کیفیت بذر

1. کیفیت بذر
2. ویژگی‌های بذر با کیفیت خوب
3. اصول کلی تولید بذر
4. اصول زراعی
5. عوامل مؤثر بر کیفیت بذر در طول تولید و فرآوری

کیفیت بذر

بذر با کیفیت، بذری است که حاوی ویژگی‌های مطلوب برای رشد محصول می‌باشد. این ویژگی‌ها شامل خلوص گونه، درصد جوانه‌زنی بالا، عاری بودن از بیماری و ارگانیسم‌های بیماری‌زا و داشتن رطوبت و وزن مناسب است.

ویژگی‌های بذر با کیفیت خوب

ویژگی‌های مهم بذر با کیفیت خوب عبارتند از:

1. خلوص فیزیکی: بذر باید از سایر بذرها، زباله‌ها، مواد بی‌اثر، بذر بیمار و بذر آسیب‌دیده از حشرات پاک باشد. بذر با کیفیت فیزیکی باید دارای اندازه، وزن و رنگ یکنواخت باشد و عاری از سنگ، زباله و گرد و غبار، برگ، شاخه، ساقه، گل، میوه و دانه‌های دیگر محصولات و مواد بی‌اثر باشد. همچنین باید عاری از بذرهای چروکیده، بیمار، خالدار، کپک‌زده، تغییر رنگ داده، آسیب‌دیده و خالی باشد.

2. رقم بهبود یافته: رقم باید واقعاً برتر از ارقام موجود باشد. باید از نظر پتانسیل تولید و سایر ویژگی‌های مطلوب، جدیدترین و بهترین رقم مناسب برای منطقه باشد.

3. خلوص ژنتیکی: خلوص ژنتیکی بذر به صحت نوع آن اشاره دارد. خلوص ژنتیکی تأثیر مستقیمی بر عملکرد نهایی دارد.

4. جوانه‌زنی و قدرت بذر: جوانه‌زنی بذر به توانایی بذر در شرایط کاشت معمولی برای تولید یک نهال طبیعی اشاره دارد. قدرت بذر به مجموع تمام ویژگی‌هایی اشاره دارد که به گیاه در مزرعه، رشد مؤثر می‌دهد. هر دوی این موارد تأثیر عمیقی بر عملکرد نهایی دارند و همچنین ارزش کاشت بذر را تعیین می‌کنند.

5. ارزش کاشت: ارزش کاشت، ارزش واقعی یک توده بذر برای پرورش محصول است.

6. سلامت بذر: سلامت بذر به وجود یا عدم وجود موجودات بیماری‌زا/آفات حشرات روی بذر اشاره دارد. کیفیت توده بذر تا حد زیادی به سلامت آن بستگی دارد.

7. رطوبت بذر: رطوبت بذر مهمترین عامل در حفظ جوانه‌زنی و زنده‌مانی بذر در طول ذخیره‌سازی است. بذر باید تا رسیدن به رطوبت ایمن خشک شود.

8. بلوغ بذر: یک بذر خوب باید از نظر بیرونی و درونی به خوبی رسیده باشد. ظرفیت جوانه‌زنی و قدرت بذر به بلوغ بذر بستگی دارد.

9. اندازه بذر: بذرهای باکیفیت از نظر اندازه یکسان هستند.

10. وزن بذر: یک بذر باکیفیت باید سنگین باشد.

11. سن بذر: یک بذر باکیفیت نباید خیلی پیر باشد، زیرا طول عمر و ظرفیت جوانه‌زنی بذر ممکن است کاهش یابد.

12. پر بودن بذر: یک بذر خوب باید پر باشد و تمام اندام‌های آن باید به خوبی رشد کرده باشند، به خصوص جنین باید به خوبی رشد کرده و رسیده باشد.

اهمیت بذر باکیفیت در تولید محصولات کشاورزی بسیار زیاد است. یک بذر خوب در یک رقم، استقرار خوب گیاه را در خاک تضمین می‌کند که به نوبه خود برداشت خوبی را تضمین می‌کند. یک بذر خوب همچنین توانایی زنده ماندن در شرایط نامساعد مزرعه در فصل کاشت، مقاومت در برابر بیماری‌ها و حمله آفات حشرات را دارد و کشاورزی را سودآور می‌کند.

اصول کلی تولید بذر

تولید بذر خالص ژنتیکی و با کیفیت خوب، کاری دشوار است که نیاز به مهارت‌های فنی بالا و سرمایه‌گذاری مالی نسبتاً سنگین دارد. در طول تولید بذر، باید توجه دقیقی به حفظ خلوص ژنتیکی و سایر ویژگی‌های بذرها معطوف شود تا بتوان از مزایای کامل مورد نظر با معرفی گونه‌های جدید و برتر گیاهی بهره برد. به عبارت دیگر، تولید بذر باید تحت شرایط استاندارد و سازماندهی شده انجام شود.

عوامل کاهش خلوص ژنتیکی عبارتند از: تنوع رشدی، اختلاط مکانیکی، جهش‌ها، تلاقی طبیعی و تغییرات ژنتیکی جزئی. تأثیر انتخابی بیماری‌ها و تکنیک‌های اصلاح نباتات نیز می‌تواند بر خلوص ژنتیکی تأثیرگذار باشد.

مراحل پیشنهادی برای حفظ خلوص گونه عبارتند از: استفاده از بذر تأیید شده، بازرسی مزارع، نمونه‌برداری، کشت نمونه‌ها و گواهی محصولات بذری.

اصول زراعی

انتخاب منطقه آب و هوایی-کشاورزی: گونه گیاهی که قرار است برای تولید بذر در یک منطقه کشت شود باید با شرایط نوری و دمایی حاکم بر آن منطقه سازگار باشد.

انتخاب قطعه بذر: قطعه انتخاب شده برای کشت بذر باید عاری از گیاهان هرز و علف‌های هرز باشد و بافت و حاصلخیزی خاک خوبی داشته باشد. خاک قطعه بذر باید نسبتاً عاری از بیماری‌های خاک‌زاد و آفات حشرات باشد.

جداسازی محصولات بذری: محصول بذری باید طبق الزامات استانداردهای صدور گواهینامه، از سایر مزارع مجاور با همان محصولات و سایر محصولات آلوده کننده جدا شود.

آماده‌سازی زمین: آماده‌سازی خوب زمین به بهبود جوانه‌زنی، استقرار مناسب و از بین بردن علف‌های هرز بالقوه کمک می‌کند. همچنین به مدیریت آب و آبیاری یکنواخت خوب نیز کمک می‌کند.

انتخاب رقم: رقم تولید بذر باید با دقت انتخاب شود، باید مقاومت در برابر بیماری، زودرسی، کیفیت دانه، عملکرد بالاتر و سازگار با شرایط آب و هوایی کشاورزی منطقه را داشته باشد.

تیمار بذر: بسته به نیاز، تیمار بذر زیر ممکن است انجام شود: تیمار شیمیایی بذر، تلقیح باکتریایی برای حبوبات، تیمار بذر برای شکستن خواب.

زمان کاشت: محصولات بذری باید همواره در زمان کاشت معمول خود کاشته شوند. بسته به میزان بیماری‌ها و آفات، در صورت لزوم می‌توان برخی تنظیمات را انجام داد.

میزان بذر: میزان بذر کمتر از حد معمول برای پرورش محصول تجاری مطلوب است زیرا عملیات روتینگ و بازرسی محصولات بذری را تسهیل می‌کند.

روش کاشت: کارآمدترین و ایده‌آل‌ترین روش کاشت، کاشت مکانیکی است.

عمق کاشت: عمق کاشت در تضمین استقرار خوب گیاه بسیار مهم است. بذرهای کوچک معمولاً باید کم‌عمق کاشته شوند، اما بذرهای بزرگ را می‌توان کمی عمیق‌تر کاشت.

روتینگ: روتینگ کافی و به موقع در تولید بذر بسیار مهم است. روتینگ در اکثر محصولات زراعی ممکن است در بسیاری از مراحل زیر طبق نیاز محصول بذری انجام شود: مرحله رویشی/قبل از گلدهی، مرحله گلدهی، مرحله بلوغ.

گرده افشانی تکمیلی: فراهم کردن کندوهای زنبور عسل در نزدیکی مزارع بذری محصولات زراعی که عمدتاً توسط حشرات گرده افشانی متقاطع می‌شوند، تضمین تشکیل خوب بذر و در نتیجه افزایش قابل توجه عملکرد بذر.

کنترل علف‌های هرز: کنترل خوب علف‌های هرز شرط اساسی در تولید بذر با کیفیت خوب است. علف‌های هرز علاوه بر کاهش عملکرد، ممکن است باعث آلودگی محصول بذری نیز شوند.

کنترل بیماری‌ها و حشرات: کنترل موفقیت‌آمیز بیماری‌ها و حشرات یکی دیگر از عوامل مهم در پرورش محصولات بذری سالم است. جدا از کاهش عملکرد، کیفیت بذرهای حاصل از گیاهان بیمار و آسیب‌دیده از حشرات همواره ضعیف است.

تغذیه: در تغذیه محصولات بذری، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و چندین عنصر دیگر نقش مهمی در رشد مناسب گیاهان و بذر دارند. بنابراین، توصیه می‌شود نیازهای غذایی محصولات بذری را بشناسید و شناسایی کنید و کودهای کافی را به کار ببرید.

آبیاری: آبیاری می‌تواند در کاشت محصولات بذری در خاک‌های خشک برای اطمینان از جوانه‌زنی یکنواخت و استقرار کافی محصول مهم باشد. رطوبت بیش از حد یا خشکسالی طولانی مدت بر جوانه‌زنی تأثیر منفی می‌گذارد و اغلب منجر به استقرار ضعیف محصول می‌شود.

برداشت محصولات بذری: برداشت محصول بذری در زمانی که حداکثر عملکرد و بهترین کیفیت بذر را فراهم کند، بسیار مهم است.

خشک کردن بذرها: برای حفظ قوه نامیه و قدرت بذر، خشک کردن بذرها تا رسیدن به سطوح رطوبتی ایمن ضروری است.

نگهداری بذرهای خام: بهترین روش کاشت بذر برای دوره‌های کوتاه، نگهداری در کیسه‌ها یا گونی‌ها در ساختمان‌ها یا انبارهای معمولی است.

عوامل مؤثر بر کیفیت بذر در طول تولید و فرآوری

عوامل تولید شامل: انتخاب منطقه مناسب آب و هوایی کشاورزی، انتخاب قطعه بذر، آماده‌سازی زمین، انتخاب رقم، انتخاب بذر، تیمار بذر، زمان کاشت یا بذرپاشی، میزان بذر، روش کاشت، عمق کاشت، زبر کردن، جمعیت گیاه، کنترل علف‌های هرز، کنترل بیماری‌ها و حشرات، کوددهی و کوددهی، آبیاری و زمان برداشت می‌باشد.