متداول در خاک‌ورزی حفاظتی است. در روش کم‌خاک‌ورزی عملیات بر حسب نوع گیاه و میزان بقایای محصول قبلی تا عمـــق کــافی(15-8 سانتی متر) برای قرار دادن کود و بذر و مخلوط کردن بقایا با لایه سطحی انجام می گیرد. در روش بی‌خاک‌ورزی هیچ نوع عملیات خاک ورزی صورت نمی پذیرد و تنها ماشین کاشت کود و بذر را باحداقل به هم خوردگی در خاک قرارمی دهد. در روش بی‌خاک‌ورزی بقایای گیاهی در سطح خاک(روی خاک) رها می گردند.
روش های خاک ورزی حفاظتی در مناطق مختلف دنیا با توجه به شرایط خاک و اقلیم هر منطقه بومی گردیده و از مزایای ویژه ای که برای آن منطقه دارد استفاده می‌گردد.
چگونگی اعمال خاکورزی حفاظتی در مناطق خشک :
برگردان نکردن خاک و حفظ بقایای گیاهی در سطح در صورت عدم اعمال مدیریت صحیح می تواند موجب بروز موانعی در کشت محصول بعدی گردد. وجود زیاد علفهای هرز، یکی از مشکلات مشاهده شده در سیستم خاک‌ورزی حفاظتی می‌باشد. دانه‌های باقی‌مانده محصول قبلی و بذور علفهای هرز به علت حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک و عدم برگردان ‌‌شدن خاک، شرایط مساعدی برای سبزشدن در این روش خاک‌ورزی را دارند. این مشکل در تناوب غلات با محصولات ردیفی به علت ریزش بذور غلات از کمباین و قرار گرفتن در ترک های زمین و سبز شدن سریع تر آنها نسبت به محصول اصلی بیشتر مشاهده می گردد.
علاوه بر آن حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک در خاک‌ورزی حفاظتی در طی کشت‌های متوالی به خصوص در مناطق با نظام دو کشتی که فرصت کمتری برای پوسیدن‌ بقایا وجود دارد، تجمع بقایای گیاهی در سطح را به دنبال خواهد داشت. حجم زیاد بقایای گیاهی در سطح خاک، خطر ابتلا به بیماریها و حمله آفات را افزایش می‌دهد. در این پروسه عمل کاشت و مبارزه با علفهای هرز با افزایش حجم بقایا به مرور زمان مشکل می گردد.
همچنین متفاوت بودن شکل بستر کاشت در دو محصول متوالی (بستر پشته‌ای و مسطح) از موانع دیگردر اعمال روش حفاظتی می باشد. بطور مثال غلات در برخی استانهای کشور بصورت مسطح و ذرت بر روی پشته‌ کاشته می‌شود. بنابر این برای اعمال خاک ورزی حفاظتی نیاز به یک مدیریت خاص می باشد که بتواند مشکلات اشاره شده را تا حد زیادی کاهش دهد. مطالعات و آزمایش های انجام شده در ایران مشخص نموده که در بین روش های مختلف مدیریتی که در دنیا در دست اجرا است روش خاک ورزی پشته ای با شرایط مناطق خشک ایران تطابق بیشتری دارد
مزایای خاک‌ورزی حفاظتی در مناطق خشک :
پیش رس کردن محصول در نظام دو کشتی
افزایش حاصلخیزی خاک
افزایش درجه حرارت خاک در فصل پاییز و تعدیل آن در فصل تابستان
حفظ رطوبت خاک