اطلاعاتی درباره بستر کشت گیاهان در گلخانه

در خاک مزرعه چهار عمل که در بالا از آنها یاد شد به خوبی انجام می شود ولی درظرف هوادهی به اندازه کافی انجام نمی شود .

---

بستر کشت گلخانه ای مانند هر بستر کاشت دیگری دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از :
- محل استقرار گیاهان .
- تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر
- مخزن مواد غذایی
- نگهداری آب و در دسترس قرار دادن آن برای گیاه
اجزای محیط رشد :
مواد معدنی : ورمی کولیت ، پوکه ، پرلیت ، پشم سنگ
مواد آلی: پیت ، کوکوپیت ، پوست درختان ، خاک برگ ، کود دامی
کود دامی : ظرفیت تبادل کاتیونی کود دامی زیاد و نگهدارنده مناسبی برای مواد غذایی است و نیز دارای نیتروژن , فسفر , پتاسیم ,وعناصر کم مصرف نیز می باشد. کود گاوی پوسیده بهترین نوع کود مورد استفاده در گلخانه است . کود مرغی دارایی آمونیاک بیش از حد بوده وبه ریشه شاخه وبرگ صدمه می زند .
پوست درختان
پوست درختان دارای لیگنین است که تجزیه آن کند تر از سلولز است. سلولز برای تجزیه شدن نیاز به اضافه کردن نیتروژن دارد . پوست درختان به دو گروتقسیم بندی می شود:
الف) Softwood Bark :
شامل مخروطیان مانند صنوبر , کاج ,سرو , نراد
و شوکران هستند . دارای بیش از 85 درصد لیگنین و معمولا 95 درصد هستند .
تکه درشت پوست چوب صنوبر محیط مناسبی برای کشت ارکیده است .
ب) Hardwood Bark
شامل درختان برگ ریز مانند افرا و بلوط است و به چوب های اطلاق می شود که 85 درصد لیگنین هستند . البته از این گروه درختانی مثل گردو ,گیلاس و افرای نقره ای دارای مواد باز دارنده رشد هستند .
کوکوپیت
این نوع پیت از پوسته نارگیل تهیه می شود و چون حاصل تجزیه نیست با سایرپیت ها متفاوت است و ظرفیت کاتیونی آن نیز کمتر از پیت خزه و سایر پیت ها است .
پیت نخل : این پیت هم نوعی از پیت ها محسوب می شود که البته تحقیقات در مورد این نوع پیت در مرکز تحقیقات ایران در حال انجام می باشد .
خاکبرگ
خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است . برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم قرار داده و آن را کمی مرطوب می کنند 3-2 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع صورت گیرد . باید توجه داشت که اگر این خاک برگ ها با مواد شیمیایی و علف کش ها مخلوط شده باشد به لحاظ اینکه ارزان تهیه می شود می تواند خسارات جبران ناپذیری به گیاهان وارد سازد .
پیت ماس
پیت بقایای گیاهان مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشد . ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است . رنگ پیت خزه از خرمایی روشن (حداکثر تجزیه) تا قهوهای (حداقل تجزیه) متغیر است . این بستر جایگزین خاک برگ است و علاوه بر نگهداری رطوبت ,خطرانتقال بذر علف هرز یا بیماری ها در آن وجود ندارد . به منظور افزایش خاصیت نگهداری آب می توان پیت خزه را در جای قرار داد که یخ بزنداین کار باعث پاره شدن سلول ها و افزایش خاصیت نگهداری آب می شود . قبل از مصرف خزه باید آن را خرد و غربال کرد . در غیر این صورت آب به سختی در آن نفوذ می کند و قابلیت جذب رطوبت آن کاهش می یابد . خزه می تواند تا 10 برابر وزن خشک خودش آب نگهداری کند ودارای یک درصد نیتروژن و مقادیر ناچیز فسفر و پتاسیم است.
پیت خزه اسفاگنوم :این پیت خزه از بقای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاه به وجو می آید . که انواع مختلف آن عبارتند از :
Sphagnum Papillosum
Capillacearum Sphagnum
Palusre Sphagnum
ویژه گی های خزه پیت اسفاگنوم :PH آن بین 3 تا 4 متغیر است - قابلیت نگهداری آب حدود 20-10 برابر وزن خشک خود (بافت های ساقه و برگ ) را دارد . تبادل گازی آن خوب است.
98 -80 درصد آن منافذ است که در کشت گلخانه ای بستر ی با حجم منافذ بیش از 50 درصد مناسب است – حاوی قارچ کشی اختصاصی برای جلوگیری از گیاهچه میری است – برای استفاده اولین بار سترون است - سبک است (حدودا هر متر مکعب آنKg 104 است .
درجه بندی پیت خزه : پیت خزه از H0 تا H10 رتبه بندی می شود . H0 پیتی است که تجزیه نشده .مرطوب و زغال مانند است و به مصرف سوخت میرسد . H10 کاملا تجزیه شده و بدون فیبر قابل رویت است . پیت های H4 و H5 دارای فیبر و تجزیه آن نیمه تمام و در باغبانی کاربرد دارد .
پیت هوموس
از ویژه گی های این پیت می توان به موارد زیر اشاره نمود : تجزیه آن بیشتر از سایر پیت ها صورت می گیرد – ظرفیت نگهداری آب آن نسبت به سایر پیت ها کمتر است – PH آن حدود 7.5 – 5 است - نیتروژن آن زیاد است .
پیت خزه نی جنگی
این پیت قهوه ای تا قهوه ای متمایل به قرمز تا سیاه است . شامل(نی Phragmites communis از تیره گندمیان) و (جگن Carex از تیره Cyperaceae می باشد .
مواد معدنی
پشم سنگ : پشم سنگ مخلوط پوکه زغال سنگ , بازالت ,سنگ آهک و کف آهن است که در دمای 1600 درجه سانتی گراد ذوب شده است و پس از سرد شدن به صورت رشته در می آید . آمیخته ان با پیت خزه یا پوست کاج برای کشت مناسب است . پشم سنگ دارای مقادیر کمی کلسیم , منیزیم , گوگرد , آهن , مس و روی است که البته مقادیر این عناصر برای رشد گیاه کافی نیست .
پرلیت
پرلیت سلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا آب خود را از دست داده و ذرات سفید باحجره های مسدود ایجاد می کند . پرلیت جانشین شن برای تهویه محیط کشت است . مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است .
خاک رس : هدف از کاربرد آن تغییر خاصیت فیزیکی محیط کشت است . ویژه گی ها :مقاوم به شکستن است , دارای منافذ کافی برای تهویه می باشد , ظریت تبادل کاتیونی آن بالاست .
ورمی
کولیت : ورمی کولیت یک سنگ ازجنس سیلیکات میکا است که در 1000 درجه سانتیگراد گداخته شده و آب آن از بین رفته است . هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای ضخامت نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار دارند و بین آنها رطوبت قرار دارد و محیط مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زایی و قلمه ها است . ورمی کولیت به دلیل قابلیت نگهداری آب , مواد غذایی ,تهویه و وزن مخصوص ظاهری پایین یک محیط کشت بدون خاک محسوب می شود . به دلیل ضعیف بودن از نظر مواد غذایی باید با محلول های غذایی آن را تقویت کرد . ورمی کولیت را نباید با خاک مخلوط کرد چون فشرده شده و باعث کاهش منافذ آن می شود .