استفاده از دانه کتان در غنی سازی تخم مرغ

غذا نقش مهمی را در سلامتی انسان ایفا می کند. از بین غذاهایی که مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین می کنند تخم مرغ جایگاه ویژه ای دارد و منبع غنی و متوازنی از اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب، مواد معدنی و ویتامین ها می باشد.

---

استفاده از دانه کتان در غنی سازی تخم مرغ
مهندس مازیار محیطی اصلی - دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه دام دانشگاه تربیت مدرس
غذا نقش مهمی را در سلامتی انسان ایفا می کند. از بین غذاهایی که مواد مغذی مورد نیاز بدن را تامین می کنند تخم مرغ جایگاه ویژه ای دارد و منبع غنی و متوازنی از اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب، مواد معدنی و ویتامین ها می باشد.
از آنجایی که میزان اسیدهای چرب، مواد معدنی و ویتامین های تخم مرغ به راحتی از طریق جیره قابل دستکاری و کنترل است، محققین بسیاری در صدد ایجاد تغییرات کمی و کیفی در تخم مرغ برآمده اند. همچنین تخم مرغ به علت دسترسی آسان، بسته بندی طبیعی فوق العاده و مصارف غذایی متعدد مورد توجه قرار گرفته و بسیاری کوشیده اند تا تخم مرغ را به بسته ای مواد مغذی مورد نیاز انسان تبدیل کنند بطوریکه در بعضی از مناطق با غنی سازی تخم مرغ از عناصر و ویتامین ها سعی در بر طرف نمودن کمبودهای این عناصر در منطقه شده است برای مثال غنی سازی تخم مرغ با عنصر ید که در بیشتر جوامع انسانی با کمبود آن مواجه هستیم می تواند مشکل کمبود این عنصر را بر طرف نماید. همچنین غنی سازی تخم مرغ با اسیدهای چرب ω-3 می تواند نسبت اسیدهای چرب ω-6 به ω-3 را در بدن تصحیح کند و خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی و عرقی را در سالمندان کاهش دهد. غنی سازی تخم مرغ با اسیدهای چرب غیر اشباع با چند پیوند دوگانه ω-3 (PUFA n-3) توسط منابع متعددی از قبیل روغن ماهی، دانه کتان، دانه کانولا، دانه چیا و جلبکهای ریز که از عمده ترین منابع رایج برای این منظور می باشند موجب افزایش مقادیر این اسیدهای چرب در زرده تخم مرغ می شود
بیشترین تولید تجاری تخم مرغهای غنی از اسیدهای چرب امگا-3 از طریق مرغهایی است که جیره های غنی از دانه کتان دریافت داشته اند. دانه کتان حاوی حدود 42% روغن است که این روغن خود حاوی بیش از 50% آلفا لینولنیک اسید(ALA 18:3) می باشد. افزایش 5 تا 15% دانه کتان باعث افزایش متغیری به میزان 9 تا 35% در دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) تخم مرغ می شود. البته تحقیقات جدیدتر مقدار مناسب دانه کتان را در جیره 5 درصد تعیین کرده است زیرا دانه کتان بخصوص دانه نارس آن حاوی مقدار کمی از گلیکوزیدهای سیانوژنیک بنام لینامارین و آنزیمی همراه با آن بنام لیناز است که در اثر هیدرولیز آن سیانید هیدروژن آزاد می شود که به شدت سمی بوده و در ترکیب سیانید با سیتوکروم اکسیداز باعث توقف فوری تنفس سلولی و مرگ می شود. در آزمایشی که توسط شیدلر و فرانینگ (1996) انجام شد، اثرات ترکیبی واریته، سطح، شکل و شرایط نگهداری دانه کتان بر تولید و ترکیب تخم مرغ در مرغهای تغذیه شده با ویتامین E مورد بررسی قرار گرفت. سطوح 5 ، 10 و 15 درصد دانه کتان دانه کتان آسیاب شده و کامل با جیره شاهد ذرت-سویا یا روغن ماهی مقایسه شد. در مقایسه با شاهد، دانه کتان باعث کاهش مصرف خوراک، افزایش وزن و وزن تخم مرغ شد. در حالیکه، دانه کتان و روغن ماهی تولید تخم مرغ را در مقایسه با شاهد (1/38 %) به ترتیب 9/88 و 0/93 % بهبود دادند. مقدار لینولنیک اسید در تخم مرغ با افزایش سطح دانه کتان افزایش یافت (31/2 ، 18/4 و 38/6 % در چربی زرده به ترتیب با سطوح 5 ، 10 و 15 % دانه کتان). دانه کتان و روغن ماهی بطور معنی داری درصد سفیده را در مقایسه با شاهد افزایش و درصد زرده را کاهش دادند ولی اثری بر کلسترول تخم مرغ نداشتند. هیچ تفاوتی میان دانه کتان آسیاب شده و کامل در متغیرهای اندازه گیری شده مشاهده نشد.
لیسون و همکاران (2000) نیز مرغهای تخمگذار را براساس وزن بدن به گروههای سبک، متوسط و سنگین تقسیم کردند و با جیره های حاوی 0، 10 و 20 درصد دانه کتان تغذیه نمودند. صرف نظر از تقسیم بندی وزنی، تغذیه 20% دانه کتان موجب رشد ناکافی، کاهش تولید تخم مرغ و افزایش مصرف خوراک گردید. از این آزمایش این طور نتیجه گیری می شود که تولید کمتر تخم مرغ در پرندگان تغذیه شده با سطوح بالای دانه کتان ممکن است به دلیل وجود مواد ضد مغذی یا کاهش انرژی متابولیسمی در جیره باشد.

منبع: گروه علمی فارمنا