فصل هرس درختان

یکی از عوامل موثر در داشتن یک درخت، نهال یا گیاه سالم، هرس کردن آن است. عمل هرس گیاهان ممکن است از نظر فیزیکی برای درخت سخت باشد، اما موجب بهبود رشد گیاه می‌شود. تمایل طبیعی به رشد بیش از حد شاخه‌های بزرگ در نهایت باعث ایجاد سایه برای شاخه‌های پایینی می‌شود. کمبود نور خورشید، باعث مهار گل‌دهی و ضعیف شدن شاخه‌های خود درخت نیز خواهد شد. درختانی با فضای باز و روشن در مقایسه با درختانی که به صورت انبوه رشد می‌کنند، میوه‌های بزرگ‌تری دارند. از آنجایی که درختان می‌توانند تا ارتفاعات بلند رشد کنند به موقع نبودن هرس می‌تواند در برداشت محصول مشکلاتی ایجاد کند. شاخه‌هایی که بیش از ارتفاع یا طول مورد نظر رشد می‌کنند را می‌توان کوتاه یا حذف کرد. همچنین می‌توان درختان را طوری هرس کرد که شکل مشخصی داشته باشند. در این مقاله با هم با هرس کردن، بهترین زمان هرس و فواید آن بیشتر آشنا خواهیم شد.

هرس چیست؟

هرس به معنای عمل حذف انتخابی بخش‌هایی از گیاه شامل شاخه‌ها، جوانه‌ها، گل‌های پژمرده و غیره به منظور کمک به رشد بهتر گیاه است. با هرس کردن درختان و گیاهان علاوه بر ترغیب به رشد بهتر می‌توان آن‌ها را  فرم دلخواه نیز تغییر داد.  

مزایای هرس کردن گیاهان

هرس کردن مزایای بسیاری دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. حفظ سلامت گیاه
2. باز شدن فضا برای ورود نور خورشید به قسمت های داخلی درخت
3. حذف شاخه های مرده، در حال مرگ، بیمار یا آسیب دیده
4. حذف شاخه های متقاطع ( شاخه هایی که روی شاخه های دیگر می‌آیند )
5. ایجاد شرایط برای گردش هوا را در چارچوب گیاهان با حذف شاخه های ضعیف
6. حذف شاخه هایی که جنبه زیبایی ندارند
7. کنترل سایز گیاه، به خصوص درختانی مثل بونسای  
8. برجسته کردن یکی از ویژگی های زینتی گیاه (گل، میوه و غیره)
9. حفظ شکل و فرم دلخواه برای گیاه
10. کاهش بیماری‌های قارچی و باکتریایی

روش‌های هرس کردن درختان

درختان مثمر به چند صورت هرس می‌شوند:

هرس فرم دهی

هرس نگردن درختان و درختچه‌ها باعث افزایش شاخه‌های متراکم است که از نظر زیبایی مطلوب نیست. این تراکم همچنین باعث می‌شود که نور به بخش‌های اصلی شاخه‌ها نرسد و برخی قسمت‌ها خشک شوند. برای جلوگیری از این اتفاق باید درختان را هرس کنید.

هرس فرم‌دهی باعث شکل‌دهی به درختان می‌شود. برای فرم دادن به درختان جوان، شاخه های بالای تاج درختان را انتخاب می‌کنند، این کار باعث ایجاد افزایش نفوذ نور خورشید و گردش هوا به داخل شاخه‌ها می‌شود. بسیاری از کشاورزان اواخر فصل تابستان را به منظور هرس فرمدهی برای اکثر درختان میوه انتخاب می‌کنند.

هرس باردهی

هرس باردهی در اواخر فصل تابستان و گاهی هم در فصل تابستان به منظور داشتن میوه‌های بیشتر صورت می‌گیرد. در واقع  این عمل دو مرتبه در سال انجام می‌شود.

هرس بعد از گل دهی درختان

برای درختان و درختچه‌هایی که در اوایل فصل رشد گل می‌دهند باید بخش‌هایی که در سال قبل رشد کرده‌اند را بعد از گل‌دهی بلافاصله هرس کرد. درختانی مثل زردآلو و گیلاس جزء این درختان هستند.

زمان هرس کردن درختان

قبل از ایجاد هر تغییری باید بدانید که هرس کردن در زمان اشتباه می‌تواند نتایج نامطلوبی برای گیاه ایجاد  کند. به موقع بودن زمان هرس و استفاده از روش‌های درست می‌تواند روی میزان و کیفیت محصول درختان شما تاثیر بسزایی داشته باشد. همچنین آگاهی از زمان هرس درختان میوه باعث می‌شود درخت بدون شکستگی شاخه‌ها، میوه‌های آبدارش را به ثمر برساند. زمان هرس درختان و استفاده از روش‌های مناسب، کلید اصلی دستیابی به محصولات پربار و درختان سالم هستند.

زمان مناسب برای هرس کردن، به نوع گیاه، هدف از هرس کردن و شدت هرس مورد نیاز بستگی دارد. معمولا فصل‌های تابستان و زمستان، بهترین زمان هرس درختان هستند. ولی دلایل هرس در هر فصل، متفاوت است. برای مثال هرس برای حذف قسمت های آسیب دیده، مرده یا بیمار را می‌توان در هر زمانی از سال انجام داد. به طورکلی، هرس درختان میوه در زمستان باعث رشد شدید می‌شود درحالی که هرس تابستان سرعت رشد را کاهش می دهد. این مسئله به چرخه فصلی انرژی درخت مربوط است.

بیشتر درختان و درختچه‌ها، به ویژه آنهایی که در فصل رشد گل می‌دهند، باید در اواخر زمستان یا اوایل بهار و قبل از شروع رشد جدید هرس شوند. گیاهانی که روی چوب های به ظاهر مرده از فصل قبل شکوفه می‌دهند، مانند درختان میوه زینتی، خرزه و یاس بنفش باید بلافاصله پس از شکوفه دادن هرس شوند تا گل‌دهی در سال بعد برای آن‌ها به حداکثر برسد.  

هرس زمستانه

یکی از بهترین و معروف‌ترین نوع هرس، هرس زمستانه یا هرس خشک است. این عمل در هنگام خواب زمستانی گیاه انجام می‌گیرد. در زمان هرس درخت در زمستان، باید شاخه‌های خشکیده و اضافی را از درخت جدا کرد. هرس زمستانه از این جهت که قبل از جوانه‌زنی صورت می‌گیرد، باعث متوقف شدن شیره نباتی گیاه نمی‌شود. به همین دلیل، گیاه کمترین آسیب را می‌بیند و از آنجایی‌که گیاهان و درختان در زمستان بدون برگ و بار هستند، دسترسی به شاخه‌ها و تصمیم‌گیری در مورد هرس آن‌ها راحت‌تر است.

هرس تابستانه

نوع دیگری از هرس، هرس سبز یا هرس تابستانه نام دراد که از اواسط بهار تا اواخر تابستان صورت می‌گیرد. هدف از انواع هرس درختان در فصول گرم، حذف شاخه‌های نابارور و گل‌ها و میوه‌های کوچک و خشکیده درخت است. مهم‌ترین فایده هرس تابستانه، نفوذ نور خورشید به بدنه، لایه‌های زیرین و ریشه درخت است. گاهی اوقات هرس درخت باید طوری انجام شود که نور خورشید به سطح زمین برسد. چون در این شرایط است که املاح مورد نیاز از طریق خاک به ریشه درخت منتقل می‌شود.

هرس تابستانه درختان برای بهتر به عمل آمدن میوه‌ها هم لازم است. چون در صورت هرس نکردن، ممکن است برخی برگ‌های بزرگ، روی میوه‌های در حال رشد سایه انداخته و مانع رشد و تغییر رنگ آن‌ها شوند.  

هرس بهارانه

برخی از باغداران دوست دارند در بهار پس از باز شدن جوانه‌های درخت و شروع به بیرون آمدن شکوفه‌ها و برگ‌ها درختان خود را هرس کنند. مزیت هرس در این زمان شناسایی و حذف شاخه‌هایی است که در زمستان خشک شده‌اند. این مسئله به ویژه در مورد پرورش‌دهندگان درختان میوه کوچک مانند هلو یا زردآلو صادق است. هرس در بهار باعث رشد درخت شما نمی‌شود و زمان خوبی برای هرس یک درخت میوه بزرگ است.

در جدول زیر به بهترین زمان هرس برخی از انواع درختان میوه اشاره شده است:

سخن پایانی

هرس یک عمل مهم در کشاورزی و مراقبت از درختان میوه است، اما توجه به زمان هرس برای هر درخت نیز بایست موردتوجه قرار گیرد. اگر می‌خواهید درخت جوان یا تازه کاشته شده شما سریع‌تر رشد کند برای تحریک رشد شدید می‌توانید در اواخر زمستان آن را هرس کنید. این بدان معنی است که با فرارسیدن بهار، درخت انرژی خود را برای رشد شاخه‌های بی‌کیفیت هدر نمی‌دهد و از آن برای رشد بهترین شاخه‌ها استفاده می‌کند.