تحقیقات در زمینه دانه‌های روغنی خوب عمل کرده ولی اجرا مشکل دارد

تفاوت ملموس بالاترین عملکرد با میانگین عملکرد در واحد سطح حاکی از ناکافی بودن تلاشهای انجام شده در بخش اجرا است .

---

تحقیقات در زمینه دانه‌های روغنی خوب عمل کرده ولی اجرا مشکل دارد
وزرات جهاد کشاوزی در واکنش به خبر فارس مبنی بر \"ناکامی در اصلاح بذر با عملکرد بالا دلیل کاهش کشت دانه‌های روغنی است \" اعلام کرد: تفاوت ملموس بالاترین عملکرد با میانگین عملکرد در واحد سطح حاکی از ناکافی بودن تلاشهای انجام شده در بخش اجرا است و بخش تحقیقات برای رفع این مشکلات تلاش می‌کند.
به گزارش خبرگزاری فارس، وزارت جهاد کشاورزی در واکنش به خبر 12 دیماه سال جاری فارس با عنوان \"ناکامی در اصلاح بذر با عملکرد بالا دلیل کاهش کشت دانه‌های روغنی است \" بر اساس گزارش موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر توضیحاتی ارسال کرده که عینا منعکس می‌شود. در این گزارش آمده است: توجه به گیاهان روغنی متنوع، ظرفیت‌سازی برای آنها، ارائه اهداف و نیازهای تحقیقاتی، ایجاد ارتباطات بین‌المللی و تعیین اهداف زمان‌بندی شده از جمله تلاشهایی است که تاکنون برای کاهش وابستگی کشور به تأمین روغن مورد نیاز در برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته است، بنا بر منابع موجود، زراعت آفتابگردان در سال 1346 در کشور با سطح 1700 هکتار آغاز شده و بالاترین میانگین عملکرد بدست آمده برای این گیاه در سال 1387 با یک تن تولید دانه در هکتار می‌باشد و البته در سالیان مختلف بسته به نوسانات محیطی و پشتیبانی‌های انجام شده عملکردهای متفاوت دیگری نیز بدست آمده‌اند.
این گزارش تاکید دارد: به رغم عملکرد اعلام شده هیبریدهای داخلی در مزارع نمایشی حداقل 3 تن در هکتار اعلام شده است که بیانگر برخورداری ارقام موجود از قابلیت لازم می‌باشد.
در ادامه این گزارش اشاره شده است: سطح کشت اولیه سویا نیز در سال (1346) معادل 3800 هکتار بوده است و بالاترین میانگین عملکرد سویا در ایران در سال 1384 با حدود 2100 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است و در کشور عملکرد این گیاه در سطوح زراعین از 1 تا 5 تن در هکتار محصول دانه متغیر است.
همچنین در این گزارش اشاره شده است: زراعت کلزا که در کشور تا قبل از سال 1378 سطح بسیار محدودی را به خود اختصاص می‌داد با افزایش سطح کشت به 198 هزار هکتار در سال 1386 امیدواریهای زیادی را در کشور ایجاد کرد.
دستیابی به میانگین عملکرد 1700 کیلوگرم در هکتار برای زراعت نوپای این گیاه در کشور در زمره تلاشهای صورت گرفته می‌باشد و بعلاوه نیل به عملکرد بیش از 8 تن در هکتار دانه کلزا در سال 1384 در منطقه اقلید فارس که به عنوان رکوردی جهانی نیز در کارنامه زراعت کلزا ثبت گردیده است.
بر اساس این گزارش؛‌زراعت کنجد که بعنوان یکی از گیاهان بومی کشور مطرح می‌باشد همواره سطوحی بین 35 تا 45 هزار هکتار را با خود اختصاص داده است و میانگین عملکردهای بدست آمده (950 -700 کیلوگرم در هکتار) در حدود دو برابر میانگین‌های جهانی (400 - 300 کیلوگرم در هکتار) است. عملکردهای مزارع کشاوزان پیشرو و نیز مزارع آرمانی از نظر عملکرد تفاوت ملموسی با میانگین عملکردهای بدست آمده داشته و نیز عملکرد ارقام رایج در عرصه تحقیقات (2000 - 1500 کیلوگرم در هکتار 9 بسیار بیش از تولیداتی است که در عرصه مشاهده می‌شود.
بر پایه این گزارش؛ زراعت گلرنگ که هم اینک حدود 5 هزار هکتار در کشور گزارش می‌شود طی سالیان اخیر با معرفی پی در پی ارقام مواجه بوده و بنابر آمار اعلام شده میانگین عملکرد آن در واحد سطح رو به افزایش است بطوری که در سال 1385 میانگین عملکرد آن در کشور 473 کیلوگرم و در سال 1388 حدود 850 کیلوگرم گزارش شده است.
در این گزارش آمده است: در همه جای دنیا افزایش عملکرد محصول برای گیاهان متفاوت نیازمند مولفه‌ها و نهاده‌های مختلف از جمله ادوات کشاورزی، شرایط مناسب اقلیمی و محیطی، مدیریت کارشناسی و علمی، عوامل تغذیه‌ای و بذر مناسب می‌باشد که در این میان نقش بذر با سهم 15 و حداکثر 30 درصد در نظر گرفته شده است.
تفاوت ملموس بین بالاترین عملکردهای بدست آمده در واحد سطح برای گیاهان روغنی رایج در کشور با میانگین عملکردهای بدست آمده و نیز در نظر داشتن عملکردهای ارقام معرفی شده در مزارع تحقیقاتی و نمایشی همانگونه که مورد اشاره قرار گرفت اعتقاد به ناکافی بودن تلاشهای انجام شده و به عبارتی دیگر باور ایده «ناکامی در اصلاح بذر با عملکرد بالا دلیل کاهش دانه‌های روغنی است» را با تردید و چالش اساسی مواجه می‌سازد، هر چند بخش تحقیقات برای فائق آمدن بر مشکلات اعلام شده بخش اجرا خود را بی‌نیاز از انجام فعالیتها و تلاشهای بی‌وقفه ندانسته و در سالیان اخیر دستاوردهای متعددی را ارائه نموده است. بعلاوه مواد ژنتیکی مورد استفاده در زراعت گیاهان روغنی که با استفاده از آنها تولید محصول مطلوبی انجام شده نیز کماکان در عرصه وجود دارد و به نظر می‌رسد تلاشها و فعالیتها بایستی در راستای تقلیل فاصله تواناییهای تولیدی ارقام با آنچه در عرصه مشاهده می‌شود محوریت باید در سنوات گذشته عدم تعیین جایگاه برای زراعت کنجد منجر به فراموشی این گیاه بومی کشور گردیده بود. با تلاشهای انجام شده هم اکنون شاهد حضور 10 لاین و رقم کنجد در زراعت کنجد در کشور هستیم.
در این گزارش با بیان اینکه در حال حاضر دستور‌العمل مورد نیاز برای کشت همه گیاهان روغنی که سالانه با آخرین یافته‌های و توصیه‌های تحقیقاتی و تجربیات اجرایی به هنگام می‌شود وجود دارد تاکید شده است: از جمله همکاریهای اساسی و تأثیرگذار بخش تحقیقات با بخش اجرا تهیه بذور ارقام و لاین‌های مورد نیاز زراعت کشور در طبقه مادری است و در این راستا تلاشهای انجام شده در سال‌های اخیر قابل ستایش است. در سالهایی که ساختاری برای انجام این مهم پیش‌بینی نشده بود بخش تحقیقات در تأمین آن همت گمارد و در برخی سالها به توفیق تولید و فرآوری بیش از 500 تن بذر کلزا نائل آمد. هم اینک برای عرصه بذور ارقام و لاین‌های موجود گیاهان روغنی در کشور اطمینان خاطر وجود دارد.
همچنین در خصوص این که رقابت برای تولید گندم با دانه‌های روغنی باعث شکست کشت دانه‌های روغنی شده است، باید گفت: برای دانه‌های روغنی در برنامه تناوب زراعی، به عنوان رقیب سایر محصولات جایگاهی تعریف نشده است و به هیچ عنوان این موضوع مطرح نیست چرا که کشت کلزا و کلرنگ به عنوان محصول تناوبی غلات پاییزه کشور در دیم و اراضی آبی و سویا و آفتابگردان عمدتا به عنوان کشت دوم یا زراعت تابستانه جهت کاهش جمعیت آفات و بیماریها و علف‌های هرز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. البته نکته‌ای که باید بدان توجه کرد این است که در دو سال اخیر مشکل خشکسالی و محدودیت منابع آبی کشور در کاهش سطح زیر کشت برخی از دانه‌های روغنی موثر بوده است بطوری که در بعضی از استانها برای بهره‌برداری از منابع آبی محدودیت‌هایی اعمال شده است.

خبرگزاری فارس – 89/11/26