در حال
جستجو...
سولفات روی و کشاورزی
- توضیحات کلی
- سولفات روی چیست؟
- ساختار و ویژگی‌های سولفات روی
- جدول مشخصات فنی سولفات روی
- انواع سولفات روی
- اهمیت روی در کشاورزی
- علائم کمبود روی
- کمبود روی در باغات
- کاربردهای سولفات روی در کشاورزی
- زمان و مقدار مصرف
- خرید و فروش و نکات تجاری
- آنالیز سولفات روی
توضیحات کلی
آیا تا به حال فکر کرده‌اید چرا برخی مزارع محصولات پربارتر و باکیفیت‌تری تولید می‌کنند؟ یکی از عوامل کلیدی در این تفاوت‌ها، دسترسی به روی است. سولفات روی به عنوان یک منبع قابل جذب برای گیاه نقش حیاتی در سلامت و باروری محصولات دارد. این ماده گاهی با عنوان «ویتامین خاک و گیاه» شناخته می‌شود زیرا در بسیاری از فرآیندهای فیزیولوژیک گیاه شرکت می‌کند و کمبود آن تأثیر مستقیم بر عملکرد و کیفیت محصول دارد.
سولفات روی چیست؟
سولفات روی (Zinc Sulfate) ترکیبی معدنی است متشکل از عنصر روی و گروه سولفات. فرم رایج کشاورزی آن هپتاهیدرات (ZnSO₄·7H₂O) بوده و معمولاً به صورت بلورهای سفید یا بی‌رنگ و با حلالیت بالا در آب عرضه می‌شود. روی عنصری ضروری است که در مقادیر کم موجب فعال‌سازی آنزیم‌ها، سنتز پروتئین، متابولیسم کربوهیدرات و تنظیم هورمون‌های رشد می‌شود.
ساختار و ویژگی‌های سولفات روی
سولفات روی با فرمول شیمیایی ZnSO₄ وجود دارد و ممکن است به صورت بی‌آب یا آبدار یافت شود. فرم آبدار بیشترین کاربرد را در کشاورزی دارد. از ویژگی‌های بارز آن می‌توان به حلالیت بالا، پایداری نسبی و قابلیت جذب آسان توسط ریشه اشاره کرد که این ویژگی‌ها آن را برای استفاده به‌عنوان کود ریزمغذی مناسب می‌سازد.
جدول مشخصات فنی سولفات روی
| مشخصه | مقدار / توضیح |
|---|---|
| فرمول شیمیایی | ZnSO₄ |
| جرم مولکولی | 161.47 g/mol |
| چگالی | 3.54 گرم بر سانتیمتر مکعب |
| انحلال‌پذیری در آب | کاملاً محلول در آب |
| شکل ظاهری | جامد بلورین و بی‌رنگ |
| انواع کریستاله | بدون آب، مونوهیدرات، هگزاهیدرات، هپتاهیدرات |
| دمای تجزیه (بدون آب) | ≈ 600 درجه سانتی‌گراد |
| حلالیت در حلال‌ها | محلول در آب، متانول و گلیسیرین |
| برخی کاربردها | کشاورزی، پزشکی، صنایع رنگرزی، تصفیه آب و فاضلاب |
انواع سولفات روی
سولفات روی کریستال
نوع کریستالی معمولاً حاوی حدود 18–20٪ روی است و به شکل کریستال‌های ریز شبیه نمک عرضه می‌شود. بسته‌بندی معمول آن کیسه‌های 25 کیلوگرمی است و کاربرد اصلی آن به‌عنوان ریزمغذی در کشاورزی است.
سولفات روی پودری
فرم پودری دارای غلظت بالاتری از روی (حدود 31–33٪) است و در کیسه‌های 25 کیلوگرمی عرضه می‌شود. این نوع برای مصارفی که نیاز به درصد روی بالاتر دارند مناسب است.
اهمیت روی در کشاورزی
روی یکی از عناصر ریزمغذی مورد نیاز گیاهان است که در بیش از 300 آنزیم گیاهی شرکت دارد. نقش‌های اصلی روی عبارت‌اند از: فعال‌سازی آنزیم‌ها، سنتز پروتئین، متابولیسم کربوهیدرات و تنظیم هورمون‌های رشد. کمبود روی می‌تواند منجر به کاهش چشمگیر عملکرد و کیفیت محصول شود.
خاک‌هایی با pH بالا (آهکی)، مصرف بیش از حد کودهای فسفاته، آب آبیاری با بی‌کربنات بالا و عدم استفاده صحیح از کودهای حاوی روی از جمله دلایل شایع کمبود روی هستند. همچنین مقادیر زیاد مس و فسفر می‌تواند دسترسی روی را کاهش دهد.
علائم کمبود روی
علائم رایج کمبود روی شامل کوچک و باریک شدن برگ‌ها، کلروز بین رگبرگی (لکه‌های زرد یا سفید بین رگ‌ها)، کوتاه شدن فاصله میان‌گره‌ها، ریزش زودهنگام برگ‌ها و کاهش رشد کلی گیاه است. در درختان میوه، کمبود شدید می‌تواند منجر به ریزش میوه‌ها در مراحل اولیه رشد شود.
تشخیص سریع و اصلاح به موقع کمبود روی می‌تواند از خسارت‌های جدی جلوگیری کند. برای نمونه، در برخی شرایط تا 80٪ از میوه‌ها ممکن است به‌دلیل کمبود روی ریزش کنند.
کمبود روی در باغات
باغات جوان، به‌خصوص زمین‌های تازه تسطیح‌شده یا بکر، مستعد بروز کمبود روی هستند. توصیه می‌شود قبل از کاشت، وضعیت روی در خاک بررسی و در صورت نیاز اصلاح انجام شود. استفاده از کودهای سبز مانند شبدر و یونجه می‌تواند با انتقال روی از اعماق به سطح خاک به بهبود شرایط کمک کند.
کاربردهای سولفات روی در کشاورزی
1- به‌عنوان کود شیمیایی
رایج‌ترین کاربرد سولفات روی، استفاده به‌عنوان کود است. این کودها در دو فرم کریستال (18–20٪ Zn) و پودر (31–33٪ Zn) عرضه می‌شوند و می‌توانند به خاک اضافه یا با سایر کودها ترکیب شوند.
2- محلول‌پاشی برگی
در مواردی که جذب از طریق ریشه دشوار است، محلول‌پاشی برگی روش مؤثری است. این شیوه به‌ویژه در مراحل حساس رشد مانند قبل از گل‌دهی یا زمان تشکیل میوه توصیه می‌شود.
3- اصلاح خاک
سولفات روی برای اصلاح خاک‌هایی که کمبود روی دارند نیز کاربرد دارد؛ این کار معمولاً قبل از کاشت انجام می‌شود تا میزان روی قابل دسترس برای گیاه افزایش یابد.
زمان و مقدار مصرف
زمان‌بندی و مقدار دقیق مصرف باید بر اساس آزمون خاک و نیازهای محصول تعیین شود تا از مسمومیت و اثرات منفی جلوگیری گردد. مقادیر پیشنهادی کلی عبارت‌اند از:
- کاربرد خاکی: 20–40 کیلوگرم در هکتار
- محلول‌پاشی برگی: غلظت 0.5–1%
- درختان میوه: 200–400 گرم برای هر درخت
توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد می‌تواند منجر به مسمومیت گیاه شود؛ بنابراین رعایت دستورالعمل‌ها و مشورت با کارشناسان توصیه می‌شود.
خرید و فروش و نکات تجاری
تولیدکنندگان داخلی محصولات سولفات روی در بسته‌بندی‌های معمولاً 25 کیلوگرمی عرضه می‌کنند. قیمت‌ها بستگی به نوع (کریستال یا پودری)، درصد خلوص، حجم خرید و نوسانات بازار دارد. خرید در حجم بالا معمولاً با تخفیف همراه است. برای انتخاب محصول مناسب توجه به آنالیز و درصد Zn بسیار مهم است.
آنالیز سولفات روی
| Property | Spec. |
|---|---|
| Zn | 33±1% |
| S | 18±1% |
| Heavy metals (Pb & Cd) | < 50 ppm |
| Fe | 12% |
| pH | 5–6 |
نکات پایانی
استفاده از سولفات روی یک راهکار اقتصادی برای اصلاح کمبود روی در خاک است؛ اما انجام اقدامات اصلاحی باید مبتنی بر آزمون و مشاوره با شرکتهای بازار بزرگ کشاورزی ایران صورت گیرد. در صورت دسترسی به گزینه‌های کلات روی، آن‌ها نیز می‌توانند مؤثر باشند، اما معمولاً هزینه بالاتری دارند.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
