در حال
جستجو...
کود شیمیایی سیاه چیست؟ زمان و نحوه مصرف
- کود شیمیایی سیاه چیست؟
- انواع کودهای شیمیایی سیاه
- نحوه جذب فسفر از خاک
- نقش فسفر در گیاه
- علائم و نشانه‌های کمبود فسفر در گیاهان
- قیمت کود شیمیایی سیاه
- زمان و نحوه استفاده از کود شیمیایی سیاه
کود شیمیایی سیاه چیست؟
«کود شیمیایی سیاه» معمولاً به کودهای فسفاته گفته می‌شود؛ کودهایی که عنصر اصلی و غالب آنها فسفر است. فسفر یکی از سه عنصر اصلی مورد نیاز گیاهان به‌شمار می‌آید و در رشد ریشه، انتقال انرژی و تشکیل گل و دانه نقش کلیدی دارد. استفاده هدفمند از کودهای فسفاته می‌تواند مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و آفات را افزایش داده و بازدهی مزرعه را بهبود بخشد.
در عمل، ممکن است برای تأمین فسفر علاوه بر کودهای اختصاصی فسفاته از کودهای کامل نیز استفاده شود تا همراه با فسفر، نیازهای نیتروژن و پتاسیم گیاه نیز پوشش داده شود. انتخاب نوع مناسب کود بستگی به آنالیز خاک، نوع محصول و شرایط اقلیمی دارد.
انواع کودهای شیمیایی سیاه
عبارت «کود سیاه» یک نام عمومی است و هر کودی که محتوای فسفر بالایی داشته باشد می‌تواند در این دسته قرار گیرد. از جمله انواع متداول کودهای فسفاته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوپر فسفات
- سوپر فسفات تریپل
- فسفات آمونیوم
- نیتروفسفات
- دیگر ترکیبات فسفاته تک‌عنصری یا مخلوط
علاوه بر نوع کود، خلوص، درصد P2O5، روش تولید و منشأ مواد اولیه از عواملی هستند که کیفیت و عملکرد کود را تعیین می‌کنند. انتخاب مناسب نیازمند بررسی دقیق خاک و محصول است.
نحوه جذب فسفر از خاک
میزان فسفر قابل دسترس برای گیاه در خاک متغیر است و عواملی مانند بافت خاک، میزان کشت، شرایط اقلیمی و خصوصیات شیمیایی خاک بر آن تأثیر می‌گذارند. منبع معدنی اصلی فسفر در خاک‌ها معمولاً آپاتیت است، اما برای جذب توسط ریشه باید به شکل محلول باشد.
فسفر محلول در خاک به‌سرعت با ترکیبات آهن، آلومینیوم و ذرات رسی واکنش می‌دهد و به شکل‌های نامحلول تثبیت می‌شود؛ بنابراین در خاک‌های رسی معمولاً مقدار فسفر در دسترس گیاه کمتر است. برای کاهش هدررفت فسفر، بهتر است زمان و روش مصرف به‌گونه‌ای انتخاب شود که فاصله بین کوددهی و جذب گیاه کم باشد.
نقش فسفر در گیاه
فسفر یکی از عناصر حیاتی برای گیاه است و نقش‌های متعددی در فرایندهای زیستی ایفا می‌کند. از مهم‌ترین عملکردهای فسفر در گیاه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شرکت در واکنش‌های فتوسنتزی و تولید انرژی متابولیک (نقش در مولکول‌های حامل انرژی)
- تحریک و تقویت تشکیل ریشه و توسعه سیستم ریشه‌ای
- افزایش مقاومت گیاه و بهبود کیفیت محصول
- تسهیل تشکیل گل و دانه و رسیدگی مناسب محصولات کشاورزی
در مجموع، تامین مناسب فسفر به تولید انرژی سلولی و انتقال آن کمک کرده و باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول می‌شود.
علائم و نشانه‌های کمبود فسفر در گیاهان
تشخیص قطعی کمبود فسفر تنها از طریق آزمایش خاک امکان‌پذیر است، اما برخی علائم ظاهری می‌توانند نشان‌دهنده احتمال کمبود فسفر باشند. علائم شایع عبارت‌اند از:
- کندی رشد نسبت به محصولات اطراف
- تاخیر در رسیدگی و میوه‌دهی
- افزایش درصد دانه‌های پوک یا بی‌بار
- تغییر رنگ برگ‌ها به سمت رنگ‌های تیره‌تر یا ارغوانی (در برخی گونه‌ها مانند ذرت)
اندازه‌گیری مقدار فسفات قابل جذب در خاک (مثلاً مقادیر بر حسب میلی‌گرم در کیلوگرم خاک) و مقایسه با حد بحرانی برای منطقه، بهترین راه تعیین نیاز کوددهی است.
قیمت کود شیمیایی سیاه
قیمت کودهای فسفاته به عوامل متعددی بستگی دارد: نوع کود، درصد فسفر (P2O5)، کیفیت تولید، میزان سفارش، برند و کشور سازنده. در کشورهایی که بخشی از کودها وارداتی هستند، نوسانات نرخ ارز نیز نقش مهمی در قیمت‌گذاری دارد. برای تصمیم‌گیری اقتصادی، علاوه بر قیمت واحد، کارایی محصول در مزرعه را نیز در نظر بگیرید.
زمان و نحوه استفاده از کود شیمیایی سیاه
به‌دلیل تمایل بالای فسفر به تثبیت در خاک، بهترین زمان استفاده معمولاً کمی قبل از کاشت یا همراه با کاشت است تا فاصله بین کوددهی و جذب گیاه کاهش یابد. در برخی شرایط، استفاده از کودهای قابل محلول‌پاشی یا در نوک ریشه (band placement) می‌تواند کارآمدتر باشد.
همچنین از زیاده‌روی در مصرف فسفر خودداری کنید؛ تجمع بیش از حد فسفر می‌تواند به آلودگی منابع آب زیرزمینی منجر شود و پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی نامطلوبی داشته باشد. توصیه می‌شود بر اساس نتایج آنالیز خاک و نیاز واقعی محصول برنامه کوددهی تنظیم شود.
جمع‌بندی: انتخاب کود فسفاته مناسب و زمان‌بندی صحیح مصرف آن همراه با آزمایش خاک، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی داشته باشد. توجه به شرایط خاک، نوع محصول و مقررات زیست‌محیطی باعث می‌شود هزینه‌های کشاورزی بهینه و پایداری تولید ارتقاء یابد.
توئیتر
فیس بوک
لینکدین
