نقش پروتئینها در جیره طیور

نام پروتئین از کلمه یونانى پروتیوز ، به معنى اول یا اهمیت اولیه ، توسط برزلیوس پیشنهاد شد .

---

نقش پروتئینها در جیره طیور  
پروتئینها واسیدهاى آمینه   
نام پروتئین از کلمه یونانى پروتیوز ، به معنى اول یا اهمیت اولیه ، توسط برزلیوس پیشنهاد شد . این کلمه ، کلمه مناسبى است زیرا این ترکیب پیچیده ، مرکب از اسیدهاى آمینه در تمام سلولها یافت شده و در اغلب واکنشهاى شیمیایى حیاتى موجود در سوخت و ساز گیاه و حیوان دخالت دارد .
گرچه غالباً به تمام پروتئینهاى یک حیوان یا ماده غذایى روى هم رفته پروتئین گفته میشود هر پروتئینى با پروتئینهاى دیگر متفاوت است . توالى خاص اسیدهاى آمینه و چگونگى ارتباط رشته هاى آنها به یکدیگر ، خصوصیات فیزیکى و شیمیایى هر پروتئین و در نتیجه عمل بیولوژیکى آن را مشخص مى سازد .
قسمتهاى مهم بافتهاى نرم بدن مثل ماهیچه ها ، بافتهاى پیوندى ، کولاژن ، پوست ، مو ، سم ، پرها ، ناخنها و قسمتهاى شاخیمنقار در پرندگان را پروتئین تشکیل مى دهند .  پروتئینهاى خون چون آلبومینها و گلوبولینها که در تنظیم فشار اسنرى دخالت دارند منبعى از اسیدهاى آمینه اند و وظایف متعدد دیگرى را به عهده دارند .
فیبر لیوژن و ترومبو پلاستین و تعــداد دیگرى از پروتئینها در انعقـــاد خون دخالت دارند پروتئینهاى مرکب خون مثل هموگلوبین عمل انتقال اکسیژن به سلولها را بر عهده دارند و لیپو پروتئینها عمل انتقال ویتامینهاى محلول در چربى و نیز سایر مواد واسطه چربى را انجام مى دهند . به علاوه لیپو پروتئینها از اجزاى اصلى غشاى سلولى هستند . سایر پروتئینهاى مرکب ، مثل نوکلئو پروتئینها و گلیکو پروتئینها و آنزیمها در ساسر بدن پراکنده اند .
غشاى زرده تخم مرغ یک فسفر پروتئین است .
  1- پروتئینها Proteins :
  از نظر ساختمان شیمیایى پروتئینها از ازت ، کربن ، هیدروژن ، اکسیژن و گوگرد تشکیل شده اند در عده اى از پروتئینها علاوه بر عناصر فوق فسفر هم وجود دارد . مشخص کننده پروتئینها وجود ازت است بطور متوسط 16% از پروتئینها را ازت تشکیل مى دهد این امر از نظر تعیین درصد پروتئین مواد غذایى در ترکیبـــات شیمیایى کمـک مى کند بدین ترتیب کــه ابتدا با روشهــاى شیمیایى مقدار ازت مواد غذایى را بدست مى آورندو بعد در مضرب 25/6 ضرب مى کنند .
25/6 = 16 ÷100 نتیجه بدست آمده مقدار پروتئین خام را نشان مى دهد . این روش اندازه گیرى براى تعیین پروتئین حقیقى کافى نیست زیرا بعضى از پروتئینها در حدود 4/13 درصد ازت و بعضى داراى مقدار بیشترى در حدود 3/19 درصد میباشد . پروتئینها از ترکیبات ساده اى بنام اسید آمینه تشکیل شده اند . تعداد اسیدآمینه هایى که تا کنون ساخته شده است 35 عدد میباشد که ساختمان شیمیایى 24- 23 عدد آن بطور قطع مشخص شده است . هر پروتئین از تعدادى اسید آمینه تشکیل شده است بطوریکه امکان ندارد تمام اسید آمینه ها در یک پروتئین واحد جمع شوند .
  از نظر تغذیه طیور اسید آمینه ها به سه دسته تقسیم میشوند:
1-دسته اى که طیور براى تغذیه احتیاجى به آنها ندارند مانند آلانین و اسپارتیک اسید و هیدروکسى پرولین و سرین
2-  دسته اى که دربعضى شرایط مثلا ً هنگام جمع آورى تخم مرغ جوجه کشى مورد احتیاج طیور است مانند تیروزین ، پرولین ، اسید گلوتامیک ، گلیسین و سیستین
3-  دسته اى که وجود آنها براى تغذیه طیور کاملا ً ضرورى است و طیور قادر به ساختن آنها در بدن نیستند به این دسته اسیدآمینه هاى اساسى مى گویند مانند میتونین ، لیزین ، ایزولوسین ، لوسین ، هیستیدین ، آرژنین ، والین ، تریپتوفان ، ترونین ، فنیل آلانین ، گلیسین ، تیروزین و سیستئین در گذشته افزایش میزان پروتئین جیره در هنگام تنش گرمایى یک امرى عادى بود این عمل درپاسخ به کاهش مصرف خوراک انجام شد و بدین وسیله پروتئین جیره جهت حفظ میزان دریافت پروتئین خام در حد 17 گرم به ازاى هر پرنده در روز تنظیم میشد . اکنون مشخص شده است که چنین تعدیلهایى ممکن است مضر باشند . فرآیند متابوسیم مواد مغذى در بدن داراى بازدهى 100 درصد نبوده ومقدارى گرما در نتیجه آن تولید مى گردد .
متأسفانه پروتئین در این مورد کم بازده ترین ماده مغذى است و در نتیجه مصرف آن ، گرماى نسبتاً بیشترى تولید مى گردد .
این گرماى اضافى ممکن است فشار زیادى را بر مکانیسم هاى دفع حرارتى بدن ( نفس نفس زدن ، گردش خون ) وارد کند . بنابراین با توجه به اینکه استفاده از پروتئین خام بیشتر ممکن است مضر باشد حفظ میزان دریافت پروتئین در شرایطى که مصرف خوراک کاهش مى یابد بسیار مشکل به نظر مى رسد . بنابراین توصیه عمومى استفاده از میتونین و لیزین مصنوعى است بطوریکه میزان دریافت روزانه آنها به ترتیب در حد تقریبى 360 و 720 میلى گرم حفظ شود.
  پروتئین و اسید آمینه هاى جیره :
  اخیراً به تأثیر پروتئین جیره در بروز ناهنجاریهاى پا توجه زیادى شده است . سابقاً بروز معایب پا متعاقب تغذیه با جیره هاى کم پروتئین به کاهش سرعت رشد اولیه نسبت داده میشد .هرچند که یافته هاى امروزى نشان داده است که ناهنجاریهاى پا به شرایط پیچیده ترى مانند تداخل مواد مغذى مربوط میشود . در این رابطه مازاد پروتئین مصرفى باعث یک نوع تنش میشود که به صورت بزرگ شدن اندازه غده فوق کلیوى خودنمایى مى کند . جیره غذایى حاوى پروتئین زیاد در متابولیسم اسید فولیک ایجاد اختلال نموده و سبب افزایش ناهنجاریهاى پا میشود . هرچند که در مطالعات اخیر بااستفاده از جیره هاى ناکافى از نظر اسید فولیک قادر به نشان دادن اثر آن با جیره حاوى 22 در مقایسه با 30 درصد پروتئین نبوده اند در مطالعه عوامل مؤثر بر رشد استخوانها در گله هاى مادر گوشتى و لگهورن نشان داده شده است که رشد اولیه استخوانها کمتر تحت تأثیر مکملهاى معدنى و ویتامینها قرار مى گیرد در صورتیکه طول استخوان پا و استخوان جناغ با استفاده از جیره هاى حاوى پروتئین بالا مى تواند افزایش یابد ( 22 درصد در مقابل 16 درصد پروتئین خام ) . همچنین ممکن است نسبت اسید آمینه ها به مواد ازته غیر پروتئینى نیز در تشکیل مواد آلى استخوانها اهمیت داشته باشد . دلیل این ادعا نتایجى است که از پیش جیره هاى خالص و یا حاوى اسید آمینه هاى صنعتى بدست آمده است . در برخى مواقع پیچ خوردگى گردن در گله هاى مادر بویژه خروس مشاهده شده است که ممکن است به واسطه اختلال در متابولیسم اسیدهاى آمینه باشد این عارضه صرفاً یک اختلال اسکلتى محسوب نشده بلکه با متابولیسم نیاسین یا تریپتوفان در ارتباط میباشد .این ضایعه در دوره تفریخ تخم به علت کشیدگى بیشترعضلات یک طرف گردن آغاز شده و همراه با فشار وارده از آمینیون نهایتاً سبب غیر طبیعى شدن استخوانهاى گردن میشود.
جیره هاى غذایى فقیر از نظر پروتئین و یا سایر مواد مغذى ضرورى موجب کاهش سرعت رشد میشوند . تمام پرندگان یک گله داراى احتیجات غذایى کاملا ً مشابهى نیستند براى مثال کاهش متیونین جیره به میزان 25 درصد موجب کاهش قابل ملاحظه میانگین وزن گله میشود . ولى متأسفانه آن تعداد از مرغان گله که از نظر توارثى به متیونینبیشترى نیاز دارند وزن بسیار کمى خواهند داشت و آنهایى که داراى احتیاجات متیونین پایینى هستند کمتـــر تحت تـــأثیر چنین جیره هایى قــــرار مى گیرند و یا با سرعت طبیعى رشد مى نمایند .روش معقول براى پرورش جوجه ها با رشد اولیه بسیار آهسته ترى آغاز میشود ، برنامه محدودیت غذایى متعاقب آن مشکلات کمترى به همراه داشته و بنا براین تنش کمترى نیزایجاد میشود . مطالعات نشان داده است که تغذیه نیمچه هاى مادر با جیره غذایى حاوى مقادیر خیلى کم پروتئین( 15-13 درصد) در هفته هاى اول زندگى به کنترل رشد کمک خواهد کرد . معمولاً در گله هاى تجارى سطوح پایین پروتئین در حدود 13 تا 14 درصد توصیه نمیشود زیرا متعادل نمودن اسید آمینه ها بسیار دشوار شده ، پر درآورى تحت تأثیر قرار گرفته و در برخى موارد تهیه این جیره ها در مقایسه با جیره هاى با محدودیت کمتر پروتئین هزینه بیشترى خواهد داشت به هر حال هیچگونه مشکلى در استفاده از جیره هاى پیش دان حاوى 15 تا 16 درصد پروتئین ملاحضه نمیشود . اگر جیره هاى کم پروتئین بعنوان پیش دان مورد استفاده قرار گیرند انتظارمیرود نیمچه هاى چاق ترى در سن 3 تا 5 هفتگى حاصل شوند کاهش سرعت رشد بر اثربکارگیرى جیره هاى حاوى پروتئین پایین تر منجر به کاهش طول ساق پا شده است .
  طبقه بندى پروتئین ها :
  اگر چه تمام پروتئین ها از اسید آمینه ساخته شده اند ، ترتیب قرار گرفتن اسیدهاى آمینه در ساختمان پروتئینهاى موجود در طبیعت متفاوتند و این اختلافات است که خصوصیات تک تک پروتئینها رامشخص مى کند . به هر حال گاهى پروتئینها را بر اساس محلول بودن آنها درآب ، در محلول نمکى ، دراسیدها و بازها و اتانول تقسیم بندیمى کنند .
همچنین در طبقه بندى پروتئینها سعى شده که شکل و ترکیب شیمیایى پروتئینها در نظر گرفته شود ، اگر چه مشخص کردن ترکیب شیمیایى پروتئینى  نیازمند اطلاعات بیشترى در مورد ترتیب قرار گرفتن اسیدهاى آمینه در مولکول پروتئین است .
  پروتئینهاى کروى :
  الف )آلبومینها :  پروتئینهاى محلول در آب هستند که در مقابل حرارت منعقد میشوند مثل آلبومین تخم مرغ .
  ب) گلوبولینها : پروتئینهاى غیر محلول در آبند یا خیلى کم حل میشوند ولى در محلولهاى رقیق نمکهاى خنثى مثل نمک طعام که از ترکیب بازهاى قوى یا اسیدهاى قوى تشکیل شده است حل میشوند .
گلوبولینها بوسیله حرارت منعقد میشوند ممکن است توسط محلولهاى 5 تا 10 درصد نمک طعام از بافتهاى گیاهى یا حیوانى جدا شوند و سپس بوسیله رقیق کردن با آب خالص رسوب داده شوند .
  ج ) گلوتلینها : غیر محلول در آب و حلالهاى خنثى هستند ولى در حلالهاى رقیق اسیدى و بازى محلولند مانند گلوتین گندم و ذرت .
 د) گلیادینها یا پرولامینها : در اتانول 70 تا 80 درصد محلول هستند ولى در آب ، الکلهاى مطلق و حلالهاى خنثى حل نمیشوند ازانواع آن زئین ذرت و گندم .
  هـ ) هیستونها : محلول در آب و غیر محلول در در محلول آمونیاک رقیق هستند جهت رسوب سایر پروتئینهاى محلول از آنها استفاده میشود . که همراه با این پروتئینها منعقد میشود و در اسیدهاى رقیق حل مى گردند ازجمله خصوصیات آنها دارا بودن اسید آمینه هاى بازى است .
  و ) پروتامینها : پروتئینهایى هستند که وزن مولکولى آنها کم است اما مقادیر فراوانى اسید آمینه باز دارند و از این جهت مشابه هیستونها هستند . در آب محلول هستند ، بوسیله حرارت منعقد نمیشوند و با اسیدهاى معدنى نمکهاى پایدارى را تشکیل مى دهند .
 پروتئینهاى ریشه اى :   
  - کولاژنها : پروتئینهاى اصلى موجود در بافتهاى پیوندى هستند کولاژنها حدود یک دوم کل پروتئینهاى بدن را تشکیل مى دهند ، در آب غیر محلولند و در مقابل آنزیمهاى گوارشى مقاوم هستند ولى بوسیله جوشاندن در آب یا در اسیدها یا بازهاى رقیق به آسانى به ژلاتینهاى قابل هضم و محلول تغییر مى یابند .
  - آلاستین ها : پروتئینهاى بافتهاى کشدار و ارتجاعى مثل سرخرگها و مفصلها هستند اگر چه مشابه کولاژن هستند ولى به ژلاتین تبدیل نمى شوند .
- کراتین ها : پر ، مو ، منقار ، پنجه ها و شاخها داراى این دسته از پروتئین ها هستند . این پروتئینها بسیار نامحلول و غیر قابل هضم هستند .
  -    پروتئینهاى مرکب : این پروتئینها داراى مادهاى غیر اسید آمینه اى به نام گروه پروستاتیک هستند .
  الف ) نوکلئو پروتئینها : این دسته شامل نوکلئیک اسیدهاى ترکیب شده با یک یا چند مولکول پروتئین است .
ب ) موکوئید یا موکو پروتئینها : کربو هیدراتهاى این پروتئینها موکوپلى ساکاریدهاى حاوى آن استیل هگزوز آمین مثل گلوکز آمین یا گالاکتوز آمین و به صورت ترکیبى با اسیدهاى یورونیک
مثل گالاکتو یورنیک  یا گلو کو یورونیک هستند برخى از آنها اسید سالیک نیز دارند .
ج ) گلیکو پروتئینها : کربوهیدرات موجود در این دسته کمتر از 4درصد است . آلبومین تخم مرغ که 7/1 درصد مانوز دارد .
د ) لیپو پروتئینها : پروتئینهاى محلول در آب و همراه با لیستئین ، سفالین ، کلسترول یا سایر لیپیدها یا فسفو لیپیدها هستند .
هـ ) کرومو پروتئینها : ترکیباتى هستند که ازطریق اتخاذ یک پروتئین ساده با گروه پروستاتیک رنگى بوجود مى آیند . شامل هموگلوبین .
  4– پروتئینها از نظر منبع و منشأ : گیاهى و حیوانى :
  - پروتئینهاى گیاهى از گیاهان بدست مى آیند .
2- پروتئینهاى حیوانى که از بافتها یا فرآورده هاى حیوانى منشأ مى گیرند .
در تغذیه طیور ارزش پروتئینها بسته به تعداد اسید آمینه هاى اساسى موجود در آن میباشد ولى بطور کلى پروتئینهاى گیاهى از نظر تغذیه کمتر از پروتئینهاى حیوانى ارزش دارند علت این امرهمان داشتن ویتامین    B12در پروتئینهاى حیوانى است ولى پروتئینهاى گیاهى از این نظر بسیار فقیر میباشند دیگر آنکه پروتئینهاى حیوانى در طیور یک پنجم وزن زنده و یک هفتم تا یک هشتم وزن تخم مرغ را تشکیل مى دهند . علاوه بر ساختن بافتها عمل دیگر پروتئینها ذخیره شدن آن در بدن بعنوان منابع انرژى است . در بعضى اسید آمینه ها منابع اولیه بعضى ویتامینها را تشکیل مى دهند و نیز در ساختمان هورمون ها و آنزیمها بکار مى روند .
5 – ساختمان شیمیایى اسیدهاى آمینه و پروتئین ها :
  در جریان پروتئین سازى در سلول اسیدهاى آمینه به ترتیب خاصى و به صورت رشته هاى طویلى به یکدیگر متصل میشوند و سپس این رشته ها به طریق ویژه اى با یکدیگر مرتبط میشوند و پروتئینها را تشکیل مى دهند . اتصال بین دو رشته اتصال بپتیدى نام دارد . این اتصالها ، اتصالهاى کوالانسى قوى بین بنیان کربوکسیل (اسیدى) یک اسید آمینه و بنیان آمینى اسید آمینه بعدى هستند . سایر اتصالهایى که دو یا چندین رشته پروتئین را جهت ایجاد پروتئین سه بعدى به هم متصل مى کنند ، اتصالهاى یونى با اتصالهاى هیدروفوبیک هستند .
در حال حاضر ، تغذیه علمى طیور بر استفاده از انواع پروتئینهاى قابل دسترس موجود در مواد اولیه به منظور تأمین ازت قابل استفاده و اسید آمینه هاى ضرورى جهت آنابولیسم یا سوخت مطلوب پروتئین در مرغ و در هر مرحله از رشد آن مبتنى است . جهت کاربرد صحیح دانش مربوط به تغذیه پروتئین ، آگاهى از خواص پروتئینها ، ساختمان پروتئینها و مصرف پروتئین بوسیله حیوان مؤثر و مفید است .
  6- ساختمان پروتئین و پروتئین سازى :
  کشفیات دهه گذشته باعث پیشرفت قابل ملاحظه اى در دانش مربوط به پروتئین سازى توسط سلولهاى گیاهى و حیوانى شده است . تحقیقاتى که مکانیزم پروتئین سازى را مورد بررسى قرار مى دهد رابطه اساسى بین ژنتیک بیوشیمى و تغذیه را روشن کرده است.پروتئین سازى درسلولهاى گیاهى و حیوانى دى اکسى ریبو نوکلئیک اسید (DNA  ) موجود در تقسیم سلولى که از آن پروتئین و شیره اى ساخته میشود کنترل مى گردد .
DNA موجود در آن سلول اطلاعات ژنتیکى مربوط به ساختمان دقیق پروتئینى را که باید ساخته شود تعیین مى کند و این حالت را به صورتخواص توارثى از نسلى به نسل دیگر منتقل مى سازد . DNA  با کنترل ایجاد ریبو نوکلئیک اسیدهاى (RNA ) موجود در سیتوپلاسم سلول ، توسعه و تکامل پروتئینها را در سلول کنترل مى کند . در پروتئین سازى سه نوع RNA  مختلف دخالت دارند .
-  RNA ریبــو زومى کـــه قسمتى از ساختمان ریبـــوزوم است ( پروتئینى خاص در میکروزوم سلول )
-  RNA ریبوزومى بــه عنوان الگویى کــه پروتئینها روى آن ســاخته مى شوند عمل مى کند .
-   RNA ناقل : اسیدهاى آمینه خاصى را به ریبوزومها انتقال مى دهد .
در حیوانى که خوب تغذیه شده باشد منبعى دائمى از تمام اسیدهاى آمینه براى تمام سلولها فراهم است . این اسیدهاى آمینه از هیدرولى ز پروتئینهاى موجود در غذا تأمین شده و توسط خون یا به صورت اسیدهاى آمینه آزاد یا به صورت پروتئینهاى خون که در کبد ساخته شده اند انتقال مى یابند .
-  RNA پیامبر : توالى اسیدهاى آمینه موجود در پروتئین را که ساخته میشود تعیین مى کند .
شکل اغلب پروتئینها مارپیچ – آلفا ( حلزونى است ) که در هر پیچش 317 اسید آمینه موجود است بعضى از پروتئینها همانند لوله هاى سخت ، خمیده و در هم آمیخته اند .
اتصال دى سولفید در میان مولکولهاى سیستئین و اتصالهاى یونى بین بنیان آمینى لیزین وجود دارد و حتماً هنگامى که بنیان غیر قطبى پروتئینها با یکدیگر تماس حاصل مى کند اتصالهاى هیدروفوبیکى بوجود مى آید مانند اتصال هیدروفوبیکى اسیدهاى آمینه فنیل آلانین و سیتروزین و لوسین و ایزولوسین ، والین و ...
وزن مولکولى بیشتر پروتئین ها بین 35000 تا 500000 متغیر است به خاطر اینکه متوسط وزن یک اسید آمینه حدود 115 است از تعداد اسیدآمینه هاى موجود در اغلب پروتئینها حدود 30 تا 500 است .
  7- خواص پروتئین ها و اسیدهاى آمینه :
  خواص پروتئین ها به اسیدهاى آمینه آنها بستگى دارد . بعضى از این خواص عبارتند از تعداد  اسیدهاى آمینه اسیدى و بازى موجود در آنها – گروههاى یونى موجود در آنها – تعداد و اندازه نسبى مراکز هیدروفوبیک موجود در آنها – وجود یا عدم وجود کربوهیدراتها – لیپیدها یا فسفاتها – و اینکه آیا پروتئینها محبوس کننده هستند و قادرند با یک یا چند عنصر معدنى چند ظرفیتى قفل شوند و کیلات تشکیل دهند یا خیر .
به دلیل اینکه اسیدهاى آمینه دا راى یک بنیان بازى ( گروه آمینى ) و یک بنیان اسیدى (گروه کربوکسیلى) هستند خاصیت آمفوتر دارند ، یعنى بین آنها و اسیدها و بازها فعل و انفعال انجام مى پذیرد .
خواص نسبى اسیدى در مقایسه با خواص بازى یک اسید آمینه با اسید آمینه هاى دیگر متفاوت است . اسیدهاى آمینه تک آمینى ، تک کربوکسیلى ، یونهاى سویتر یعنى یونهاى دوطرفه نام گرفته اند .
پروتئینها به عنوان بافرهاى بسیار خوبى عمل مى کنند و به علت بالا بودن وزن مولکولى و پایین بودن درجه تجزیه شان نقش مهمى را در فشار اسنرى ، محلولى که حاوى پروتئینها ست ایفا مى نماید . این خواص بافرى و فشار اسنرى پروتئینها داراى اهمیت اساسى در حفظ حالت یکنواختى بدن است .
بعضى از پروتئینها داراى گروههاى خاصى هستند   که به خودى خود یا موادى که وارد بدن مى شوند فعل و انفعالاتى که انجام مى دهند این پروتئین ها پادزهر یا آنتى بادى و مواد خارجى آنتى ژن نام دارد .
  8- تجزیه اسیدهاى آمینه :
  بیشتر اسیدهاى آمینه در مرغ ، در کبد و کلیه تجزیه مى شوند . بعلت عدم وجود سیکل تشکیل اوره در پرندگان آرژنین در بدن آنها ساخته نمیشود بنابراین آرژنین براى مرغها یک اسید آمینه ضرورى است حداقل دو آنزیم مجزا که براى سنتز آرژنین لازم در کلیه طیور وجود ندارد و تقریباً طیور فاقد تمام آنزیمهاى موجود در سیکل تشکیل اوره در کبد خود هستند در پرندگان نیز همانند بیشتر
  پستانداران ، اورنتین از اسید گلوتامیک ساخته ساخته نمى شود . سیترولین مى تواند توسط کلیه مرغ به آرژنین تبدیل شود و تا حدودى جانشین آرژنین موجود در جیره جوجه ها شود .
مرغها مکانیزم ویژه اى براى دفع اسیدهاى آروماتیک ،مثل اسید بنزوئیک هستند قبل از دفع از این آنزیم میتوکندرى هاى کلیوى یافت
مى شود . مصرف مقادیر زیادى از آرژنین لیزین ، یا سایر اسیدهاى آمینه دیگر مثل هیستیدین ، ایزولوسین ، تیروزین ، و اورینتین ، مقدار این آنزیم را افزایش مى دهد . اندکى افزایش در مقدار لیزین جیره مى تواند افزایش فعالیت آرژیناز کلیوى و در نتیجه تجزیه بیشتر آرژنین را باعث شود این عمل باعث ایجاد مقاومت میان آرژنین – لیزین میشود . که در آن مازاد لیزین رشد را کاهش میدهد و این کاهش رشد را مى توان با افزودن آرژنین جیره برطرف کرد . به همین دلیل است که مقدار لیزین موجود در جیره جوجه هاى در حال رشد نبایستى بیشتر از 2/1 برابر مقدار آرژنین آن باشد . زیادى اسیدهاى آمینه که باعث افزایش فعالیت آرژیناز کلیوى در طیور میشود ، نیاز جوجه ها را به آرژنین بالا مى برد . به هر حال در مقایسه با لیزین مقادیر بیشترى از این اسیدهاى آمینه براى تأثیر گذاشتن بر احتیاج آرژنین لازم است .
بعضى از اسیدهاى آمینه موجود در جیره قادرند که فعالیت آنزیم آرژیناز کلیوى در پرندگان را به شدت کاهش دهند . تغذیه 5/0 درصد از اسیدهاى آمینه آلفا – آمینو ایزو بوتریک اسید
 ( AIB) سبب کاهش فعالیت آنزیم آرژیناز موجود در کلیه طیور میشود . در چنین شرایطى تجزیه آرژنین بشدت کاهش مى یابد و تغذیه جیره اى با مقادیر کم آرژنین همراه با افزودن AIB ممکن است باعث بهبود رشد شود . ازدیاد تریونین و گلیسین اثرات مشابه AIB  را دارد . مکانیزم رابطه فراوانى اسیدهاى آمینه و فعالیت آرژیناز کلیوى در جوجه ها مشخص نشده است . مکانیزمى که در بالا از آن یاد شده در کلیه و کبد پستانداران اتفاقى نمى افتد ، اما به نظر مى رسد که حداقل در بعضى از پرندگان که مورد مطالعه قرار گرفته اند منحصر به فرد باشد .طریق ادرار این ترکیب با اورنتین ترکیب میشود و دى بنزوئیل – اورنتین ایجاد میکند چون اورنتین بایستى از آرژنین گرفته شود ، مصرف مقادیر زیاد اسید بنزوئیک مى تواند منجر به کمبود آرژنین در جوجه شود . آنزیم اصلى در تجزیه آرژنین در مرغ آرژیناز است که تشکیل اوره و اورنتین را از آرژنین باعث مى شود .
  9- هضم و جذب پروتئینها :
  پروتئینها پس از ورود به دستگاه گوارش بوسیله تعدادى از آنزیمهاى هیدرولتیک که به طریق زنجیره اى عمل مى کند مورد حمله قرار مى گیرند . پروتئینهاى خام طبیعى در مقابل آنزیمها مقاومند ، لذا بایستى قل از هضم شکل سه بعدى آنها شکسته شود و به رشته هاى ساده ، که هر اتصال پپتیدى را در معرض حمله آنزیمها قرار دهد ، تبدیل شوند . انسان بیشتر از غذاى پخته و تغییر شکل یافته مصرف میکند ولى طیور غذاى خود را به طور طبیعى و تغییر حالت نداده دریافت میکنند و تغییر حالت در غذا بایستى در پیش معده و سنگدان انجام پذیرد . تعداد اتصالهاى مولکولهاى موجود در پروتئین خام ممکن است معدود باشد که در این صورت براى فعالیت پروتئازها قابل دسترس است شرایط اسیدى پیش معده و سنگدان سبب شکسته شدن اتصالها میشود به طوریکه اغلب اتصالهاى پپتیدى حساس و پپسین در معرض فعالیت این آنزیم قرار مى گیرند . به محض شروع هضم پروتئین توسط پپسین ، افزایش چشمگیر در دسترسى به اتصالهاى پپتیدى براى هیدرولیز بوسیله آنزیمهاى روده اى بوجود مى آید . پلى پپتیدى هاى حاصل از هضم پپسین بوسیله تریپسین ، کیموتریپسین ، و آلاستاز روده اى شکسته میشوند . در اثر فعالیت این آنزیمها ، تعداد زیادى اتصالهاى پپتید انتهایى آزاد میشوند و توسط آمینو پپتیدازها ،کربوکسى پتپیدازها و سایر پپتیدازهاى موجود در مجرا یا مخاط دیواره روده کوچک مورد حمله قرار مى گیرند . هرآنزیم باید فعالیت خود را در هیدرولیز تواترى پروتئین انجام دهد . دراغلب شرایط ، ماده هیدرولیز شده در اثر فعالیت یک آنزیم ، ماده فعال کننده آ‹زیم بعدى است . توقف فعالیت هر یک از آنزیمهاى هیدرولیز کننده ، بخصوص آنزیمهاى شروع کننده پپسین و تریپسین کاهش قابل ملاحظه اى را در هضم پروتئینهاى جیره بوجود مى آورد .پس ازصرف غذا ، انعکاس عصبى از طریق اعصاب مخاط دستگاه گوارش باعث شروع ترشح شیره گوارشى در پیش معده میشود . این شیره حاوى اسید کلریدریک ، پروتئازها ، موسین است . از سلولهاى پتپیدى پیش معده پپسینوژن ترشحح میشود . افزایش غلظت پپسینوژن سبب افزایش تولید اسید کلریدریک میشود . قبل از ورود غذا به پیش معده و سنگدان ، PH ترشحات موجود در این اعضا از 15-2 کمتر است ولى به دلیل اثرات بافرى غذا PH به حدود 5/3- 5 مى رسد . هنگامى که کیموس نیمه هضم شده وارد روده کوچک میشود . کاهش حالت اسیدى و احتمالاً مکانیزمهاى دیگرى باعث ترشح هورمون گاسترین میشود . که این هورمون ترشح بیشتر اسید کلریدریک را باعث مى گردد . اسید کلریدریک پیش معده را در PH کمتر از 5 باعث تبدیل پپسینوژن به پپسین میشود . این تبدیل به علت جدا نشدن زنجیره پلى پپتیدى و اجزاى پپتیدى ، که مانع ازفعالیت پپسینوژن میشود است . پپسین تعداد زیادى ازاتصالهاى پپتیدى را هیدرولیز میکند . مقدار لترین آنها والین و لوسین ، تیروزین و لوسین یا بین اسیدهاى آمینه آروماتیک مثل فنل آلانین – تیروزین است .
هدف از تجزیه پروتئینها در پیش معده و سنگدان فراهم ساختن رشته هاى پپتیدى براى هیدرولیز بعدى توسط آنزیمهاى روده اى است . مقدار پروتئین جیره در سرعت تخلیه معده در موشهاى صحرایى مؤثر است . جیره هاى کم پروتئین باعث میشوند  که غذا به سرعت از معده بگذرد . درصورتیکه جیره هاى پر پروتیئن با ایجاد مکانیزمى برگشتى سرعت تخلیه غذا را کاهش مى دهند در نتیجه پروتئینهاى خام مصرف شده بهتر تغییر حالت مى یابند و حل میشوند . چون مرغ به طور مداوم غذا میخورد تصور میشود که مکانیزمى متفاوت با آنچه در موش صحرایى و سایر حیوانات تک معده ایانجام مى پذیرد ، تخلیه پیش معده و سنگدان را کنترل مى کند . به هر حال هنکامى که ورود اولیه غذا به چینه دان مورد بررسى قرار مى گیرد این احتمال بوجود مى آید که تخلیه متوالى غذا از چینه دان به پیش معده و مکانیزم موجود در ترشح شیره گوارشى و تخلیه معده در مرغ ، تفاوت چندانى با آنچه در پستانداران از جمله موش صحرایى اتفاق مى افتد وجود ندارد .
  10- تعادل نیتروژن :
  هنگامى که تعداد پروتئین جیره بتدریج افزایش یافت ، مقدار پروتئین از دست رفته کاهش پیدا مى کند تا هنگامى که مقدار پروتئین مصرفى دقیقاً برابر مقدار پروتئین از دست رفته بدن شود که در آن نقطه تعادل نیتروژن بدست مى آید . این روش امروزه براى تعیین مؤثر بودن جیره داده شده براى حفظ و نگهدارى حیوانات در خالت تعادل نیتروژن مورد استفاده قرار مى گیرد .
  11- مقایسه پروتئینهاى گیاهى و حیوانى در تغذیه طیور :
  گرچه بعضى از حیوانات گیاهخوار و بعضى دیگر گوشتخوارند ، پاره اى از آنها مثل طیور همه چیز خوارند . این دسته بندى بر اساس نوع غذاى مصرف شده توسط حیوانات مختلف و بر حسب عادت طبیعى آنها انجام شده است و ارتباطى با اختلافات ویژه ارزش پروتئینهاى گیاهى در مقایسه با پروتئینهاى حیوانى ندارد . هنگام افزورن منابع پروتئین حیوانى ، نظیر پودر ماهى ، پودر گوشت و پس چرخ خشک ، به جیره طیور نتایجى حاصل شده که نسبت به جیره هاى مشابه حاوى پروتئینهاى گیاهى برترى کامل داشت .
رمز برترى ارزش پروتئین هاى حیوانى کى پس از دیگرى روشن شد . در حال حاضر مشخص شده است که پروتئینهاى گیاهى از قابلیت هضم بالایى برخوردارند و غالباً حرارت داده میشوند تا عوامل بازدارنده رشد در آنها از بین برود و در صورت لزوم اسیدهاى آمینه ضرورى نیز به آنها افزوده میشود که در این صورنتایجى یکسان و گاهى بهتر از نتایج بدست آمده با مکملهاى پروتئین حیوانى ایجاد خواهند کرد . عوامل مؤثر در برترى پروتئینهاى حیوانى در مقایسه با پروتئینهاى گیاهى عبارتند از 1- تأمین کلسیم و فسفر بوسیله استخوان در پروتئنیهاى حیوانى 2- ویتامینهاى گروه B  بخصوص ریبو تلادوین موجود در پس چرخ خشک 3- ویتامین 12B که فقط در مواد حیوانى موجود است و در گیاهان وجود ندارد 4- اسیدهاى آمینه متیونین و لیزین که در ماهى ، تخم مرغ و پنیر فراوانتر از منابع پروتئین گیاهى است .
  12- گیاهان بعنوان منابع اصلى پروتئینها :
  هر قسمتى از گیاه ( دانه ، برگ ، ساقه ) داراى پروتئینهاى خاصى هستند گیاهان با استفاده از نور خورشید و کربن در جریان عمل فتوسنتز قالب اصلى پروتئینها را مى سازند و بنیان آمینى حاصل از آمونیومهاى معدنى و یا نمکهاى نیترات موجود در آب را وارد ساختمان پروتئین مى کنند . 22 اسید آمینه اى که به عنوان سنگهاى
  ساختمان تمام پروتئینها شناخته شده است به آسانى توسط گیاهان ساخته میشود . به هر حال حیوانات مى توانند فقط 12 اسید آمینه بسازند بنابراین براى تأمین اسیدهاى آمینه اولیه که به اسیدهاى آمینه ضرورى معروفند به گیاهان متکى هستند .
گیاهان انواع مختلف پروتئینها را میسازند و در قسمتهاى مختلف خود به مقادیر متفاوتى ذخیره مى کنند . بعضى گیاهان بیشتر ازسایرین پروتئین مى سازند . دانه هاى دو لپه اى مثل دانه هاى روغنى ، در مقایسه با غلات منابع غنى ترى از پروتئین هستند ، به عنوان مثال دانه خشک سویا 43 درصد پروتئین دارد در صورتیکه ذرت خشک تنها 10 درصدپروتئین دارد . قسمتهاى سبز گیاهان ، علفهاى جوان تازه ، برگها در مقایسه با ساقه و برگهاى مسن تر که سلولز بیشترى دارند حاوى مقدار زیادترى پروتئین هستند. (20 تا 25 درصد ماده خشک )
  13- نیاز حیوان به اسیدهاى آمینه :
  همانند گیاهان ، حیوانات پروتئنیهایى را که داراى 22 اسید آمینه هستند مى سازند اما برعکس گیاهان ، حیوانات قادر نیستند تمام اسیدهاى آمینه را بسازند . اسیدهاى آمینه اى که در بدن حیوانات ساخته نمیشود باید از طریق غذا تأمین شود از این رو اسیدهاى آمینه ضرورى نام دارند و آنهایى که توسط حیوان ساخته میشود ،
  اسیدهاى آمینه غیر ضرورى نام دارند از میان آنها برخى به اندازه اى که حداکثر رشد را تضمین کنند ساخته نمیشود ، بنابراین بایستى توسط غذا تأمین شود .
اسیدهاى آمینه ضرورى شامل : آرژنین – لیزین – هیستیدین – لوسین – ایزولوسین – والین – متیونین – تریونین – تریپتوفان – فنیل آلانین
-   اسیدهاى آمینه غیر ضرورى شامل : آلانین – اسید اسپارتیک – اسپارژین – اسید گلوتامیک- هیدروکسى پرولین – گلیسین – سرینن – پرولین
-   اسیدهاى آمینه نیمه ضرورى شامل : تیروزین که از فنیل آلانین ساخته میشود و سیستئین از متیونین و هیدروکسى لیزین از لیزین ساخته میشوند .
و در بعضى شرایط سرین و گلیسین به اندازه نیاز بدن ساخته نمیشود و باید به جیره اضافه کرد هنگامیکه جیره هاى متشکله از اسیدهاى آمینه مصنوعى به کاربرده شود براى رسیدن به حداکثر رشد افزودن پرولین ممکن است ضرورى باشد .
  14 -عوامل مؤثر بر احتیاجات اسید آمینه اى :
  علاوه بر نیاز بیشتر به تمام اسیدهاى آمینه ب هنگام افزایش انرژى جیره عوامل دیگرى که ممکن است احتیاجات اسید آمینه بخصوصى
  را تغییر دهند عبارتند از 1- پراکسید شدن چربیهاى غیر اشباع ، آلدئیدهایى تولید مى کنند که ممکن است لیزین را غیر فعال کند 2- کنجاله سویاى خام باعث هیپرتروفى لوزالمعده میشود . تریپسینوژن خروجى افزایش مى یابد که داراى مقدار متیونین بیشترى است سپس احتیاج به متیونین جیره اى افزایش مى یابد . 3- بعضى از آنتى بیوتیکهـــا با کاهش تخریب اسیدهـــاى آمینه به آنها کمک مى کنند 4- لاسالوسید نیاز به اسیدهاى آمینه گوگرد دار را تا حدود 1/0 درصد کاهش مى دهد و افزایش وزن پـــر در جوجه هاى گوشتى را در بستر به دنبال خواهد داشت  5-ازدیاد یک یا چند اسیدهاى آمینه
  ضرورى نیاز به اولین اسید آمینه محدود کننده رشد را افزایش خواهد داد .
کمبود جزئى پروتئین یا یکى از اسیدهاى آمینه ضرورى در مرغان تخمگذار سبب کاهش اندازه تخم مرغ میشود . با افزایش شدت کمبود ، تولید تخم مرغ کاهش مى یابد ، مرغها کاهش وزن خواهند داشت و در شرایطى که کمبود نسبتاً شدید تر باشد مرغها قادر به جانشینى تعداد پرهایى که به طور طبیعى در روز از دست مى دهند نخواهد بود . کمبود شدید پروتئین یا یکى از اسیدهاى آمینه ضرورى منجر
   به پرریزى کامل و توقف تخمگذارى ، همراه با تحلیل ماهیچه و کاهش شدید وزن بدن خواهد شد .
  15- اسیدهاى آمینه مصنوعى :
  خوشبختانه دو اسید آمینه بسیارمهم یعنى لیزین و متیونین براى جیره نویسى تجارتى به صورت نسبتاً خالص در دسترس است .
  16- اثر ازدیاد اسیدهاى آمینه در جیره :
  گاهى در شرایط خاص ممکن است افزودن مقدار ناچیزى از یک اسید آمینه باعث کاهش رشد جوجه ها شود . هارپر اثر این گونه اسیدهاى آمینه را به سه صورت ، نامتعادلى اسید آمینه اى ، رقابت اسیدآمینه اى یا سمومیت اسید آمینه اى مشخص کرده است . حالت نامتعادلى اسیدآمینه اى زمانى به خوبى روشن میشود که ازیک جیره کم پروتئین استفاده شود . در این شرایط وقتى اسیدآمینه اى که از نظر محدودیت رشد در درجه دوم
 قرار داشته باشد به جیره افزوده شود سبب کاهش رشد میشود .و این کاهش رشد باافزودن اولین اسید آمینه محدود کننده رشد بر طرف میشود . کاهش رشد به دلیل عدم تعادل اسید آمینه ای به خوبی مشخص نیست اما به نظر میرسد که بعضی جهات با کنترل مصرف غذا در ارتباط باشد . در اغلب اوقات ممکن است با تغذیه اجباری ، تزریق انسولین یا نگهداری حیوانات در هوای سرد اثرات
  عدم تعادل اسیدآمینه از بین برود . هنگامیکه جیره حاوی مقادیر حاشیه ای از تریونین باشد ازدیاد سرین فعالیت تریونین در هیدروژناز و تریونین آلدولاز را افزایش می دهد ، اما به نظرمیرسد قسمت اعظمی از کاهش رشد به کاهش مصرف غذا ، که از خصوصیات سایر نامتعادلهای اسیدآمینه ای است مرتبط باشد  زمانی که جوجه های تغذیه شده باجیره های کم تریونین و تریپتوفان یا سایر اسیدهای آمینه باز منشعب متعادل شده خورانده شود ، نامتعدلی تریونینحاصل میشود .
در حال رقابت کاهش رشد ناشیاز از ازدیاد یک اسیدآمینه ساده با افزودن اسیدآمینه ای که از نظر ساختمانی مشابه با آن اسیدآمینه است بر طرف میشود . زیادی لوسین سبب کاهش رشد میشود مگر اینکه ایزولوسین و والین به جیره اضافه شود . همچنین ازدیاد ایزولوسین یا والین رشد را به شدت کاهش میدهد و مصرف لوسین بیشتر در جیره این اثرات را از بین میبرد .
افزایش لیزین در جیره طیور نیاز به آرژنین رابه شدت افزایش میدهد . نسبت لیزین به آرژنین قبل از اینکه افزایش مقدار جزیی لیزین بتواند رشد را کاهش دهد نمیتواند بیشتر از 1: 2/1 باشد .
جیره های حاوی کازئین به عنوان یک منبع پروتئینی برای جوجه های جوان نسبت سرین به آرژنین 1: 2/1 دارا هستند . احتیاج به
آرژنین در جیره های حاوی کازئین بیشتر از جیره های حاوی منابع پروتئینی کم لیزین است مازاد آرژنین بجز در مواقعی که کمبود لیزین وجود داردتأثیری در نیازبه لیزین ندارد احتمالاً به دلیل پایین بودن سوخت و ساز لیزین غلظت آن در پلاسما و مایع میان بافتی افزایش می یابد . آرژنین به این شدت تجمع نمی یابد به نظر میرسد سریعاً توسط جوجه ها تجزیه میشود . ممکن است این امر عاملی در تأثیر ناچیزآرژنین در سوخت و ساز لیزین به حساب آید .
مصرف بیش از حد بعضی از اسیدهای آمینه سمی میباشد این سمیت تا اندازه ای ولی نه به طور کامل ، با افزودن بعضی اسیدهای آمینه دیگر برطرف میشود . به خصوص متیونین در مقادیربالا نقصان دهنده رشد است .
تیروزین ، فنیل آلانین ، تریپتوفان و هیستیدین اگر از حد 2 تا 4 درصد بیشتر باشند سمی خواهند بود در صورتیکه جیره از نظر تیاسین یا اسید فولیک فقیر باشد ، گلیسین برای جوجه ها سمی میشود . با تأمین این فاکتورهای موثر در سوخت و ساز گلیسین ، جوجه ها می توانند مقادیر بالاتری از گلیسین را تحمل کنند . اثراتزیانآور ازدیاد اسیدهای آمینه بیشتر در جریان تحقیق  در مورد احتیاجات اسیدهای آمینه یا تنظیم جیره های خاص مشاهده میشود .
اما در شرایط معمولی و عملی ، جیره ها بیشتر با شکل کمبودهای اسید آمینه مواجه هستند .
 17- ارزش بیولوژیک پروتئین برای مرغ :
  مشخصه هر پروتئین دارا بودن ترتیب اسیدآمینه ای خاصی است که دقیقاً از دانه اصلی یادانه مادر به نسل بعد منتقل میشود بعضی از پروتئینهای ساده منابع خوبی از تمام اسیدهای آمینه ضروری هستند . بعضی از پروتئینها از لحاظ یک یا چند اسیدآمینه فقیر یا فاقد آنند .
به هر حال اگر حتی یک اسیدآمینه ضروری وجود نداشته باشد ، ارزش بیولوژیکی پروتئنی ناچیز است . ترکیب کلی اسیدآمنیه ای یک دانه به ترکیب نسبی انواع مختلف پروتئینهای موجود در دانه بستگی دارد . ارزش بیولوژیکی ذرت میتواند با تغییر نسبی مقادیر انواع مختلف پروتئینهای دانه ذرت  بهبود یابد . هیپرید معمولی ذرت نه تنها به عنوان منبع فقیری از پروتئین شناخته شده ، بلکه همچنین به دلیل فقر بعضی از اسیدهای آمینه ضروری ، به خصوص لیزین ، پروتئین آن برای حیوانات ازارزش بیولوژیکی پایینی برخوردار است . کمبود لیزین ذرت به دلیل وجود مقدار زیادی پروتئین زئین است ، که دراین پروتئین دارای مقادیر کمی لیزین و تریپتوفان است .
بایستی دانه ای از ذرت را که دارای مقدار کمتری زئین و درصد بیشتری ازگلوتلین است را در جیره طیور منظورداشت چون گلوتلین دارای مقادیر زیادتری لیزین و تریپتوفان است . ذرت اوپاک – 2 دارای ارزش بیولوژیکی بالاتری برای طیور  سایر حیوانات است زیرا لین واریته دارای لیزین و تریپتوفان و سایر اسیدهای آمینه ضروری به حدکافی است که تقریباً احتیاجات حیوانات را تأمین می کند .
تمام پروتئینهای موجود در مواد گیاهی برای حیوانات مفید نیستند برای مثال سویا که فراونترین منابع پروتئینی برای مصرف در غذای طیور است معایبی دارد . علاوه بر دارابودن مقدار زیادی پروتئین گلیسین که از لحاظ اسیدهای آمینه بجز متیونین بسیار متعادل است سویا حاوی مقداری پروتئین است که برای جوجه ها زیان آور است این پروتئینها رشد را متوقف می سازند ، در هضم پروتئینها دستگاه گوارش ایجاد اختلال می کند وباعث بزرگ شدن لوزالمعده میشوند و در جذب چربیها در جوجه جوان نیز اختلال ایجاد می کند . خوشبختانه با حرارت دادن سویا یا کنجاله آن پروتئینهای مضر آن از بین میرود .
  18- تغذیه پروتئنی و اسیدهای آمینه در طیور :
   تغذیه علمی پروتئین در طیور بر اساس پروتئین خام جیره نیست بلکه بر اساس مقدار اسیدهای آمینه در جیره و قابل استفاده بودن بیولوژیکی هر اسیدآمینه ضروری همراه با مقادیری از ازت غیر پروتئینی برای تأمین نیاز جوجه ها به اسیدهای آمینه غیرضروری در سطح سلولی و همراه با سایر عناصر لازم برای ساخت موثر و اقتصادی پروتئینهای بافتهای بدن و تخم مرغ است .
مرغ میتواند مصرف غذای خود را به منظور بدست آوردن مقدار کافی انرژی جهت نیل به حداکثر  رشد در حدودی از انرژی قابل سوخت و ساز  موجود در جیره تقریباً بین 2800 تا 3400 کیلوکالری در نوسان است ، تنظیم کند . در اواخر سال 1970 دو پیشرفت جدید حاصل شد که توصیه های لازم در مورد مقادیر مقادیر پروتئین مورد نیاز نیمچه های جانشین و جوجه های گوشتی را تغییرداد .
ایندو پیشرفت عبارتند از  : 1- درک بهتر اهمیت تعادل جیره های متداول از لحاظ متیونین و سیستین که منجر به کاربرد جهانی این اصل در کاربرد تجارتی شد . در نتیجه پروتئین موجود در جیره
نیمچه های جانشین که به نحو مطلوبی متعادل شده بود ، با راندمان حدود 61 درصد در مقایسه با میزان 55 درصد جیره های نامتعادل ، مورد استفاده قرار گرفت . به طور مشابهی جیره هایمتعادل برای جوجه های گوشتی باراندمان حدود 67 درصد در مقایسه بامیزان 64 درصد جیره های نامتعادل مورداستفاده قرار گرفتند . این پیشرفت علمی جدید  نیاز به پروتئین  جیره را کاهش میدهد .
2- به دلیل پیشرفتهای ژنتیکی به دست آمده توسط اصلاح کنندگان نژاد ، امروز سرعت رشد به خوبی در دو هفته اول دوره رشد در سویه های لگهورن سفید و نژادهای گوشتی افزایش یافته است . این پیشرفت نیاز به پروتئین را فقط در دو هفته اول رشد افزایش داده است .
برای بهره گیری از این دو مزیت، مصرف پیش دانه برای نیمچه های جانشین و جوجه های گوشتی در دو هفته اول مطلوب به نظر میرسد .
  19- تنظیم میزان پروتئین جیره در رابطه با انرژی آن :
  مرغ لگهورن سفید مى تواند مصرف خوراک خود را زمانى که جیره مرغ تخمگذار حاوى تقریباً 2500 تا 3000 کیلو کالرى انرژى قابل سوخت و ساز را دریافت مى کند تنظیم کند اگر انرژى جیره کاسته شود مصرف خوراک بالا میرود و هنگامیکه انرژى جیره افزایش
یابد مصرف خوراک کاسته میشود . پس ضرورى است که میزان پروتئین جیره بر اساس مقدار انرژى آن تنظیم شود . نسبت انرژى قابل سوخت و ساز به پروتئین براى تأمین حداقلل پروتئین لازم بایستى 10 درصد کاسته شود . این نسبتها بایستى روزانه 17 گرم پروتئین را براى مرغ تأمین کند . احتیاجات پروتئینى و انرژى مرغهاى لگهورن سفید همراه با خوراک مصرفى پیش بینى شده در راندمان استفاده از غذا براى هواى سرد و گرمک که درصد پروتئین جیره مى تواند از 15 درصد در هواى سرد و با جیره اى حاوى 2600 کیلوکالرى انرژى قابل سوخت و ساز ، تا 21 درصد هواى گرم با استفاده از جیره اى حاوى 3350 کیلوکالرى انرژى قابل سوخت و ساز متغیر باشد .
20- پروتئینها و خاصیت جوجه در آورى :
  اگر پروتئین جیره غذایى کمتر از12 درصد باشد سبب کاهش خاصیت جوجه درآورى میشود . کیفیت پروتئین نیز درامرجوجه درآورى اثرفراوانى دارد. پروتئینهایى که منشأ حیوانى دارند سبب افزایش این خاصیت میشود بدلیل داشتن ویتامین   B12 ( عامل APF ).
  21- عوارض و علائم ازدیاد و کمبودهاى پروتئین یا اسیدهاى آمینه ضرورى :
  کمبود خفیف پروتئین یا یکى از اسیدهاى آمینه ضرورى در جوجه هاى در حال رشد منجر به کاهش رشد که متناسب با درجه کمبود است میشود به دلیل اینکه مقدار پروتئین در جیره باید بر حسب انرژى جیره بیان شود کمبود پروتئین ممکن است زیادى انرژى نامیده شود .
کمبود پروتئین سبب ذخیره چربى در بافتها میشود ، زیرا در حالت کمبود ، جوجه به علت عدم کفایت پروتئینى یا اسید آمینه براى رشد قادر به استفاده از انرژى نخواهد بود بنابراین حیوان بایستى زیادى انرژى را به چربى تبدیل کند . کمبود شدید پروتئین یا حتى یک اسیدآمینه ساده منجر به کاهش شدید و شهود رشد میشود مقدار کاهش رشد تقریباً 6 تا 7 درصد وزن بدن در روز است .
ازدیاد پروتئین ، حتى هنگامیکه جیره از لحاظ تمام اسیدهاى آمینه ضرورى متعادل باشد منجر به کاهش رشد ، کاهش در ذخیره چربى ، افزایش مقدار اسید اوریک خون میشود .
ازدیاد مصرف آب ، به منظور دفع ازدیاد اسید اوریک ممکن است منجر به مرطوب شدن بستر شود همچنین ازدیاد پروتئین در حیوان ایجاد استرس مى کند که شواهد آن بزرگ شدن غدد فوق کلیوى و افزایش تولید آدرنو کورتیکو استروئیدها است .
  22- احتیاجات روزانه پروتئین جوجه هاى در حال رشد :
  پروتئین مورد لزوم براى جوجه هاى در حال رشد به سه دسته تقسیم میشوند :
1-   پروتئین لازم براى رشد بافتها
2-   پروتئین لازم براى نگهدارى بدن
3-  پروتئین لازم براى رشد پرها .
  رشد بافت : لاشه مرغ حدود 18 درصد پروتئین دارد با رضب افزایش وزن روزانه ( بر حسب گرم ) در 18/0 (درصد پروتئین بافتها ) تقسیم بر 61/0 (راندمان استفاده از غذا ) پروتئین لازم براى رشد بافت محاسبه میشود .
نگهدارى : مرغ روزانه 250 میلى گرم نیتروژن با منشأ داخلى به ازاى هر کیلوگرم وزن بدن از دست مى دهد . ضرب مقدار نیتروژن در عدد 25/6 نشان میدهد که مقدار پروتئین از دست رفته بازاى هر کیلوگرم وزن بدن 1600 میلى گرم در روز است . بنابراین مقدار پروتئین جهت نگهدارى با ضرب وزن بدن (بر حسب گرم) در 0016/0 و تقسیم این عدد بر 61/0 محاسبه میشود .
رشد پر : در سه هفتگى 4 درصد وزن بدن را پرها تشکیل مى دهند که این مقدار در هفته چهارم به 7% میرسد و بعد از آن نسبتاً ثابت است پر حدود 82% پروتئین دارد بنابریان با ضرب 4 یا 7 درصد در میزان رشد روزانه بدن ( بر حسب گرم )سپس ضرب این عدد در 82/0 (درصد پروتئین پرها ) و تقسیم آن بر 61/0 میتوان مقدار پروتئین لازم جهت رشد پرها را محاسبه کرد .
با استفاده از فرمول زیر مقدار پروتئین مورد لزوم جوجه هاى تخمگذار بدست مى آید:
  *براى اندازه گیرى نیاز روزانه پروتئین جوجه هاى گوشتى با جانشینى 67/0 به جاى 61/0 راندمان استفاده میشود .
* مقدار پروتئین نیمچه ها از سن 8 تا 12 ماهگى حدود 16 تا 17/0 از اسیدهاى آمینه لیزین و متیونین با جیره حاوى 3200 کیلوکالرى انرژى که مقدارش به ترتیب تقریباً 68/0 و 32/0 درصد است .
جیره هایى که به آنها متیونین اضافه شده و حاوى 3200 کیلوکالرى انرژى در هر کیلوگرم غذا براى مرغان گوشتى باید در دو هفته اول رشد 5/26 درصد پروتئین داشته باشد بعد از 2 هفتگى جیره رشد حدود 22 درصد پروتئین از 2 تا 6 هفتگى و مصرف  جیره خاتمه دهنده با 5/19 درصد پروتئین از 6 هفتگى تا موقع کشتارى که داراى
3300 کیلوکالرى انرژى قابل سوخت و ساز در کیلو باشد اقتصادى است .
23 – احتیاجات روزانه پروتئین و اسیدهاى آمینه به کمک مقادیر ذخیره شده یا استفاده شده توسط مرغ در روز :
 از جیره هاى متعادل ، راندمان مصرف پروتئینها براى مرغان تخمگذار فقط در خدود 61 درصد است . بنابراین مقدار پروتئین مصرفى در روز تقریباً 61 درصد میتواند براى رشد بافتها ، پرها و جانشینى دفع روزانه ازت داخلى در بدن نگهدارى میشود . مقایسه پروتئین نگهدارى شده توسط سویه هاى گوشتى در حال رشد با احتیاجات پروتئینى آنها نشان میدهد که راندمان نگهدارى پروتئین در این سویه ها 67 درصد است . ئلى راندمان بعضى از اسیدهاى آمینه ضرورى به خصوص آنهایى که در سایر واکنشهاى بدن غیر از پروتئین سارس بکار نمى روند چنانچه به مقدار حداقل مورد احتیاج در جیره تأمین شوند حدود 85 درصد است .
  24- احتیاجات پروتئینى نیمچه هاى در حال رشد لگهورن سفید :
  بدلیل اینکه رشد سریع در مورد اینگونه جوجه ها حیاتى و مد نظر نیست ، مقدار انرژى موجود درجیره آنها کمتر از جوجه هاى گوشتى است . شروع سن بلوغ که در لگهورن سفید در سن حدود 18 هفتگى است ، نیمچه ها بایستى جیره هاى مرغان تخمگذار را دریافت کنند .
پروتئین براى دوره پیش رشد از ده تا دو هفتگى براى HBW و LBW  از 20 تا 2/22 گرم مورد نیاز است پروتئین براى دوره پیش رشد از (2 تا 8 هفتگى ) براى LBW 18 تا 4/21 گرم و براى HBW از 5/17تا 9/20 گرم مورد نیاز است .
پروتئین براى مرحله تکامل نیمچه ها از 8 تا 18 هفتگى براى LBW 5/13 تا 1/14 و براى HBW از 5/14 تا 2/16 گرم پروتئین البته در شرایط متغیر انرژى از 26000 تا 31000 مورد نیاز میباشد .
تغذیه جوجه خروسها با همان شرایط غذاى مصرف شده بوسیله نیمچه باعث رشد رضایتبخش در آنان خواهد شد البته جوجه خروسها غذاى بیشترى مصرف مى کنند . چون نیمچه ها قادرند خود را با حد وسیعى از مقادیر انرژى و پروتئین در جیره تطبیق دهند ، لذا مقادیر پروتئین و اسیدآمینه مورد نیاز روزانه را بر اساس مصرف روزانه غذا به مقدار اسیدهاى آمینه ضرورى و مقدار پروتئینى که روزانه در بافتها ذخیره میشود به اضافه مقدار لازم براى نگهدارى بدن در روز محاسبه مى کنند .
25- احتیاجات پروتئینى مرغان تخمگذار :
عوامل مختلفى بر مصرف خوراک و پروتئین مورد نیاز مرغان تخمگذار اثر دارد 1
- اندازه و نژاد مرغ
2- حرارت محیط
3- مرحله تولید
 4- سیستم پرورش ( زمین در مقایسه با قفس )
5- دانخورى براى هر مرغ
6- عمق غذا در دانخوریهاى اتوماتیک
 7- نوک چینى مناسب یا نامناسب مرغ
 8- تراکم مرغها در قفس و در بستر
9- فراهم بودن آب تمیز و مناسب
10- امراض در گل
11- انرژى جیره
  اندازه و نژاد مرغ : نژادهاى ستگین نسبت به نژادهاى سبک غذاى بیشترى مصرف مى کنند زیرا نیاز مرغهاى سنگین به انرژى براى نگهدارى بیشتر است . همچنین نژادهاى سنگین روزانه پروتئین بیشترى بریا نگهدارى نیاز دارند و کل مصرف پروتئین آنها بیشتر از لگهورن سفید است ( فرضاً یک مرغ از نژاد سنگین روزانه 150 گرم غذاى حاوى 16 درصد پروتئین مصرف میکند این مقدار غذا روزانه 24 گرم پروتئین براى او تأمین میکند .
  اثر حرارت محیط : یک مرغ لگهورن سفید (LBW ) در زمستان از جیره اى که 3000 کیلوکالرى انرژى قابل سوخت و ساز در کیلو دارد روزانه حدود 110 گرم مصرف مى کند ( در شرایطى که سالن عایق بندى حرارت بالاى 13 درجه تنظیم شده باشد ) در زمستان و تحت همان شرایط جیره اى که داراى 5/15 درصد پروتئین است روزانه 17 گرم پروتئین را تأمین مى کند در صورتیکه در تابستان مقدار پروتئین جیره براى تأمین 17 گرم پروتئین در روز باید 19 درصد باشد .

 (در شرایط یکسان درجه حرارت سالن بالاى 13 درجه )

  مرحله تولید :  دوره تخمگذارى حدود 15 ماه به طول مى انجامد زمانى که مرغ 22 هفته سن دارد تخمگذارى شروع میشود در سن 28 تا 30 هفتگى به حد اکثر خود میرسد سپس به تدریج کاهش مى یابد و بعد از 15 ماه تخمگذارى یعنى زمانى که مرغ در سن 82 هفتگى است به حدود 65 درصد میرسد  . دوره یا سیکل تولید به دو مرحله (فاز نامیده میشود ) تقسیم میشود . پروتئین مورد نیاز روزانه یک مرغ در فاز اول و دوم در زمان حداکثر تولید فاز اول نیاز پروتئینى یک نیمچه در روز میتواند به 3 قسمت تقسیم شود . 1- پروتئین لازم براى تولید یک تخم مرغ 2- پروتئین لازم براى نگهدارى 3- پروتئین لازم براى رشد بدن و پرها
  26- دلایل ممکن براى پایین بودن راندمان استفاده از پروتئین بوسیله مرغان تخمگذار :
  1- قابلیت هضم : به طور کلى پروتئین موجود در مواد غذایى بخصوص براى طیور کاملاً قابل هضم نیست . قابلیت هضم پروتئین خام در اغلب مواد غذایى براى طیور حدود 75 تا 90 درصد است که
این رقم براى جیره اى مخلوط شده مرغان تخمگذار برابر 85 درصد است .
  4- ارزش بیولوژیکى پروتئین تخم مرغ در مقایسه با پروتئین سایر مواد غذایى :
  اغلب اسیدهاى آمینه موجود در تخم مرغ بیشتر از مقادیرى است که در پروتئین حاوى سویا و ذرت وجود دارد . اتلاف پروتئینهاى غذایى ممکن است در جریان تراکم اسیدهاى آمینه ضرورى در تخمدان و مجراى تخم و در موقع تشکیل تخم مرغ بوجود آید . متیونین موجود در تخم مرغ دو برابر متیونین جیره است اگر فرض شود که کمبود این مقدار متیونین با استفاده از متیونین مصنوعى تأمین میشود ، مرغ 10 گرم پروتئین لازم دارد تا مقدار لیزین و ایزولوسین و والین مورد نیاز براى 6 تا 7 گرم پروتئین موجود در تخم مرغ را تأمین کند با افزودن متیونین به جیره حاوى سویا و ذرت براى مرغ تخمگذار نباید بیشتر از 18 گرم پروتئین براى تأمین متیونین مورد نیاز یک تخم مرغ بزرگ مصرف کند .

  27- احتیاجات روزانه پروتئین یک مرغ لگهورن تاج ساده در دو مرحله تخمگذارى :

مرغان که در روزهایى که تولید ندارند مقدارى از پروتئین ذخیره شده را براى تولید تخم مرغ و روزهایى که مصرف پروتئین روزانه براى رفع نیاز پروتئین کافى نباشد مورد استفاده قرار مى دهند .

  28 – احتیاجات اسید آمینه اى  جیره هاى جوجه گوشتى :

  29-پروتئین در جیره هاى جوجه گوشتى :
  نیاز جوجه گوشتى به پروتئین کل اهمیت ندارد ، بلکه نیاز روزانه جوجه هاى گوشتى تک تک اسیدهاى آمینه ، حائز اهمیت است . همچنین سن و جنس جوجه هاى گوشتى تغییراتى را در احتیاجات آنها به پروتئین باعث میشوند . میزان انرژى متابوزابل جیره ( کیلو کالرى در هر کیلوگرم ) بر مقدار احتیاج به پروتئین مؤثر است . به این ترتیب که هرچه مقدار انرژى متابوزابل جیره بالاتر باشد درصد پروتئین جیره باید افزوده گردد .
  میانگین میزان پروتئین جیره گلههاى مادر ، براى گله مادر تخمگذار 17 درصد و براى گله مادر گوشتى 16 درصد باید باشد ولى این مقادیر تحت تأثیر دماى محیط ، میزان انرژى ، میزان تولید ، وزن پرندگان و غیره دچار نوساناتى خواهد بود .
  پروتئین جیره رشد :
با افزایش سن پولتها نیاز روزانه آنها به پروتئین کاهش مى یابد ، به طوریکه با جیره اى که نزدیک به 20 درصد پروتئین دارد شروع مى کنند و تا نزدیک بلوغ جنسى این نیاز به کمتر از 10 درصد میرسد تنظیم مرحله اى پروتئین جیره که با افزایش سن پولتها به ترتیب 18- 15- 12 درصد پروتئین داشته باشد .
  30- احتیاجات اسیدآمینه اى مرغ :
راههاى مختلفى براى بیان احتیاجات اسیدآمینه وجود دارد که بهترین روش گرم ازهر اسیدآمینه در هزار کیلوکالرى انرژى قابل سوخت و ساز است یعنى در این روش اسیدآمینه را بر حسب انرژى جیره تعیین مى کنند . در اغلب مواقع عملى ترین راه این است که مقدار پروتئین را که بیشتر اسیدهاى آمینه ضرورى و غیر ضرورى مورد نیاز مرغ را در هر سطحى از انرژى مورد نظر تأمین کند مشخص کرد .
  ارزش خالص پروتئین : (روشهاى ارزیابى کیفیت پروتئین )
  با استفاده از ارزش بیولوژیکى براى تعیین ارزش یک پروتئین در مرغها ، به دلیل مسائل مربوط به جداسازى ادرار و مدفوع ، مشکل است براى غلبه بر این مشکل روش ارزش خالص پروتئین (NPV ) براى ارزیابى پروتئینها براى طیور توسط برخى از محققان پیشنهاد شده است این روش به جاى تکنیکها متعادل ، بر تجزیه لاشه استوار است . روش تعیین ارزش خالص پروتئین اولین بار توسط در مرغها مورد استفاده قرار گرفت ارزش خالص پروتئین از فرمول زیر بدست مى آید

             Ik -  Bk  - Bf 
100 ×                          =  NPV
                        If
  در این فرمول Bf ازت لاشه حیوان تغذیه شده با جیره مورد آزمایش است ، If  مقدار ازت مصرفى از جیره آزمایشى است   Ikو Bk  نمایانگر ازت مصرفى و ازت لاشه جوجه هاى قابل مقایسه است که با جیره فاقد نیتروژن تغذیه شده اند بنابراین NPV عبارت است از تفاوت نیتروژن لاشه گروههایى که با جیره فاقد نیتروژن تغذیه شده اند و به صورت درصدى از نیتروژن مصرفى بیان شده است این معیار سنجش کیفیت پروتئین با روشهاى نگهدارى نیتروژن که بر اساس مطالعات تعادلى انجام مى گیرد ، همبستگى کامل دارد .
همچنین ارزش خالص پروتئین توسط روشى دیگر که شامل تعیین راندمان نگهدارى پروتئین (PRE) است تخمین زده شده است این رادمان بوسیله اضافه وزن بدن از طریق معادله زیر بدست مى آید :
   
                   Gk  -  Gf    
180 ×                          =  PRE
                        Pf
  در این فرمول Gf  ، GR  به ترتیب نمایانگر اضافه وزن با جیره هاى آزمایشى و فاقد نیتروژن است Pf  پروتئین مصرفى از جیره آزمایشى است . رقم 18 نمایانگر درصد پروتئین لاشه مرغ است بنابراین در این روش تغییرات وزن بدن جانشین تعیین مستقیم نیتروژن لاشه مورد استفاده در تعیین NPV شده است .
نسبت راندمان پروتئین (PRE) یکى از قدیمترین روشها براى تعیین کیفیت پروتئین ، نسبت راندمان پروتئین است که با تقسیم اضافه وزن به مقدار پروتئین مصرفى حاصل میشود :
   پروتئین مصرفى
                                    =  PRE
   اضافه وزن
  هینرو اسکات روشى را با استفاده از رشد جوجه براى مقایسه نسبى ارزشهاى پروتئینهاى مختلف ابداع مى کند همانند سایر روشها که در آنها از رشد استفاده میشود در این روش براى تأکید در اختلافات کیفى پروتئینى ، مقدار اندکى پروتئین تغذیه شده تغذیه میشوند ، نسبت به کیفیت پروتئین بسیار حاسنه در مقادیر بالاتر از پروتئین اختلاف در منابع پروتئینى متفاوت را نمیتوان جستجو کرد در این روش پروتئینهاى متفاوت بر اساس چگونگى رشد جوجه هاى تغذیه شده از آن در مقایسه با رشد آنها با پروتئین شاهد یامین که ارزش معادل 100 دارد نمره داده میشود .
  • اثرات عمل آورى ( فرآیند ) بر قابلیت دسترسى اسیدهاى آمینه یا  اثر فرآورى بر کیفیت در مواد اولیه جیره ها )
  پروتئینهایى که به عنوان مکمل براى تأمین اسیدآمینه ضرورى در جیره هاى طیور به کار میرود و قبل از مصرف بایستى مراحل عمل آورى را بگذرانند . حرارت زیاد طى خشک کردن پودر ماهى ممکن است باعث عمل اتواکسیداسیون در چربیها شود . معمولاً منابع پروتئین گیاهى در معرض روغن کشى قرار مى گیرند یا جهت تخریب بازدارنده ها حرارت داده میشوند اگر این مراحل عمل آورى بدرستى بکار نرود ممکن است به کیفیت پروتئین خسارت وارد شود .
  اغلب پروتئینهاى گیاهى داراى کربوهیدراتهاى احیا کننده اند که به آسانى با گروههاى آمینى آزاد پروتئینها ترکیب میشوند . به خصوص لیزین مورد تهاجم قرار مى گیرد ولى آرژنین ، هستیدین و تریپتوفان نیز تحت تأثیر قرار مى گیرند چنین واکنشهایى بین کربوهیدرات و اسیدآمینه غالباً قهوه اى شدن یا واکنش میلارد نام دارد که منجر به تشکیل اتصالاتى مى شود که در مقابل آنزیمهاى دستگاه گوارش مقاومند اگر حرارت بیش از حد معمول باشد اسیدآمینه بشدت متصل مى شوند و در اثر هیدرولیز اسیدى پروتئینها نیز آزاد نمى گردند حرارت باعث تسریع اینگونه واکنشها بین کربوهیدراتها و پروتئینها میشود .
واکنشهاى دیگرى نیز بین گروههاى آزاد موجود در یک پروتئین صورت مى گیرد که از جمله آنها واکنشهاى بین گروههاى کربوکسیل آزاد موجود در یک گلوتامیک و اسیداسپارتیک و گروههاى آمینى آزاد در بعضى از پروتئینها را مى توان نام برد همچنین حرارت ممکن است این واکنشها را تسریع و ایجاد اتصالى کند که به هیدرولیزهاى آنزیمى مقاوم باشند اگر چنین واکنشهایى روى دهد سبب کاهش هضم و در نتیجه قابلیت دسترسى اسیدهاى آمینه موجود میشود .
با استفاده از میکروارگانیزمهاى هاضم پروتئینها از جمله استرپتوکوکوس زایموژن روشى توسط فورد براى تعیین قابلیت دسترسى اسیدهاى آمینه در پروتئین خالص مورد استفاده قرار گرفته است . نمونه مورد آزمایش قبل از انجام آزمایش توسط پاپاین هیدرولیز مى شود و سپس توسط آنزیمهاى حاصل از میکروارگانیزم مورد تجزیه و هیدرولیز کامل قرار مى گیرد . این میکروارگانیزم براى رشد خود به هشت اسیدآمینه نیاز دارد . اگر تمامى اسیدهاى آمینه غیراز اسیدآمینه اى که مورد مطالعه است به محیط اضافه شود رشد میکروارگانیزمها با قابلیت دسترسى و آزادى اسیدآمینه مورد آزمایش نسبت مستقیم خواهد داشت . از این میکروارگانیزم براى تعیین خسارت وارده بر پروتئنها طى مراحل تهیه استفاده میشود تعیین متیونین قابل دسترس در پودر ماهى با استفاده از این روش و با آزمایشهاى رشد در حیوان همبستگى کامل داشته است . روشهاى متعدد براى سنجش اسیدهاى آمینه قابل دسترس با استفاده از رشد گسترش یافته است در این روشها جیره مورد آزمایش تنها فاقد اسیدآمینه اى است که بایستى مطالعه شود در این روش رشد نسبى جوجه ها با افزودن اسیدآمینه محدود کننده رشد به صورت خالص و مقایسه آن با رشد حاصل از پروتئین مورد آزمایش مطالعه میشود . این روشها نمایانگر روشهاى استانداردى است که بوسیله آنها روشهاى شیمیایى یا میکروبیولوژیکى که جهت تعیین قابلیت دسترسى اسیدهاى آمینه بکار مى رود .