آشنایی بیشتر با استخر ذخیره آب ورق ژئوممبران

ژئوممبران گونه‌ای از مصالح ژئوسنتتیک است که برای عایق‌بندی مورد استفاده قرار می گیرد . این محصول از مواد پلیمری ساخته شده و استفاده از آن در پروژه‌های عایق‌بندی به جای سایر محصولات مشابه رو به افزایش است.

---

در سالهای اخیر به دلیل مشکل کمبود اب در کشور و معضلات کشاورزان و باغداران در مواجهه با پدیده خشکسالی ، گرایش به ایجاد استخرهای ذخیره آب کشاورزی با انواع ورق ژئوممبران به خصوص در مناطقی که دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است مورد توجه کشاورزان و باغداران قرار گرفته است . این استخرها به دلیل کاربردهای بسیار مفیدی که دارند باعث رفع مشکلات کنونی کشاورزان می گردد. از جمله این که  جهت ذخیره مدت زمان مشخصی از حقابه قنات ها و چاهها در ایامی که فصل آبیاری نیست و یا ذخیره آب باران و برف منطقه ای مورد استفاده قرار میگیرد ، تا در ماه های آتی بتوانند از آب ذخیره شده در استخر جهت برطرف سازی نیاز آبی خود استفاده نمایند .
استخرهای کشاورزی
در کشاورزی نوین استخر ذخیره آب را میتوان به عنوان یک عضو اصلی سیستم آبیاری تلقی کرد ، تا حدی که این استخر ها منبع اصلی ذخیره آب کشاورزان بوده و در شرایط کم ابی ، اب مورد نیاز کشاورزان را تامین می نماید .و به دو روش مرسوم آب مورد نیاز را به سطح زیر کشت و مزارع میرساند .
۱-استفاده از سیستم پمپاژ آب که از طریق کف کش ها و موتورهای پمپاژ جریان آب وارد سیستم لوله گذاری و … می شود.
۲- طراحی استخر در ارتفاع مثبت از سطح و لوله گذاری کف استخر که جریان آب بوسیله فشار حجم آب بالایی خارج شده و به سطوح مورد نیاز می رسد.
از دیگر کاربرد های استخر کشاورزی میتوان به دو منظوره کردن استخر اشاره کرد.
در این روش ابزی پروری هم در استخر ذخیره آب صورت می گیرد و از آن به عنوان استخر پرورش ماهی استفاده می شود. در این روش می توان با تغذیه مناسب و برنامه مناسب ابزی پروری علاوه بر کسب درامد از پرورش ابزیان، از آب غنی شده بوسیله کود ابزیان سود و فواید فراوانی را به خاک زیر کشت و گیاهان مزارع رساند .
انواع استخر کشاورزی
استخر های ذخیره آب به روش های مختلفی قابل طراحی و اجرا است که با توجه به شرایط محل احداث پروژه ، نوع خاک و لایه های زیرین و محدودیت های مکانی محل ، طراحی می شوند .و از آن مهم تر کفپوش استخرها است که مانع نفوذ پذیری آب در زمین و در نتیجه ذخیره بهینه آب می شوند . در این میان پوشش های نوینی در چند ساله اخیر مورد توجه قرار گرفته اند که مهمترین آنها عایق های ژئوممبران هستند که بسیار مورد توجه فعالان این بخش بوده است .
استخرها را با توجه به مصالح استفاده شده در ساخت به این چند مورد میتوان دسته بندی نمود :
۱- استخر خاکی با عایق ژئوممبران
۲- استخر های بتنی مسلح و غیر مسلح
۳-استخر های اجری با روکش سیمان
۴-استخر های سنگ و سیمان با لایه ی ایزوگام
در سالهای اخیر ورقهای ژئوممبران و عایق های ژئوسنتتیکی به دلیل کاربرد های فراوان و برتری نسبت به سایر مصالح ، جایگزین تمامی روش های نام برده شده است.
ژئوممبران چیست ؟
ژئوممبران گونه‌ای از مصالح ژئوسنتتیک است که برای عایق‌بندی مورد استفاده قرار می گیرد . این محصول از مواد پلیمری ساخته شده و استفاده از آن در پروژه‌های عایق‌بندی به جای سایر محصولات مشابه رو به افزایش است. ژئوممبران نوعی پوشش پلیمری است که برای عایق‌بندی استخرهای خاکی وسیمانی و مخازن ذخیره آب و مواد شیمیایی استفاده می‌گردد. ورق ژئوممبران معمولا از جنس پلی‌اتیلن (PE) یا پی‌وی‌سی (PVC) تولید شده و از عمر مفید نسبتاً بالایی برخوردار است. عایق‌بندی ژئوممبران‌ها بسیار بالا بوده به طوری که می‌توان گفت تقریباً نفوذناپذیر هستند.
بیشترین کاربرد ژئوممبران برای استفاده در انواع استخرها است. برای استخرهای خاکی، نیازی به زیرسازی اضافی نیست. تنها خاک نرم کوبیده شده برای بستر ژئوممبران کافی است . همچنین از ورق ژئوممبران می‌توان برای عایق‌بندی مجدد استخرهای عمودی با دیواره های بتنی و سیمانی نیز استفاده کرد.
ورق های ژئوممبران به صورت متدوال دارای عرض ( ۲.۲ متر تا ۹ متر) می باشند، و طول هر رول متنوع و ضخامت های معمول از ( ۰.۷۵ ، ۱ ، ۱.۵ ، ۲ ، ۲.۵ و ۳ میلیمتر ) تولید می شود.

مزایای ژئوممبران
- نصب سریع و اسان
- کاهش چشمگیر هزینه ها در مقایسه با بتن و سنگ و سیمان
- عمر مفید ۲۰-۴۰ سال ژئوممبران ها با توجه به شرایط محیطی و پروژه
- مقاومت حرارتی بالا
- استقامت بالای ورق های ژئوممبران دربرابر فشار آب
- وجود ضخامت های متفاوت برای عمق های متنوع و بالا
- خنثی بودن پلی اتیلن ها در برابر الودگی ها و مواد افزودنی
- نچسبیدن جلبک و خزه ها به دیواره و کف استخر
- قابلیت اپارات و تعمیر در صورت بروز مشکل
- غیر قابل جویده شدن توسط جوندگان موذی
- مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی (مانند نور آفتاب، یخ زدگی و …) و عوامل بیولوژیکی

ورق ژئوممبران چه کاربردهایی در صنعت کشاورزی و دامپروری دارد ؟
اگر چه ورق ژئوممبران بیشتر برای عایق‌بندی استخر ذخیره آب استفاده می‌شود، اما این محصول کاربردهای زیادی در صنعت، کشاورزی و دامپروری دارد. از آن جمله می‌توان موارد زیر را بر شمرد:
- پوشش استخرهای خاکی جهت ذخیره آب (مصارف کشاورزی، طیور و دامپروری )
- پوشش آب‌انبارها و مخازن سر بسته (مخازن ذخیره آب شرب روستایی، آب‌انبار مرغذاری و امثال آن‌ها )
- عایق‌بندی مجدد استخرهای سیمانی و بتنی توسط ژئوممبران به منظور کاهش نفوذپذیری و افزایش راندمان بهره‌برداری
- پوشش دهی تالاب ها و دریاچه های مصنوعی
- عایق‌بندی استخرهای پرورش ماهی، میگو و سایر آبزیان

انواع ژئوممبران و ویژگی های ان :
پلی‌اتیلن سنگین (high-density polyethylene)
پلی‌اتیلن سبک (linear low density polyethylene)
ژئوممبران پلی‌اتیلن (VLDPE: very low density polyethylen)
ژئوممبران پی‌وی‌سی (PVC: polyvinyl chloride)
پلی وینیل کلراید (PVC) پلیمری است که در آن اتم‌های کلر (به‌جای هیدروژن) به هر اتم کربن در ستون محوری متصل می‌شوند.
کاربرد عمده این محصول برای عایق‌بندی استخرهای خاکی، مخازن ذخیره آب و مواد شیمیایی ،عایق‌بندی تونل‌ها، آب‌بندی گود ساختمانی و… استفاده می‌شود.
در اصطلاح عام، ژئوممبران بیشتر به عنوان ژئوممبران پلی اتیلن که جهت آب بندی استخر های ذخیره آب کاربرد دارد استفاده میشود.
ژئوممبران پی وی سی محصولی است که عمدتا کاربردهای عمرانی نظیر آب بندی تونل، آب بندی زیرگذرها، آب بندی روف گاردن و… دارد.
ژئوممبران پلی اتیلن انعطاف پذیری کمتری نسبت به ژئوممبران پی وی سی دارد .
ژئوممبران پلی اتیلن در رنگ های مشکی و آبی تولید می شود در صورتی که ژئوممبران پی وی سی معمولا سفید است.
ژئوممبران پلی اتیلن در مجاورت آب واکنشی ندارد و این آب برای استفاده گیاهان وجانواران کاملا سالم می ماند.ولی ژئوممبران پی وی سی در مجاورت آب ماده ای شیمیایی تولید می کند که برای جانواران و گیاهان زیان اور است .
به دلیل ترکیبات شیمیایی پلی اتیلنی و بیولوژی ماده ای خنثی است و با هیچ مادهٔ دیگری ترکیب نمی‌شود و به آن هیچ ماده ای نمی‌چسبد به همین دلیل گزینه ای مناسب برای احداث حوضچه پرورش آبزیان است چرا که خزه به آن نمی‌چسبد.

نحوه احداث استخر کشاورزی با ورق ژئوممبران
اجرای پروژه های استخر کشاورزی باید با دقت و مطالعه دقیق صورت گیرد .چرا که هرکدام از مراحل اجرایی بسیار مهم بوده و اشتباه در هر مرحله از اجرا میتواند عواقب پرهزینه و جبران ناپذیری داشته باشد. در ذیل مراحل مختلف احداث استخر ژئوممبران را بیان می کنیم :
نقشه برداری و طرح اولیه محل احداث پروژه استخر
در مرحله اول طراحی استخر، باید فضای محل احداث پروژه مشخص شود
نقشه برداری استخر و محل اجرای پروژه
محاسبه دقیق حجم خاکبرداری با توجه به حجم ورودی آب و مدت زمان ورود جریان اب به استخر
توجه به وجود مسیرعبور ماشین الات خاکبرداری
نزدیکی جریان ورودی به محل پروژه و قرار گیری استخر در محل مناسب زمین کشاورزی و باغی
احداث حوضچه ارامش قبل از ورود جریان به استخر، جهت جلوگیری از ورود زباله و الودگی ها به استخر
طراحی لوله گذاری مناسب و بهینه جهت مصارف سیستم تحت فشار

نحوه خاکبرداری انواع استخر ها متفاوت است. در استخر های ژئوممبرانی خاکبرداری شیبدار، بهترین روش است. شیب استخر بهتر است بین 45- 70 درجه اجرا شود. دقت نمایید که در شیب های بالاتر، اجرای ژئوممبران سخت تر شده و در شیب های پایین صرفه اقتصادی ندارد. عملیات خاکبرداری باید توسط ماشین الات صورت گیرد و شیب دهی بطور منظم در سطوح رعایت شود. در استخر هایی که بصورت عمودی اجرا می گردد ، فشار خاک جانبی وجود دارد و ممکن است پس از گذشت مدتی پروژه را دچار مخاطره نماید. در مرحله خاکریزی باید دقت نمود خاک محل خاکریزی باید متراکم باشد و سست بودن خاک زیر ورقها ، آنها را دچار شکستگی می کند . هم چنین پهنای بخش خاکریزی باید با توجه به نوع خاک مشخص شود و حدودا بین 1.5 تا 2.5 متر تعیین می شود . در مراحل بعدی تسطیح و مشخص کردن محل لوله گذاری خروجی و ورودی در استخر صورت می گیرد . پس از انجام خاکبرداری باید دیواره و کف استخر عاری ازسنگ های درشت و قلوه سنگ ها شود، درتمامی استخرهای کشاورزی ، کف سازی یکی از ارکان اصلی و مهم اجراست . سپس محل لوله های ورودی و خروجی دراستخر باید مشخص شود و با ملات ریزی تقویت شده تا در اثر فشار اب دچار مشکل نشود. هم چنین در استخرهای ژئوممبرانی نیاز به حفر ترانشه در فاصله یک تا یک و نیم متری از لبه استخر وجود دارد. که این ترانشه با عمق تقریبی 60 سانتیمتر و دور تا دور لبه استخر زده می شود تا لبه ورق ژئوممبران در دور تا دور استخر داخل این ترانشه قرار گرفته و روی آن خاکریزی گردد و در حقیقت لبه خارجی ورقها حتما باید مدفون شود تا بر اثر آبگیری استخر مانع و از خیزش ورق ها گردد.

در هنگام خرید ژئوممبران به این نکات توجه نمایید :
ژئوممبران‌ها از مواد مختلفی تهیه می شوند. می‌توان ژئوممبران را از پلیمرهای بسیار قوی تولید نمود‌ اما برخی از ژئوممبران‌ها هستند که از پی وی سی تولید شده‌اند و بیشتر در صنایعی مانند ساخت کابینت‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود. فراموش نکنید ژئوممبران‌های پی وی سی اصلا مناسب عایق کردن سازه‌ها نیستند.
هم چنین دقت نمایید که قبل از خرید ژئوممبران ، استخر و سازه خود را احداث کنید و سپس بر اساس اندازه‌ی به دست آمده عایق را خریداری کنید. حتما پس از گودبرداری زمین را از نخاله‌ها و سنگ‌های بزرگ تخلیه کنید تا در طول سالیان این سنگ‌ها باعث تخریب عایق نشوند. شاید در لحظه‌ی اول این رول‌های ژئوسنتتیک هیچ آسیبی نبینند اما در دراز مدت می‌تواند باعث شود که تخریب شده و عمرشان کوتاه‌تر شود .
در هنگام خرید دقت کنید که ژئوممبران خریداری شده از نظر مقاومت مناسب محلی باشد که این عایق را برای آن‌جا خریداری می‌کنید. این مقاومت هم از نظر مقاومت در برابر اشعه ماورابنفش هم از نظر تخریب در مقابل پارگی و سوراخ شدن می‌تواند مهم باشد. ژئوممبران‌های با قطر ۲ میلیمتر بیشتر برای استخرهای با عمق بیش از ۱۵ متر کاربرد دارد و بیشتر بر حسب متر مربع قیمت‌گذاری می‌شود. در ضمن اگر برای محیط کوچک خریداری می‌کنید می‌توانید به صورت یک تکه خریداری و نصب نمایید.