- بررسی کلی
- نقشها و مزایا
- حشرات مفید رایج
- گیاهان جذبکننده حشرات مفید
- کاشت همراه و ایجاد زیستگاه
- تشویق حشرات مفید و کنترل بیولوژیک
- منابع و نکات تکمیلی
بررسی کلی
«حشرات مفید» یا همان «حشرات سودمند» گونههایی هستند که خدماتی مورد ارزش برای اکوسیستم و کشاورزی فراهم میآورند؛ مهمترین این خدمات شامل گردهافشانی و کنترل طبیعی آفات است. طبقهبندی یک گونه به عنوان مفید یا آفت بستگی به اهداف انسانی دارد: در کشاورزی، حشراتی که تولید محصول را کاهش میدهند «آفت» نامیده میشوند و آنهایی که به تولید یا تعادل اکوسیستم کمک میکنند «مفید» تلقی میشوند. ترویج حشرات مفید یکی از راهبردهای کلیدی در کشاورزی پایدار و باغبانی است.
نقشها و مزایا
حشرات مفید از طرق مختلفی از کشاورزی و اکوسیستمهای طبیعی حمایت میکنند. گردهافشانها (مانند گونههای مختلف زنبورها و برخی زنبورهای وحشی) موجب افزایش تشکیل میوه و بذر در بسیاری از محصولات و گیاهان بومی میشوند. حشرات شکارگر و پارازیتوئیدها (مانند کفشدوزکها، گیاهپرههای سبز و زنبورهای پارازیتوئید) جمعیت آفات گیاهخوار مانند شتهها، کنهها، سفیدبالکها و کرمها را کاهش میدهند و بدین ترتیب کنترل بیولوژیک طبیعی را فراهم میآورند.
حشرات مفید رایج
- زنبورها — از جمله زنبور عسل و بسیاری از زنبورهای بومی تکزی؛ نقش کلیدی در گردهافشانی
- کفشدوزکها — شکارچیان شتهها و دیگر آفات با بدنه نرم
- گیاهپرههای سبز (lacewings) — لاروها از شتهها، کنهها و آفات ریز تغذیه میکنند
- مگسهای شتهخوار (aphid midges) — شکارگر تخصصی شتهها
- حشرات قاتل و حشرات دمباریک (assassin & damsel bugs) — شکارچیان عمومی در باغها و مزارع
- مصلحنما (praying mantis) — شکارگر عمومی انواع حشرات
- زنبورهای پارازیتوئید (مانند Trichogramma و Encarsia) — پارازیتوئید لاروهـا و شفیره آفات مانند کرمها و سفیدبالکها
- مگسهای سرنگونی (syrphid/hover flies) — لاروها شتهها را میخورند و بالغها گردهافشانی میکنند
- مگسهای تاکینید (tachinid flies) — پارازیتوئید کرمهای آفت
- سربازبـالـهـا و حشرات کوچک شکارچی — شکارچیان آفات با بدن نرم
- چراغپرانان (fireflies) — لاروهای آنها معمولاً از حلزونها و آفات زمینی تغذیه میکنند
گیاهان جذبکننده حشرات مفید
کاشت گونههای متنوع گلدار و حفظ پوشش گیاهی بومی به جذب و تداوم جمعیت حشرات مفید کمک میکند. خانوادههایی مانند Apiaceae (چتریان) و Asteraceae (آستریها، تاجخروسها) بهویژه ارزشمندند. گیاهانی که اغلب توصیه میشوند شامل بیبام، سِیج آناناسی و مجموعهای از گیاهان همراه هستند که نکتار و گرده و همچنین زیستگاه فراهم میآورند.
کاشت همراه و ایجاد زیستگاه
از روش کاشت همراه برای تأمین منابع نکتار و پناهگاه نزدیک به محصولات استفاده کنید. حفظ نوارهای حدی (hedgerows)، پوشش سطح خاک و پناهگاههای کوچک (مثل تودههای چوب یا سنگ) به تأمین مکانهای زمستانگذرانی و تولیدمثل کمک میکند. از حذف کامل گلهای خودروی مفید خودداری کنید؛ برخی از این گیاهان بومی، منابع حیاتی اوایل فصل رشد را در اختیار حشرات مفید قرار میدهند.
تشویق حشرات مفید و کنترل بیولوژیک
تشویق حشرات مفید شامل تقویت زیستگاه، کاهش استفاده از آفتکشها و گاهی افزایش جمعیت از طریق استفاده از عوامل کنترل بیولوژیک خریداریشده است. شرکتهای تامینکننده کنترل بیولوژیک گونههای متعددی را عرضه میکنند، بهخصوص برای سیستمهای تولید سرپوشیده مانند گلخانهها. ادغام روشهای کنترل بیولوژیک با اقدامات فرهنگی، هستهٔ مدیریت یکپارچه آفات (IPM) است.
منابع و نکات تکمیلی
اطلاعات بیشتر از طریق خدمات ترویجی، گزارشهای دانشگاهی و سازمانهای فعال در حفظ گردهافشانها و کنترل بیولوژیک در دسترس است. برنامههای عملی اغلب اثرات ایجاد زیستگاه برای حشرات مفید در باغها، باغهای میوه و سایر سیستمهای زراعی را مستندسازی کردهاند. هنگام استفاده از منابع، راهنماییهای منطقهای را در اولویت قرار دهید، زیرا اثرگذاری گردهافشانها و دشمنان طبیعی معمولاً با گیاهان بومی هر ناحیه بالاتر است.