بهترین خوراک دام چیست؟

انواع خوراک دام

یکی از مهم‌ترین وظایف در نگهداری دام‌ها، تهیه و ارائه خوراک مناسب است. خوراک دام به‌طور کلی در سه دسته اصلی تقسیم می‌شود: کنسانتره، علوفه و خوراک مخلوط. هر یک از این دسته‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و در بسیاری از سیستم‌های دامپروری، ترکیب هوشمندانهٔ آن‌ها بهترین نتیجه را در سلامت و عملکرد دام به همراه دارد.

کنسانتره

کنسانتره‌ها خوراک‌هایی پرانرژی و پروتئینی با فیبر کم هستند که شامل موادی مانند کنجاله‌ها، غلات و ملاس می‌شوند. این نوع خوراک‌ها به‌دلیل قابلیت هضم بالا، در افزایش رشد و تولید مثل دام‌ها نقش مهمی دارند. استفاده از کنسانتره معمولاً در فرم‌های آسیاب‌شده یا گاهی به‌صورت پلت برای تسهیل مصرف ارائه می‌شود.

غلات

دانه‌های غلات مثل ذرت، جو و سبوس گندم منابع عالی کربوهیدرات و بخشی از نیاز پروتئینی دام را تأمین می‌کنند. غلات می‌توانند به‌صورت کامل یا آسیاب‌شده و به تنهایی یا در ترکیب با سایر مواد به دام داده شوند. توجه به کیفیت و میزان رطوبت غلات و نیز رعایت نسبت مناسب آنها در جیره، از اهمیت بالایی برخوردار است.

وعده‌های غذایی با پروتئین بالا

منابع پروتئینی مانند کنجاله سویا، کنجاله پنبه و سایر پسماندهای روغنی پس از فرآوری، حاوی درصد قابل توجهی پروتئین (معمولاً بین 20 تا 50 درصد) هستند. برای حیوانات تک‌معده، کیفیت اسیدهای آمینه در این منابع تعیین‌کننده است و برای نشخوارکنندگان، نیتروژن قابل دسترس برای میکروارگانیسم‌های شکمبه اهمیت دارد.

محصولات فرعی چغندر قند و نیشکر

محصولات جانبی صنعت قند و شکر، مانند ملاس و بقایای چغندر، منابع ارزان و پرانرژی برای گاوهای گوشتی و گوسفند هستند. این منابع معمولاً به‌عنوان مکمل انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در صورت نگهداری و آماده‌سازی صحیح، ارزش تغذیه‌ای قابل قبولی دارند.

سایر خوراک‌های فرعی

بسیاری از خوراک‌های دام از بقایای صنایع غذایی و کشاورزی تولید می‌شوند؛ مانند سبوس برنج، آردهای باقی‌مانده از فرآوری غلات و سایر محصولات که انسان مصرف نمی‌کند. ترکیب این مواد با منابع پروتئینی و کنسانتره می‌تواند یک خوراک متعادل و اقتصادی فراهم کند.

علوفه

علوفه شامل گیاهان با فیبر بالا است که برای عملکرد مناسب دستگاه گوارش نشخوارکنندگان ضروری است. علوفه انواع مختلفی دارد که بسته به فصل، منطقه جغرافیایی و منابع مزرعه انتخاب می‌شود.

علف‌های مرتعی

مراتع طبیعی و کشت‌شده منبع اصلی تغذیه بسیاری از نشخوارکنندگان هستند. این منابع در فصل رشد، گزینه‌ای کم‌هزینه برای فراهم کردن خوراک حجیم و فیبری‌اند و می‌توانند مبنای رژیم بسیاری از گله‌ها باشند.

یونجه

یونجه منبعی غنی از پروتئین و کربوهیدرات است که به تقویت بافت و تأمین انرژی کمک می‌کند. یونجه معمولاً به‌صورت خشک یا سیلاژ شده در جیره استفاده می‌شود و ترکیب آن با سایر منابع به ایجاد یک رژیم متعادل کمک می‌نماید.

سیلو

سیلاژ کردن به معنی تخمیر تحت شرایط بدون اکسیژن برای حفظ علوفه مرطوب است. سیلو فرصت نگهداری طولانی‌مدت با اتلاف کمتر مواد مغذی نسبت به یونجه خشک را فراهم می‌کند، اما موفقیت آن بستگی به زمان برداشت، درصد رطوبت و روش بسته‌بندی دارد.

محصولات ریشه‌ای

چغندر، شلغم و گاهی سیب‌زمینی به‌عنوان خوراک دام استفاده می‌شوند؛ این محصولات انرژی بالایی دارند اما از نظر پروتئین و مواد معدنی ضعیف‌ترند و معمولاً به‌عنوان مکمل در کنار سایر منابع به‌کار می‌روند.

خوراک مخلوط

خوراک مخلوط یا مکمل ترکیبی از مواد خام و افزودنی‌های ویتامینی-مینرال است که به‌منظور پاسخگویی کامل به نیازهای تغذیه‌ای حیوان فرموله می‌شود. این خوراک‌ها معمولاً در قالب پلت یا خرد شده تولید شده و می‌توانند شامل پیش‌میکس‌های ویتامینی، مواد نگهدارنده و افزودنی‌های عملکردی باشند.

بهترین خوراک دام

پرسش رایج این است که «کدام خوراک بهترین است؟» پاسخ ساده نیست: بهترین خوراک، ترکیبی متعادل از منابع است که تمامی نیازهای انرژی، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی را بسته به نوع دام، سن، وضعیت تولیدی، شرایط اقلیمی و بودجه تأمین کند. همکاری با دامپزشک یا متخصص تغذیه دام برای تنظیم جیره ضروری است.

تغذیه دام باید به چه صورت انجام شود؟

روش‌های مختلفی برای ارائه خوراک وجود دارد؛ از جمله تغذیه برنامه‌ریزی شده، تغذیه محدود، تغذیه کامل، تغذیه بدون محدودیت و تغذیه تکمیلی. انتخاب روش مناسب بستگی به اهداف تولیدی، نوع دام و مدیریت گله دارد.

1. تغذیه برنامه‌ریزی شده: ارائه خوراک در ساعات تقریباً مشخص روز که به ثبات عادت غذایی کمک می‌کند.
2. تغذیه محدود: تأمین حداقل نیازهای نگهداری بدون تغییر عملکرد فیزیولوژیک؛ مناسب در شرایط خاص مدیریتی.
3. تغذیه کامل: دادن میزان کافی خوراک در یک یا دو وعده تا حیوان به ظرفیت خود برسد.
4. تغذیه بدون محدودیت: دسترسی آزاد به خوراک برای حیوانات؛ مناسب برای برخی سیستم‌ها اما نیازمند کنترل کیفیت خوراک است.

تغذیه تکمیلی نیز برای حیواناتی که از چرا تغذیه می‌کنند به‌منظور تکمیل کمبودهای انرژی، پروتئین یا ریزمغذی‌ها استفاده می‌شود. پیش از انتخاب روش تغذیه، مشورت با یک متخصص تغذیه یا دامپزشک اهمیت دارد تا ریسک‌ها و مزایا سنجیده شوند.

جمع‌بندی: ترکیب هوشمندانهٔ کنسانتره، علوفه (  لیست قیمت خوراک کنسانتره دام )و در صورت نیاز خوراک مخلوط همراه با روش تغذیه مناسب و مشاوره تخصصی بهترین راهکار برای داشتن دام‌های سالم و عملکرد بالا است. برنامه‌ریزی جیره بر مبنای نیازهای واقعی دام و منابع محلی، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سلامت دام بیشترین فایده را دارد.