چگونگی کاشت کاهو

کشت و ذخیره بذر کاهو

کاهو یک محصول بسیار مناسب برای کشت‌کنندگان مبتدی و علاقه‌مندان به ذخیره بذر است. می‌توانید از انواع برگ‌لپه‌ای (Loose-leaf) که سر تشکیل نمی‌دهند یا انواع سرساز (Head-forming) که سرهای فشرده تولید می‌کنند، استفاده کنید. هر دو نوع را می‌توان برای برداشت تازه برداشت کرد یا رها کرد تا گل داده و بذر تولید کنند.

نحوهٔ کشت کاهو

کاهو به دمای خنک و رطوبت یکنواخت علاقه‌مند است. در آفتاب کامل تا سایهٔ نیمه‌رنان رشد خوبی دارد؛ در مناطق گرم‌تر، سایهٔ بعدازظهر باعث کاهش پهن‌شدن و جلوگیری از گل‌دهی زودهنگام (بولتینگ) می‌شود. خاک را با مواد آلی غنی کنید و رطوبت را به‌صورت یکنواخت حفظ کنید تا برگ‌های لطیف و طعم مطلوب حفظ شود.

زمان کاشت

کاشت را در بهار یا پاییز انجام دهید، زمانی که دما خنک است. کاهو در شرایط گرم میل به بولتینگ دارد (ارسال ساقهٔ گل‌دهی و تلخ شدن)؛ بنابراین زمان‌بندی کاشت را به‌گونه‌ای تنظیم کنید که از گرمای مداوم جلوگیری شود. کاشت متوالی هر 2–3 هفته، دورهٔ برداشت را طولانی می‌کند.

فاصله‌گذاری و تراکم کاشت

دانه‌ها را حدود 3 میلی‌متر (1/8 اینچ) عمق و تقریباً 2٫5 سانتی‌متر (1 اینچ) فاصله اولیه قرار دهید. نشاها را برای رسیدن به فاصلهٔ توصیه‌شده تنک کنید: 6–8 اینچ (15–20 سانتی‌متر) برای انواع برگ‌لپه‌ای و تا 12 اینچ (30 سانتی‌متر) برای انواع سرساز. فاصله‌گذاری مناسب گردش هوا را بهبود می‌بخشد و فشار بیماری را کاهش می‌دهد.

زمان تا جوانه‌زنی

دانه‌ها معمولاً در شرایط خنک و مرطوب بین 7 تا 14 روز جوانه می‌زنند. خاک را مرطوب نگه دارید و از خشک شدن بستر تازه کاشته‌شده جلوگیری کنید تا درصد جوانه‌زنی بالا بماند.

ملاحظات ویژه

می‌توان کاهو را به‌صورت متراکم برای روش «برش و بازگشت» (cut-and-come-again) کاشت تا برگ‌های پی‌درپی برداشت شوند، یا با فاصلهٔ بیشتر برای رشد کامل سر و برداشت یک‌باره. وقتی هدف تولید بذر است، گیاهان بالغ را داخل ردیف‌ها به 30–40 سانتی‌متر (12–16 اینچ) و فاصلهٔ بین ردیف‌ها را 45–75 سانتی‌متر (18–30 اینچ) برسانید تا گیاهان سالم و گل‌دهنده تشویق شوند.

آبیاری و دما در زمان تولید بذر

در دورهٔ گل‌دهی و رسیدن بذر، دماهای کمی گرم‌تر مطلوب‌تر هستند. آبیاری روی برگ‌ها را در این مرحله کاهش دهید تا رطوبت روی گل‌ها و کپسول‌ها کم شود و کیفیت بذر افزایش یابد — از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای یا آبیاری در پایهٔ گیاه استفاده کنید.

آفات و بیماری‌های رایج

کاهو ممکن است تحت تأثیر شته‌ها، بوتریتیس (پژمردگی خاکستری) و ویروس موزاییک کاهو قرار گیرد. نهال‌ها نسبت به حملهٔ پرندگان مانند گنجشک و کلاغ آسیب‌پذیرند. مواد آلوده را سریعاً حذف و معدوم کنید و در صورت امکان از رقم‌های مقاوم استفاده کنید تا مشکلات تکراری کاهش یابند.

زمان و روش برداشت برای مصرف غذایی

برای کاهوهای سرساز، سر کامل را از پایه، جایی که ساقه به برگ‌ها می‌پیوندد، ببرید. برای انواع برگ‌لپه‌ای یا جوانه‌ها، به‌صورت متراکم بکارید و با قیچی برگ‌ها را حدود 2–5 سانتی‌متر بالاتر از سطح خاک ببرید؛ گیاهان دوباره رشد کرده و برداشت‌های بعدی را در چند هفته فراهم می‌کنند. برداشت را صبح انجام دهید تا تردی و تازگی حفظ شود.

مصرف و کاربردهای غذایی

کاهو معمولاً خام در سالاد یا ساندویچ مصرف می‌شود، اما می‌توان آن را به‌صورت سریع تفت‌داده یا در سالادهای گرم نیز استفاده کرد. از برگ‌های جوان و لطیف برای بهترین طعم استفاده کنید. انتخاب گونه‌ها و زمان برداشت مناسب می‌تواند طعم و بافت را به‌طور قابل‌توجهی بهبود دهد.

نگهداری محصول تازه

کاهوی تمیز و خشک را در کیسهٔ پلاستیکی یا ظرف درب‌دار در یخچال نگهداری کنید؛ معمولاً تا 6 روز ماندگاری خوبی دارد. رطوبت اضافی را حذف کنید تا عمر نگهداری افزایش یابد؛ استفاده از دستمال کاغذی خشک داخل کیسه می‌تواند رطوبت را کنترل کند.

نحوهٔ ذخیره بذر کاهو

چرخهٔ زندگی

کاهو یک گیاه یک‌ساله است. گیاهان پس از بالغ شدن ساقهٔ گل‌دهی منشعب تولید می‌کنند و بذر می‌گذارند. برای حفظ صفات مطلوب در نسل‌های آینده، بذر را از گیاهان سالم و پرتوان برداشت کنید.

فاصلهٔ ایزولاسیون پیشنهادی

برای حفظ خلوص رقم، انواع مختلف را حدود 10–20 فوت (3–6 متر) از هم جدا کنید. وقتی نیاز به ایزولاسیون دقیق‌تر دارید، فاصلهٔ بیشتر یا موانع فیزیکی به کاهش تلاقی کمک می‌کند.

تعداد گیاهان پیشنهادی برای ذخیره بذر

برای ذخیرهٔ ساده بذر، از حداقل یک گیاه می‌توان بذر قابل‌استفاده به‌دست آورد. برای حفظ رقم در طول نسل‌ها، از 5–10 گیاه بذر جمع‌آوری کنید. برای نگهداری تنوع ژنتیکی یک رقم نادر، هدف آن باشد که از حدود 20 گیاه یا بیشتر بذر بردارید تا تنوع ژنتیکی حفظ شود.

ارزیابی رسیدگی بذر

پس از گل‌دهی، کاهو ساقهٔ گل‌دهندهٔ منشعب تولید می‌کند. بذرها به‌صورت متوالی روی شاخه‌ها شکل می‌گیرند و در طول زمان می‌رسند. نشانهٔ قابل‌اعتماد رسیدگی بذر، ظاهر شدن پاپوس‌های روشن خاکستری (پرمانند) یا «پرریزی» است؛ در این مرحله دانه‌ها داخل آن‌ها به‌طور کامل توسعه یافته و آمادهٔ برداشت هستند.

برداشت بذر

میوه‌ها و بذرهای کاهو غالباً به‌صورت چسبیده هستند و خودبه‌خود باز نمی‌شوند، بنابراین آن‌ها را قبل از پراکندگی بوسیلهٔ باد جمع‌آوری کنید. دو روش عملی برای جمع‌آوری بذر وجود دارد:

برداشت دستی

برای چند گیاه، برداشت دستی خوش‌دست و مؤثر است: وقتی پاپوس‌ها نمایان شدند، هر سرکپسول را گرفته و بذرها را جدا کنید. هر گل‌کپسول معمولاً حدود 15–25 دانه می‌دهد.

کیسه‌گذاری و تکان دادن

برای جمع‌آوری در مقیاس بزرگ‌تر، می‌توانید گیاه یا شاخه‌ها را داخل یک کیسه خم کرده و به‌آرامی تکان دهید تا دانه‌های رسیده جدا شوند. وقتی حدود یک‌سوم گل‌ها رسیده شد، برداشت را شروع کنید و هر هفته یا دو هفته یک‌بار تکرار کنید تا مقدار موردنیاز جمع‌آوری شود.

پاک‌سازی و فرآوری

روش پاک‌سازی بستگی به نحوهٔ جمع‌آوری و مقدار سبوس دارد. مواد حاصل از برداشت دستی یا تکان‌دادن معمولاً اندکی سبوس دارند. با دست یا روی یک صفحهٔ توری، سرکپسول‌ها را به‌آرامی مالش دهید تا دانه‌ها جدا شوند بدون اینکه آسیب ببینند. در مقیاس بزرگ‌تر، فرآیندهایی مانند ضربه‌زدن (threshing) روی پارچه یا ورقهٔ پلاستیکی، سپس الک‌کردن و باددادن برای جداکردن خرده‌ها مؤثر است.

نگهداری و ماندگاری بذر

در شرایط خنک و خشک، بذر کاهو می‌تواند حدود شش سال یا بیشتر قابل‌کشت باقی بماند. برای بهترین ماندگاری بذرها را در ظروف درب‌دار هواگیر نگهداری کنید و آن‌ها را در محیطی با رطوبت پایین و دمای پایدار قرار دهید. استفاده از بسته‌های خشک‌کننده (desiccant) داخل ظرف می‌تواند رطوبت را کاهش دهد و طول عمر را افزایش دهد.