کاملترین آموزش شیوه های پیوند زدن درختان میوه

عملیات پیوند زدن درختان میوه با هدف ایجاد یک درخت مطلوب تر ، زمانی میسر خواهد بود که شرایط محیطی و فیزیولوژی مناسبی برای گیاته فراهم باشد .

---

پیش از هر چیز بد نیست بدانید پیوند زدن چیست و به چه عملیاتی ، واژه پیوند زنی اطلاق می شود . زمانی که بخشی از یک گیاه بر روی گیاه دیگری قرار بگیرد به گونه ای که بعد از گذشت مدت زمانی ، این دو گیاه به هم جوش خورده و گیاه جدیدی شکل می گیرد ، عملیات پیوند زنی انجام شده است. البته تعاریف متفاوتی برای این واژه وجود دارد اما متداولترین آن ، موضوع اشاره شده می باشد.
خوب است بدانید که در باغبانی به بخش هوایی گیاهی که پیوند شده در اصلاح پیوندک یا فرازیست می گویند و قسمت پایین که مسوول رشد گیاه می باشد ، پایه و یا فروزیست نامیده می شود . چنانچه دو گیاه پیوند شده از یک خانواده و با خصوصیات مشابه و یکسانی باشند ، عملیات پیوند سریعتر صورت می گیرد و گیاه پیوند شده ، از نظر پایداری در شرایط مطمئن تری قرار خواهد داشت.

یکی از مهمترین هدفها در رابطه با پیوند زدن درختان میوه ، افزایش سطح باردهی درخت و کیفیت و کمیت محصول آن درخت می باشد. اما در این میان اهداف دیگری نیز وجود دارد که در زیر به انها اشاره خواهیم نمود :
• انجام پیوند زنی با هدف دستیابی به گیاهانی کوتاهتر اما قوی تر
• ایجاد تغییر در ساختار رویشی و باردهی درخت میوه
• سرعت بخشیدن به باردهی درخت
• برطرف نمودن برخی از نارسایی های درخت با استفاده از میان پایه ها
• ترمیم و رفع برخی از آسیبها و زخمهای ایجاد شده در درخت

عملیات پیوند زدن درختان میوه با هدف ایجاد یک درخت مطلوب تر ، زمانی میسر خواهد بود که شرایط محیطی و فیزیولوژی مناسبی برای گیاته فراهم باشد . هر چند عوامل دیگری همچون زمان پیوند زنی و اجرای صحیح این عملیات نیز از دیگر موارد تاثیر گذار می باشد.

بهترین و مطلوب ترین زمان پیوند زدن درختان میوه :

برای پیوند جوانه ، بهترین زمان برای انجام پیوند زدن اواخر ماه خرداد تا اواخر شهریور ماه میباشد و برای پیوندهای چوبی ، بهترین زمان در پایان فصل زمستان تا هنگام فصل شروع رشد گیاه می باشد

مهمترین فاکتورهای ، پیوند زنی موفق

برای اینکه عملیات پیوند زنی موفقی داشته باشیم ، باید مطمئن باشیم که قسمتهای دو گیاه پیوند خورده به صورت کامل با یکدیگر اتصال برقرار کرده و به خوبی بهم جوش خورده اند .
در صورتی که این اتصال به صورت کامل فراهم گردد ، پایه و پیوندک شروع به رشد و نمو همزمان نموده و سلولهای محل اتصال شروع به ساخت بافت جوانی مینمایند . هیچ مانعی بین دو طبقه گیاه یعنی پایه و پیوندک نباید وجود داشته باشد تا این دو بخش بتوانند به خوبی بر هم منطبق شده و بهم بچسبند .
در گیاهان دو لپه ای اگر بین پایه و پیوندک ، مانعی وجود نداشته باشد به طور قطع این دو قسمت بهم جوش خواهند خورد اما در گیاهان تک لپه ای حتی در صورت جوش خوردن این دو بخش ، پیوندحاصل دوام و استحکامی نخواهد داشت و نهایتا بعد از یکسال ، این پیوند از بین خواهد رفت .
عملیات جوش خوردن پیوندک و پایه تا حد زیادی به دقت در قرار گرفتن این دو بخش بستگی دارد . به این معنی که باید حتما پایه و پیوندک به طور کامل بر یکدیگر مماس باشند اما لازم است بدانید که این تنها بخش ماجرا نیست بلکه این دو گیاه باید از نظر ساختار با هم قرابتی داشته باشند که بتوانند سازگاری لازم برای ایجاد پیوند را برقرار نمایند.
البته در این باره استثنائاتی نیز وجوددارد به عنوان مثال در برخی موارد مشاهده شده که درختانی همچون به و گلابی به خوبی به یکدیگر پیوند خورده اند و در بعضی موارد نیز دو گیاه هم خانواده پیوند موفقی نداشته اند .
اما به هر صورت قرابت دو گیاه نکته بسیار مهمی است که باید مد نظر قرار دهید. به گونه ای که در پاره ای موارد دو گونه مختلف سیب به طور مثال با بافت نرم و بافت سخت ، پیوند مناسب و موفقی بر قرار نکرده اند و شناخت این موضوع یک امر کاملا تجربی می باشد و فقط آزمون و خطا می تواند در این شناخت ما را یاری نماید .
در باره موضوع تاثیر گذاری پایه و پیوندک بر یکدیگر ، بین متخصصین اختلاف نظر وجوددارد و برخی معتقدند این دو هیچ گونه تاثیری بر دیگری نمیگذارد و گروهی خلاف این عقیده را دارند.
در برخی از پیوندها ، رنگ برگ و گل و میوه با انتخاب پیوند میتواند متغیر باشد به عنوان مثال حاصل پیوند گوجه فرنگی با برگهای قرمز با گوجه فرنگی آمریکایی ، رنگ برگها بسیار تیره تر از پیوند دو گونه مشابه از این گیاه خواهد بود.
از دیگر تاثیرات پایه و پیوندک بر یکدیگر ، مقاومت گیاه جدید در برابر تنشهای محیطی همچون سرما و گرما و حتی بیماری ها و آفات می باشد.

انتخاب نوع و گونه پایه و پیوندک بر طول عمر گیاه نیز میتواند تاثیر بگذارید. به طوری که حاصل پیوند درخت پسته با یک رقم از گونه خود میتواند حدود دویست سال عمر کمد در صورتی که پیوند همان پسته با گونه ای از بنه ، تنها حدود شصت سال عمر خواهد کرد.

همانطور که در بالا اشاره شد عملیات پیوند زنی ، سبب تبدیل یک گیاه و محصول به محصول دیگری می گردد . در واقع اصلی ترین فایده و هدف پیوند زدن ، تبدیل یک گیاه نامرغوب به گونه ای مرغوب تر می باشد که البته مرغوبیت هم تعاریف مختلفی دارد . بنابراین در این بخش از مطلب به جزییات برخی از فواید پیوند زنی خواهیم پرداخت :
1- یکی از اصلی ترین اهداف پیوند زدن در گیاهان به خصوص در پیوند درختان میوه ، افزایش بار گیاه می باشد یعنی هدف ایجاد درختی است که میوه بیشتری تولید نماید.
2- درشتی و زیبایی محصول از دیگر اهداف پیوند زدن می باشد.
3- یکی دیگر از اهداف ، ایجاد گیاه یا درختی با طول عمر بالاتر و ماندگاری بیشتر می باشد . درشتی محصول در اکثر اوقات می تواند دلیلی بر بالا بودن کیفیت ان نیز باشد.
4- ماندگاری و دوام میوه از دیگر اهداف پیوند زنی درختان می باشد. در بسیاری از اوقات ، در فاصله برداشت میوه تا مصرف آن ، کیفیت میوه کاهش می یابد . یکی از اهداف پیوند زدن درختان تولید میوه و محصولی با کیفیت بالاتر و ماندگاری بیشتر می باشد.
5- زمان رسیدن محصول از دیگر فواید این کار می باشد . در موضوع برداشت محصول و رسیدن میوه ، زمان امر مهمی می باشد . به عنوان مثال ، میوه های نوبرانه از قیمت بالاتری بر خوردار می باشند و یا در اخر فصل ، اصولا میوه ها قیمت بالاتری دارند.
6- یکی دیگر از اهداف پیوند زنی ، ازدیاد گیاه می باشد . در برخی موارد که از طریق قلمه و یا پاجوش نمیتوان گیاه را تکثیر نمود ، پیوند زدن میتواند یک روش مناسب برای ازدیاد ان گیاه محسوب شود.
7- یکی دیگر از مهمترین و جالب ترین فواید پیوند زدن به خصوص درختان میوه ، جوانسازی درخت می باشد. در بسیاری موارد گیاه کهنسال ریشه ای قوی دارد اما بنا به دلایلی قسمت هوایی درخت از بین رفته و یا رو به فرسایش می باشد . در این شرایط با پیوند زدن درخت میتوان به منظور جوانسازی درخت ، اقدام به پیوند زدن نمود که میتواند بسیار هم موفق باشد.
8- تقویت درختان ضعیف و سست نیز از دیگر موارد این موضوع می باشد. بسیاری از درختان دارای ریشه ای ضعیف بوده که این موضوع سبب عدم توانایی درخت در جذب شیره خام می باشد . پیوند زدن در چنین شرایطی ، سبب جبران این نقصان می گردد. درست شبیه به تزریق خون به بدن انسان ، این عملیات در این شرایط می تواند درخت را احیا نماید.
9- در برخی موارد پوست و تنه درختان به دلایل گوناگونی من جمله صدمه زدن توسط حیوانات جونده ، دچار اسیب دیدگی می شود . تنه درخت در این موارد میتواند دچار خشکیدگی گردد. بنابراین برای احیای درخت میتوان دو سر شاخه جوان را در قسمت انتهایی محل زخم تنه ، پیوند زد.
10- یبس تقویت و سازگاری با محیط از دیگر فواید پیوند زدن درخت می باشد. چنانچه درختی در شرایط محیطی مشخصی نتواند نیاز غذایی خود را تامین نماید ، در این حالت از روش پیوند زدن استفاده می کنیم و پیوندکی از درخت مورد نظر را تهیه کرده و آن را روی پایه دیگری که با درخت مذکور دارای قرابت می باشد، پیوند می زنیم.
11- توسط پیوند زدن گیاه و درختان میتواند رشد گیاه را متعادل نمود. در برخی موارد ، درخت دارای رشد بسیار زیاد یا بر عکس رشد پایینی دارد و یا گیاه ریشه ای ضعیف و یا بسیار قوی دارد. در چنین شرایطی میتوان با پیوند درخت ، رشد ان را تعدیل نمود.
12- توسط پیوند زدن درختان میتوان عملیات گرده افشانی را بهبود داد . در باغهای قدیمی درختان دو پایه که گل نر و ماده آنها به صورت جداگانه بر روی دو پایه قرار دارد ، تنها پایه ماده کاشته شده و یا نسبت پایه های ماده نسبت به پایه های نر بالاتر می باشد و این موضوع باعث ایجاد مشکل در عملیات گرده افشانی میگردد. در چنین شرایطی برای حل این مشکل میتوان از پیوند زدن استفاده نمود . برای این فرایند باید بر روی پایه های ماده ، یک پیوندک از درخت نر را قرار داد . این کار سبب می شود تا هر ساله به اندازه کافی گرده برای بارور نمودن درختان ماده وجود داشته باشد.
13- باردهی زودهنگام نیز از دیگر فواید پیوند زدن درختان میوه می باشد. به طور معمول در درختان و گیاهانی که به روش بذر و یا ازدیاد غیر جنسی به وجود می ایند ، سن گلدهی و میوه دهی بالای شش تا هفت سال می باشد. ولی چنانچه همین گیاه یا درخت به وسیله پیوند زنی تکثیر گردد ، زمان باروری و رسیدن به سن گل و میوه دهی ، کوتاهتر می شود.
14- با پیوند زدن گیاهان از رشد پاجوشها جلوگیری می نماییم . همانطور که می دانید پا جوشها سبب ضعیف شدن درخت م یگردند و از طرفی از بین بردن و حذف انها نیز کار راحتی نمیباشد و نیازمند صرف زمان و هزینه فراوانی میباشد . بنابراین قراردادن این گیاه بر روی پایه هایی که پاجوش نمیدهند و پیوند زدن آنها با این پایه ها از راه حلهای این موضوع می باشد.
بهترین فصل برای پیوند زدن درختان میوه
همانطور که اشاره شد ، پیوند زدن زمانی موفق خواهد بود که گیاه در دوره فعالیت و شیره نباتی گیاه در جریان باشد . به زبان ساده تر می توان گفت در هر زمانی از سال میتوان عملیات پیوند زنی را انجام داد به استثنای زمانی که شیره نباتی گیاه راکد و گیاه در دوره استراحت می باشد.
اما با این وجود ، در عمل ، این موضوع به ایراداتی برخورد می نماید که باز هم طول دوره مناسب پیوند زنی را کوتاه تر و محدود تر می نماید. در زیر به برخی از محدودیتها اشاره می نماییم :
در صورت وجود شیره نباتی به میزان زیاد ، ممکن است ارتباط لازم بین پایه و پیوندک به درستی برقرار نگردد و پیوندک در شیره نباتی گیاه از بین برود یا اصطلاحا خفه گردد.
گرمای هوا همچنین میتواند سبب تبخیر زیاد در پیوندک شود و قبل از اینکه شیره نباتی به حد کافی به پیوندک برسد ، در اثر گرما ، پیوندک خشک شده و از بین برود.
سرمای زیاد و دمای پایین تر از ده درجه نیز می تواند مانع فعالیت سوللهای پیوندک شد و عمل جوش خوردگی را با مشکل روبرو نماید.
بنابراین شاید بتوان گفت بهترین و مطمئن ترین زمان برای پیوند زدن گیاه ، ابتدای فصل بهار و همزمان با بیدار شدن پایه گیاه و قبل از اینکه میزان شیره نباتی گیاه زیاد شود می باشد . فصل بعدی نیز اواخر تابستان یا اوایل پاییز می باشد که شیره نباتی گیاه فعالیت کند تری دارد و سرمای زمستان نیز هنوز شروع نشده است.
ویژگیهای پایه جهت پیوند زدن

پایه پیوند زدن باید مقاوم به سرما باشد
البته اهیمت این موضوع در مناطق معتدل شاید زیاد به نطر با اهمیت نرسد اما در مناطق سردسیر ، برای دوام درخت پیوندی ، باید از پایه هایی که مقاومت لازم در برابر سرما را دارند استفاده نمود. همچنین باید توجه داشته باشید که در صورتی که حساسیت به سرما در پایه بیشتر از پیوندک باشد ، در زمان فصل سرما ، درخت پیوندی قطعا خشک خواهد شد.
امکان ازدیاد پایه وجود داشته باشد
باید پایه ای را انتخاب کنید که به راحتی و با کمترین هزینه و البته به روش غیر جنسی قابل ازدیاد و تکثیر باشد. زیرا تنها در این صورت پایه ها به صورت کاملا یکنواخت و هم جنس خواهند بود و باغ به شکلی کاملا یکنواخت رشدخواهد کرد که این موضوع سبب بهره برداری آسانتر و کم هزینه تر از باغ خواهد بود.
پایه ای انتخاب کنید که مقاومت ان در برابر بیماری زیاد باشد
لازم است بدانید که پایه باید مقاوم در برابر بیماری ها و آفات مختلف باشد . به عنوان مثال گونه ای از مو که از نظر علمی موسوم به ویتیس وینیفرا می باشد و بیشتر انگورهای ایرانی نیز از همین نوع می باشند ، به راحتی مورد حمله یک نوع حشره قرار می گیرد که سبب خشکیدن درخت میگردد اما نوع دیگری از مو که آمریکایی می باشد در برابر همین حشره مقاوم می باشد بنابراین در صورتی که در منطقه ای این افت سیوع پیدا کرد باید همه موهای ایرانی را به این گونه آمریکایی پیوند زد تا درخت انگور از این آفت جان سالم به در برد.
پایه باید به گونه ای انتخاب شود که عملیات پیوند زدن به راحتی انجام گیرد
اگر دقت کرده باشید در برخی گیاهان پوستبه راحتی از چوب جدا می شود اما در برخی دیگر به علت نازکی بیش از حد پوست، جدا کردن آن از چوب امکان پذیر نمی باشد. این موضوع در پیوند تاجی و پیوند شکمی بسیار با اهمیت می باشد. بنابراین در هنگام عملیات پیوند زنی دقت کنید پایه ای را انتخاب نمایید که بتوانید به راحتی پوست ان را از چوب جدا نمایید.
اهمیت مقدار و نوع ریشه پایه
در زمان انتخاب پایه ، دقت کنید که پایه ای انتخاب نمایید که ریشه آن قوی و سطحی باشد . این نوع ریشه بسیار بهتر از گیاهانی با ریشه عمودی و ضعیف ، در پیوند زدن عمل می نماید.
پایه نباید پاجوش بزند
یادتان باشد که درختانی که پاجوش زیادی از انها تولید می شود ، صلاحیت انتخاب به عنوان پایه را ندارند. زیرا وجود پاجوشها باعث ضعیف شدن درخت پیوندی میگردد و این موضوع باعث نامرغوب بودن محصول تولیدی ان می گردد.
پایه باید با هر نوع خاک توافق داشته باشد
هر چند نمیتوان انتظار داشت که یک نوع گیاه مشخص در انواع خاک به ثمر بنشیند اما از نظر اقتصادی بهتر است که پایه ای انخاب کنید که در بیشتر خاکها بتواند رشد و نمو نماید.

بهترین انتخاب پیوندک
در انتخاب پیوندک در عملیات پیوند زنی درختان باید موارد زیر را رعایت نمایید :
قرابت و تجانس پیوندک با پایه
این مطلب در قسمت انتخاب پایه به طور مفصل توضیح داده شد.
سن پیوندک بیشتر از یک سال نباشد
اگر عملیات پیوند زدن در فصل پاییز صورت می گیرد بهتر است از شاخه های همان سال و شاخه هایی که در فصل بهار روییده است استفاده نماییم . نباید سن پیوندک بیشتر از یکسال باشد البته باید بطور کامل هم رسیده باشد و به اندازه کافی سفت شده باشد .
پیوندک از شاخه های گل و میوه دهنده انتخاب شود
در هنگام انتخاب پیوندک حتما توجه داشته باشید که یوندک را از شاخه هایی که میوه و یا گل میدهند انتخاب کنید. اگر پیوندک از شاخه های نر انتخاب شود ، معمولا میوه و یا گل نخواهد داشت.
تهیه پیوندک از قسمت وسط شاخه
جوانه های گیاه در قسمت فوقانی آن معمولا سست و ضعیف هستند و در قسمت تهتانی نیز کم بار و کم محصول بنابراین بهترین حالت برای انتخاب پیوندک ، از وسط شاخه می باشد.
انتخاب پیوندک بعد از دوره استراحت
برای پیوند زنی در در فصل بهار، در درختانی که دوره استراحت دارند باید پیوندک را پس از شروع دوره استراحت درخت و پیش از بیدار شدن پایه مادر از استراحت انتخاب نماییم. . چنانچه زمستان سردی را پیش بینی کنیم باید قطع پیوندک پیش از فصل سرما و یخبندان باشد زیرا سرمای بیش از حد ممکن است سبب خشک شدن شاخه ها و نبود شاخه مناسب برای پیوندک بشود.
همچنین باید توجه کنید چنانچه پیوندک را مدتی پیش از پیوند زدن انتخاب و از شاخه مادری جدا کردید ، در نگهداری ان بسیار دقت کنید که پیوندک نخشکد و از بین نرود . سرما ممکن است به پیوندک آسیب بزند و گرما نیز ممکن است باعث بیدار شدن بی مقوع و زودهنگام پیوندک شود. در چنین شرایطی بهتر است پیوندک را در خزه و یا خاک اره مرطوب نگهداری نمایید . دمای مناسب در این حالت برای پیوندک حدود 5 تا 6 درجه می باشد . پیوندک را در باغ و در نقطه ای زیر خاک دفن نمایید.
درجه فعالیت حیاتی پایه و پیوندک باید در یک سطح باشد
سعی کنید از پایه وپیوندکی استفاده کنید که در یک درجه از فعالیت حیاتی باشند. اگر این موضوع مقدور نبود باید پایه از پیوندک جلوتر باشد . یعنی فعالیت پایه بیشتر از پیوندک باشد و پایه باید پیش از پیوندک از استراحت و خواب زمستانی بیدار و شروع به فعالیت نماید.
علت این امر بسیار واضح است. چنانچه پیوندک پیش از پایه از خواب زمستانی بیدار شود ، شروع به فعالیت مینماید و بر اثر تبخیر ، ذخایر غذایی خود را از دست می دهد و بنابراین در اثر نرسیدن مواد غذایی ، پیش از اینکه جوش بخورد ، پیوندک خشک شده و از بین می رود.

بازار بزرگ کشاورزی ایران ، با هدف آشنایی شما کاربران گرامی با نکات مفید مربوط به زراعت و باغبانی ، اقدام به ایجاد بخشی تحت عنوان دانستنیهای مفید کشاورزی نموده است. 

در این بخش از سایت ، سعی ما بر این است که با ارایه مقالاتی کاربردی و علمی ، به شما کاربران و همراهان عزیز یاری برسانیم. پس با ما همراه باشید و با درج نظرات خود در این بخش و یا ارسال موارد مورد نیاز خود در انتهای این سری از مقالات ، ما را در ارائه هر چه بهتر خدمات راهنمایی نمایید .

بازار بزرگ کشاورزی ایران با بیش از ده سال فعالیت و تجربه در حوزه کشاورزی در خدمت مخاطبان و فعالین این بخش عظیم می باشد.